y o ‘n altiru v ch i siyosiy m afk u ra (g‘oyaviy, m afkuraviy elem en t).
1 0 a r a n g: О б щ ая т ео р и я государства и права. А кад ем и чески й курс в 2-х томах. О тв. ред.
DAVLAT VA H U Q U Q NAZARIYASI
Siyosiy tizim n i tashkil etu v ch i yu q o rid a qayd etilgan to ‘rtta kichik
tizim siyosiy m aq sad larn in g am alg a oshirilish id a m uay y an vazifalarni
bajaradi. M asalan, tashkiliy k ich ik tizim ga kiruvchi davlat va siyosiy p a r
tiy alar siyosiy m aq sad larn i am alg a o sh irish u c h u n tuziladi. Q olgan b o sh q a
kichik tizim lar, ju m la d a n ja m o a t b irlash m alari, n od avlat n o tijo rat ta s h
kilotlari esa siyosiy m aq sad lar u c h u n em as, balki m a ’lum g u ru h larn in g
m ad an iy , jism o n iy va m alakaviy m a n fa a tla rin i q o n d irish g a x izm at qiladi.
M a d a n iy -m a fk u ra v iy
tiz im n in g
vazifasi
siyosiy
p a r tiy a la m in g
m uayyan g‘o y alar va q arashlarga tayanish i bilan b o g iiq . Siyosiy p artiy ala r
ja m iy a t ta ra q q iy o tin in g y o ‘nalishlari, h o k im iy at u c h u n ku rash u slublari va
ko nsep siy alarid an kelib ch iq ib , tu rli g ‘o y a la m i ilgari surishlari m u m k in .
Siyosiy p artiy ala r m am lak a td a am al qilayotgan q o n u n la r, h u q u q iy n o r-
m alarga to ‘la -to ‘kis rioya qilsalar, ja m iy a t siyosiy tizim id a o ‘zlarin in g
m u n o sib o ‘rinlariga ega b o ‘ladilar, aks h o ld a , u la rn in g faoliyati davlat
to m o n id a n to ‘x tatib q o ‘yilishi m u m k in .
B ugungacha d u n y o siyosiy tarixida liberal, konservativ, rad ik al, m il
liy, sotsialistik va b o shq a tu rd ag i m afk u ralar ilgari surilganligi m a ’lum .
D em o k ratik davlat m a ’lum b ir m afkuraviy konsepsiyaga tay an sa h am , u
yoki bu m afkurani davlat m afkurasi sifatid a belgilam aydi. Siyosiy m e ’-
y o r — davlat va siyosiy tu z ilm alar d arajasida ta n o lin g an siyosiy axloq
h iso blanadi. U n in g asosiy hujjati k o nstitutsiya b o ‘lib, u ja m iy at va davlat
h ay o tin in g n o rm alarin i o ‘zida aks ettiradi.
A x b o ro t-k o m m u n ik atsiy a tizim in in g o ‘rni siyosiy ja ra y o n la rn i xalqqa
xo lison a yetkazish va b ah o lash b ilan belgilanadi. B u n d a asosiy o ‘rin n i
telev id en iy e, g azeta va ju rn allard a g i siyosiy va h u q u q iy ru k n d ag i k o ‘rsatuv
va m a q o lala r egallaydi. A yniqsa k o m p y u te r tiz im id a n ax b o ro t olish m a n -
bayi yuqori o ‘rin d a tu rad i. C h u n k i, “ In te rn e t” tizim i o ‘ziga xos a h am iy -
atga ega.
Siyosiy tizim n in g y u q o rid a qayd etilgan kichik tizim lari m ustaqil
faoliyat k o ‘rsatsalarda, a m m o b ir-b irlari b ilan ch a m b a rc h a s b o g liq d ir.
U larn in g o ‘zaro uyg‘u n holatdagi faoliyati siyosiy tizim b a rc h a m ex a-
n iz m larin in g n o rm al ish lashini t a ’m inlaydi.
Siyosiy tizim n i b u n d ay tu sh u n ish unga kom p leks y o n d ash ish n i
164
VII B O B . DAVLAT VA JA M IY A T N IN G SIYO SIY T IZIM I
b ildirad i. Y uqoridagi ta lq in d a n kelib ch iq ib , siyosiy tizim n i quyidagi
asosiy tark ib iy q ism larin i ajratib k o ‘rsatish m aqsadga m uvofiq:
1) siyosiy va h u q u q iy n o rm alar;
2) siyosiy tu z ilm a la r (in stitu tlar);
3) siyosiy faoliyat;
4) siyosiy ong;
5) siyosiy m ad an iy at.
Do'stlaringiz bilan baham: