― pul va banklar ‖ fanidan 2017/2018 o‗quv yili uchun mo‗ljallangan

 

11-mavzu. Markaziy bank va uning funksiyalari 

 

REJA: 

11.1.  Markaziy  bank  faoliyatining  maqsadi.  Markaziy  bankning  tashkiliy 

tuzilishi. Markaziy bankning funktsiyalari. 

11.2. Markaziy bank faoliyatining maqsadi  va vazifalari. Markaziy bankning 

tashkiliy tuzilishi. 

---

11.3.  Markaziy  bankning  funktsiyalari:  emission  funktsiya;  ―banklarning 

banki‖ funktsiyasi. 

11.4. Markaziy bankning ―davlatning banki‖ funktsiyasi; rasmiy oltin-valyuta 

zaxiralarini boshqarish funktsiyasi. 

 

11.1. Markaziy bank faoliyatining maqsadi. Markaziy bankning tashkiliy 

tuzilishi. Markaziy bankning funktsiyalari. 

 

amlakatning  Markaziy  Banki  -  shu  davlat  bank  tizimining  asosiy  

qismi  bo‘lib  xisoblanadi.  Markaziy  bank  -  birinchi  o‘rinda  davlat  va  iqtisodiyot 

o‘rtasida  vositachi  bo‘lib  xizmat  qiladi.  Ammo  Markaziy  bank  o‘z  oldiga  foyda 

olishni maqsad qilib ko‘ymaydi. 

  

  Markaziy  bank  -  masalan,  Angliya  banki,  Frantsiya  banki,  Bundes  bank, 

Yaponiya  banki,  Shvetsariya  milliy  banki,  Finlyandiya  banki  va  boshqa    yagona 

banklardan tashkil topadi.  

  Markaziy  bank  mulk  shakliga  ko‘ra  ular  Davlat  (kapital  davlatga  tegishli) 

aktsioner va aralash kapitalli turlariga bo‘linadi.  

  Ba‘zi  Markaziy  banklar  Davlat  banklari  ko‘rinishlarida  shakllanadilar. 

Ularga Kanada markaziy banki 1943 yilda shakllanganligi misol bo‘lishi mumkin. 

Ba‘zi  Markaziy  banklar-  oldin  xususiy  bank  masalan,  Angliya  banki  (  1694  ), 

sifatida keyinchalik esa milliylashtirilib davlat bankiga aylantirilgan. 

  Aktsioner  turidagi  Markaziy  bank  qatoriga  AKSh  FRT  (Federal  Rezerv 

tizimi)  kiritish  mumkin.  FRS  1913  yildagi  Federal  Rezerv  asosida  paydo  bo‘lgan 

aralash turdagi Markaziy banklar jumlasiga kapitalida davlat, aktsioner va xususiy 

va  kapital  ishtirok  etgan  banklar  kiradi.  Bu  guruxlar  qatoriga  kiruvchi  Yaponiya 

banklar (1882y.) misol kilinib keltirilishi mumkin. Qonun buyicha 1942yilda  55% 

ustav  kapitali  davlatga  tegishlidir.  Deyarli  barcha  mamlakatlarda    Markaziy  bank 

xukukiy  me‘yorlarini  tartibga  soluvchi,  aniklovchi  (belgilovchi)  qonunlar 

mavjuddir. Turli mamlakatlarda Markaziy banklarga   turli funktsiyalarni belgilab 

berilishi  mumkin. Lekin   Markaziy  bank doimo  Davlat  va bank belgilarini o‘zida 

mujassamlashtirilgan o‘zida Davlatning tartibga soluvchi organi bo‘lib qoladi.  

12ta federal zaxira tumanining xar birida bir nechta tumanlarda filiallarga ega 

1tadan  FZbanki  mavjud.  Tumanlarning,  federal  zaxira  banlari  va  filiallarning 

joylashishi  1-rasmda    ko‘rsatilgan.  3ta  aktiv  bo‘yicha  eng  yirik  banklar  Nyu-

Yorkda, Chikagoda va San-fransiskoda joylashgan bo‘lib, birgalikda ular 50%dan 

yuqori  FZTning  aktivlariga  ega.  Nyu-Yorkdagi  FZ  banki  aktivlarning  4/1kismiga 

egalik kilib, FZTdagi eng yirik bankdir.

113

  

                                                 

113

 ―The economy  theory of money, banks and financial markets.‖F.Mishkin 2006. p.431 

 

      

 

 

M 

---

12 ta federal zaxira tumanining xar birida bir nechta tumanlarda filiallarga ega 

1tadan  FZbanki  mavjud.  Tumanlarning,  federal  zaxira  banklari  va  filiallarning 

joylashishi ko‘rsatilgan.