Ҳ. Р. Очилов, Э. О. Тургунбоев жиноят ҳУҚУҚИ (умумий қисм)

14 –Мавзу. ЖАЗО ТАЙИНЛАШ 
14.1. Жиноят ҳуқуқида жазо тайинлашнинг умумий асослари. 
 
Жазо тайинлаш деб
- жиноят содир этишда қонунда 
белгиланган тартибда айбли деб топилган шахсга нисбатан ЖК 
Махсус қисм моддаси санкциясида назарда тутилган жазо 
(мажбурлов чораси)ни қўлланилиши тушунилади. 
Суд жазо тайинлашда: 
- ЖК Махсус қисмининг жиноят содир этганлик учун 
жавобгарлик назарда тутилган моддасида белгиланган доирада; 
- ЖК Умумий қисмнинг қоидаларига мувофиқ; 
- содир этилган жиноятнинг хусусияти ва ижтимоий 
хавфлилик даражасини;
- қилмишнинг содир қилиниши сабабини; 
- етказилган зарарнинг хусусияти ва миқдорини; 
- айбдорнинг шахсини; 
- жазони енгиллаштирувчи ва оғирлаштирувчи ҳолатларни 
ҳисобга олиши шарт.
 
14.2. Жазони енгиллаштирувчи ҳолатлар. 
ЖК 55-моддасига кўра, қуйидаги ҳолатларни суд жазони 
енгиллаштирувчи ҳолат деб топади: 
- айбни бўйнига олиш тўғрисида арз қилиш, чин кўнгилдан 
пушаймон бўлиш ёки жиноятни очиш учун фаол ёрдам бериш; 
- етказилган зарарни ихтиёрий равишда бартараф қилиш; 
- оғир шахсий, оилавий шароитлар оқибатида ёки бошқа 
мушкул аҳволда жиноят содир этиш; 
- мажбурлаш ёки моддий томондан, хизмат жиҳатидан ёхуд 
бошқа жиҳатдан қарамлик сабабли жиноят содир этиш; 
- жабрланувчининг зўрлик, оғир ҳақорат ёки бошқача 
ғайриқонуний ҳаракатлари туфайли вужудга келган кучли руҳий 
ҳаяжонланиши ҳолатида жиноят содир этиш; 
- 
зарурий 
мудофаанинг, 
охирги 
заруратнинг 
асосли 
чегарасидан четга чиқиб жиноят содир этиш, ижтимоий хавфли 
қилмишни содир этган шахсни ушлашда, касб ёки хўжалик 
фаолиятига боғлиқ бўлган асосли таваккалчиликда зарар етказиш; 

---

-94-
- вояга етмаганнинг жиноят содир этиши; 
- ҳомиладор аёлнинг жиноят содир этиши; 
- жабрланувчининг ғайриқонуний ёки ахлоққа зид хулқ-атвори 
таъсири остида жиноят содир этиш. 
Агарда, енгиллаштирувчи ҳолат ЖК Махсус қисмининг 
моддасида жиноят таркибининг зарурий белгиси сифатида назарда 
тутилган бўлса, жазо тайинлашда яна енгиллаштирувчи ҳолат 
сифатида
 
ҳисобга олинмайди. 
Жазо тайинлашда суд ушбу моддада назарда тутилмаган 
бошқа ҳолатларни ҳам енгиллаштирувчи ҳолат деб топиши 
мумкин.