“ пул ва банклар

 Банклар ва бошқа молиявий муассасалар 
Ўзбекистон Республикасининг 25 апрель 1996 йилда қабул қилинган 
“Банклар ва банк фаолияти тўғрисида”ги қонунга асосан Банк - тижорат 
ташкилоти бўлиб, банк фаолияти деб ҳисобланадиган қуйидаги фаолият 
турлари мажмуини амалга оширадиган юридик шахсдир: юридик ва 
жисмоний шахслардан омонатлар қабул қилиш ҳамда қабул қилинган 
маблағлардан таваккал қилиб кредит бериш ёки инвестициялаш учун 
фойдаланиш;тўловларни амалга ошириш.
Хорижий мамлакатларда Банклар
 
- ўзида қўйилмалар (депозитлар)ни 
жамлайдиган ва ссудалар (кредитлар) тақдим этадиган молиявий 
муассасалардир. Бу эрда банклар тушунчасига тижорат банклари, ссуда ва 
жамғарма ассоциациялари, ўзаро жамғарма банклари, кредит уюшмалари 
киритилган. Банклар-молиявий воситачилар бўлиб, оддий аҳоли улар билан 
доимо иш олиб борадилар. Яшаш жойи ёки автомобиль сотиб олиш учун 
кредитни сизга махаллий банк тақдим этади. Кўпчилик америкаликлар ўз 
жамғармаларининг аксариятини жорий ва жамғарма ҳисоб рақамларида, ёки 
бошқа кўринишдаги банк жамғармаларида сақлайдилар. Банклар – йирик 
молиявий воситачилар бўлганлиги сабабли уларнинг фаолияти чуқур 
ўрганилиши керак. Аммо, АҚШда банклардан ташқари яна бир қатор 
молиявий муассасалар мавжуд. Сўнгги йилларда суғурта ва молиявий 
компаниялар, пенция ва ўзаро фондлар, инвестицион банкларнинг роли 
ортиб бормоқда. Бу молиявий муассасаларнинг фаолияти ҳам чуқур 
ўрганишни талаб этади.
Сиз фанни ўрганиш давомида даромад олиш мақсадида банклар 
активлар ва пассивларни қандай қилиб бошқаришларини билиб оласиз. Баъзи 
фаолият турларини, кўрсаткичларни иқтисодий таҳлил қилиб, нима сабабдан 
молиявий тартибга солиш айнан шу кўринишни олганлиги ҳамда тартибга 
солиш тизимида қандай хатоликлар содир бўлиши мумкинлигини кўрамиз. 
Шунингдек, банк саноатини кўриб чиқамиз, банк саноатини рақобатбардош 
муҳит қанчалик даражада ўзгартирганлигини текширамиз ва нима сабабдан 
баъзи 
молиявий 
институтлар 
бошқаларнинг 
ҳисобидан 
ривожланаётганлигини ўрганамиз. 
Банкларнинг 
иқтисодиётда бажарадиган яна бир ўзига хос 
хусусиятларидан бири, бу уларнинг хўжалик юритувчи субъектлар, аҳоли ва 

---

давлат ташкилотлари ўртасида амалга ошириладиган ҳисоб – китобларни 
ташкил этиши ва уларнинг устидан тегишли назорат ишларини амалга 
ошириш ҳисобланади. Маълумки, бозор иқтисодиёти шароитида хўжалик 
субъектлари ўртасида ҳар куни бир неча юз минглаб пул ўтказмалари амалга 
оширилади. Буларнинг барчаси банклар томонидан амалга оширилади ва 
тартибга солиб турилади. 
Банкларнинг иқтисодиётдаги ролини юқори ёки пастлигига қатор 
омиллар таъсир қилади. Уларнинг асосийлари қуйидагилардан иборат: