fuqarolik jamiyatining siyosiy mohiyatini, siyosiy shaklini tashkil etadi.
0 ‘zbekiston buyuk kelajak sari. — Т ., 1998. 115-b.
DAVLAT VA HU Q U Q NAZARIYASI
sharti huquqiy davlatning mavjudligidir. Va, aksincha, huquqiy davlat
faqat fuqarolik jamiyatidek ijtimoiy m akonda qaror topishi va faoliyat
yuritishi mumkin.
Fuqarolik jamiyati bilan huquqiy davlatning o ‘zaro nisbatini iqtisod
bilan siyosatning nisbati tarzida izohlash o ‘rinli b o ‘ladi. Buni 0 ‘zbekiston
misolida ham yaqqol ko‘rish mumkin. Zero, iqtisodiy islohotlar tegishli
demokratik siyosiy tuzilmalar, institutlaming mavjud bo‘lishini taqozo
etadi.
M amlakatimizda mulk shaklini o ‘zgartirish, xususiylashtirish jarayon-
larini amalga oshirishga qaratilgan davlat tuzilmalari vujudga keltirildi.
Xususan, 0 ‘zbekiston Respublikasi Davlat mulkini boshqarish va xususiy
lashtirish q o ‘mitasi tashkil etilib (1992-yil), u mamlakatda xususiy-
lashtirishni amalga oshirish bilan shug‘ullanib kelmoqda. Prezidentning
1992— 1993-yillarda qabul qilingan o ‘ttizdan ortiq farmonlari bilan davlat
mulkchiligiga asoslangan o ‘nlab vazirlik va davlat q o ‘mitalari boshqa
mulk shaklidagi konsern, assotsiatsiya, uyushma va ja m g ‘armalarga aylan-
tirildi. Jum ladan, 0 ‘zbekiston Respublikasi paxtachilik vazirligi zamirida
0 ‘zbekiston paxtani qayta ishlash va paxta mahsulotini sotish davlat
aksiyadorlik assotsiasiyasi tashkil etildi (1992-yil 7-noyabr), Mahalliy
sanoat vazirligi isloh etilib, uning o ‘rnida Prezidentning 1992-yil 3-sen-
tabrdagi farmoni bilan “ Mahalliy sanoat” davlat korporatsiyasi tashkil
etildi. Shuningdek “ 0 ‘zbeksavdo” assotsiatsiyasi (1992-yil 5-m ay far
moni) “ 0 ‘zbekiston havo yo‘llari” milliy aviakompaniyasi (1992-yil 28-
yanvar farmoni) tashkil topdi va hokazo.
1997-yil 20-mayda “ 0 ‘zbekiston Respublikasi Vazirlar M ahkamasi
apparati tuzilmasini takomillashtirish to ‘g‘risida” qaror qabul qilindi. Bu
qarorning asosiy maqsadi H ukum at apparatini iqtisodiyotni boshqarish
ning bozor usullariga o ‘tkazishdan iborat edi. Vazirlar Mahkamasi appa
rati bevosita sohaviy m a'm uriy boshqaruvdan qaytib, boshqaruvning funk-
sional tizimiga o ‘tdi. Buni m a'nosi shuki, Vazirlar M ahkamasi apparati
xo‘jalik yurituvchilar faoliyatiga aralashmaydi, iqtisodiyotni davlat yo‘li
bilan boshqarmaydi. Buning o ‘rniga u iqtisodiyotni bozor yo‘liga
o ‘tkazishning umumiy strategiyasini ishlab chiqadi, iqtisodiy jarayonlar va
540
XXIV B O B . JA M IY A T, DAVLAT, HU Q U Q : H O ZIR G I R IVO JLAN ISH I VA ISTIQ BOLLARI
iqtisodiy kom plekslar faoliyatini uyg‘unlashtirish va muvofiqlashtirish
bilan s h u g ‘ullanadi. S hunin g d ek x o ‘jalik yuritish shakllarini ta k o m il
lashtirish, tarkibiy va institutsional qayta o ‘zgarishlarni am alga oshirish,
iqtisodiyotni m o n o p o liy a d a n chiqarish, tadbirkorlik va raqobatchilikni
rivojlantirish bilan sh u g ‘ullanadi.
F u qarolik ja m iy atin in g siyosiy tavsiflanishi faqat davlat tuzilm alarini
rivojlantirishdan iborat em as. D em o k ratiy a ravnaq topishi u c h u n fu q aro
lik ja m iy a tid a xurfikrlilik, siyosiy plyuralizm h a m q a ro r topishi zarur.
B uning u c h u n ja m iy a td a to m m a ’nodagi k o ‘ppartiyaviylik, ja m o a t va
nodavlat tashkilotlarining keng k o ‘lamli tizim i, ta d b irk o rlam in g ittifoq-
lari, uyushm alari, m e h n a tk a s h la r m ustaqil birlashm alari, fu q aro la m in g
o ‘zini o ‘zi boshqarish organlari tizimi vujudga keltirilishi lozim , toki bu
tu z ilm alar davlat organlari bilan te n g huquqli m unosab atlarg a kirisha
olsin.
F u qarolik ja m iy atin in g siyosiy tizim ida o m m a v iy axborot vositalari
a lo h id a o ‘rin tutadi. Tahlil yuritilayotgan ja b h a d a h u quqiy davlatning
asosiy vazifasi inson va fuqaroning yuksak huquqiy m a q o m in i t a ’m inlab
b erish d an iborat. K onstitutsiyaning 2 -m o d d a s id a davlat organlari va
m a n s a b d o r shaxslar ja m iy at va fu q arolar oldida m a s ’uldirlar, deb yozilgan.
Buning m a ’nosi shuki, davlat, uning organlari a w a l o fu q aro la m in g
h u q u q la rin i h u r m a t qilishlari lozim. Q o n u n d a belgilangan fuqaroviy
h u q u q va erkinliklar davlat organlari va m a n sa b d o r shaxslar u c h u n
m u q a d d a s b o ‘lm o g ‘i lozim. 0 ‘z fuqarolarining h aq -h u q u q la rin i t a ’m inlab
bera o lm agan davlat d e m o k ra tik h u quqiy davlat deb atalishi m u m k in
em as. F u q a ro la r q o n u n oldida teng, h u q u q n in g teng subyekti sifatida
e ’tiro f etilishi lozim.
F u q a ro la r va ularning uyushm alari davlat organlari bilan hu q u q n in g
te n g subyektlari sifatida m u n osabatga kirishadilar. Basharti, bu teng
huqu q iy m u n o s a b a tla rd a to m o n la r d a n birining huquqiga, m anfaatiga
p u tu r yetkazilsa, u sudga m urojaat etishi va q o n u n iy asoslarda sud tar-
tibida o ‘z h u q u q in i tiklashga erishishi lozim. H u quqiy davlatchilikning
m u h im prinsiplaridan biri a n a shunday. S h u n d ay qilib, huquqiy davlat
n afaq a t fuqarolik ja m iy a tin i b o sh q aru v ch i tizim , balki o ‘zini o ‘zi
541
DAVLAT VA HU Q U Q NAZARIYASI
boshqaruvchi fuqarolik jam iyatiga bo g ‘liq, uning m a nfaat va ehtiyojlariga
b o ‘ysunuvchi tizim sifatida m aydonga chiqadi.
Do'stlaringiz bilan baham: 
