― pul va banklar ‖ fanidan 2017/2018 o‗quv yili uchun mo‗ljallangan

Federal rezerv tizimining pul aggregatlari. 

Federal  rezerv  tizimi  –  AQShda  monetar  siyosatni  amalga  oshiruvchi  bosh 

muassasa  hisoblanib,  pullarni  o‗lchash borasidagi  muammolar  borasida  ko‗plab 

tadqiqotlarni o‗tkazadi. So‗nggi yillarda moliyaviy innovatsiyalarni tatbiq etilishi 

---

pullarga  tegishli  yangi  turdagi  aktivlarni  yaratilishiga  olib  kelib    uning 

ahamiyatini  yanada  oshirdi.  1980  yildan  keyin  Federal  rezerv  tizimi  bir  necha 

marotaba  pullarni  o‗lchashga  oid  yondashuvni  o‗zgartirdi  va  pul  aggregatlari- 

M1,  M2,  MZ  deb  nomlanuvchi  pul  massasining  uchta  ko‗rsatkichlarida  to‗xtadi. 

(Financial News box ga tegishli 1-jadvalga qarang.)   

Pul  aggregatlarining  eng  qisqasi  M1  hisoblanib,  naqd  pullar, joriy  hisoblar 

va  yo‗l  cheklarini  o‗z  ichiga  oladi.  M1  ning  tarkibiy  elementlari  1-jadvalda 

keltirilgandir. M1ning naqd pullar komponenti o‗z ichiga faqatgina muomaladagi  

qog‗oz  pullar  va  tangalarni  olib,  bankomatlar  va  bank  depozit  yacheykalarida 

joylashgan naqd pullarni o‗z ichiga olmaydi. Eng qizig‗i shundaki, AQSHda har 

bir inson uchun 3000$ dan ortiq naqd pullar muomalada mavjuddir. (FYI jadvalini 

qarang). Sa yohatchilarning  cheklari  M1ning  elementi  hisoblanib,  banklar 

tomonidan  muomalaga  chiqarilmagan  sayohatchilarning  cheklarini  o‗z  ichiga 

oladi.  Talab  qilib  olinguncha  depozitlar  elementi  foiz  to‗lanmaydigan  biznes 

depozit  hisobraqamalari  va  banklar  tomonidan  muomalaga  chiqarilgan 

sayohatchilarning  cheklarini  o‗z  ichiga  oladi.  Boshqa  talab  qilib  olinguncha 

depozitlar  punkti  o‗z  ichiga  barcha  boshqa  turdagi  talab  qilib  olinguncha 

depozitlar,  ya‘ni  uy  xo‗jaliklari  tomonidan  ushlab  turiladigan  foiz  hisoblaydigan 

talab  qilib  olinguncha  depozitlarni  o‗z  ichiga  oladi.  Ushbu  aktivlar  sof  pullar 

hisoblanib,  bevosita  ayirboshlash  vositasida  foydalanilishi  mumkin.  1970 

yillarning o‗rtalariga qadar tijorat banklari tomonidan faqatgina foizlar to‗lanishi 

ruxsat  etilmagan  joriy  hisobvaraqlarni  taklif  qilishgan.  Moliyaviy  innovatsiyalar 

moliyaviy  tizimni  tartibga  solishning  normalariga  o‗zgartirishlar  kiritilishiga 

shart-sharoitlar  yaratgan  bo‗lsada,  hozirgi  kunda  banklarning  boshqa  turlari  – 

ssuda-jamg‗arma assotsiatsiyalari, o‗zaro jamg‗arma banklari va kredit soyuzlari 

ham  joriy  hisobvaraqlarni  taklif  etishmoqda.  Bundan  tashqari,  bank  muassasasi 

foizlar to‗lanadigan boshqa chek depozitlari, ya‘ni NAU hisobraqamlari (NOW — 

negotiated  order  of  withdrawal),    xisobraqamlardan  avtomatik  transfer 

xizmatlarini (ATS — automatic transfer from savings) taklif etishmoqda.  

---