― pul va banklar ‖ fanidan 2017/2018 o‗quv yili uchun mo‗ljallangan

―Hamma narsa 

mijoz uchun‖ 

  

---

9 

 

Xususiy  banklar-jismoniy  shaxslarning  pul  mablag‘lari  hisobidan  tashkil 

qilingan banklar hisoblanadi. 

Bajaradigan  operatsiyalariga  qarab  tijorat  banklari  universal  va  maxsus 

banklarga bo‘linadi. 

Universal  banklar  xilma-xil  operatsiyalar  bajarish,  har  xil  xizmatlar  amalga 

oshirish  xususiyatiga  ega  bo‘ladi.  Maxsus  banklar  ma‘lum  yo‘nalishlarga  xizmat 

ko‘rsatib, o‘z faoliyatini shu yo‘nalishlarda yutuqlarga, samaradorlikka erishishga 

bag‘ishlaydi. Bunday banklarga tarmoqlarga xizmat ko‘rsatuvchi banklar, eksport-

import operatsiyalarini olib boruvchi banklar, investitsiya banklari, ipoteka-zamin 

banklarini kiritish mumkin. 

Joylashish  belgisiga  qarab  tijorat  banklar:  xalqaro,  respublika,  mintaqaviy, 

viloyat banklariga bo‘linishi mumkin. 

Tarmoqlarga  xizmat  ko‘rsatishga  qarab:  sanoat,  qurilish,  qishloq  xo‘jalik, 

savdo va boshqa banklarga bo‘linishi mumkin. 

Bozor  iqtisodiyoti  sharoitida  banklarning  roli,  ularning  iqtisodiyotga  ta‘siri 

o‘sib bormoqda. Kredit muassislari, aholi, korxona, tashkilotlar, kompaniyalarning 

bo‘sh  pul  mablag‘larini  yig‘ish  va  joylashtirishdan  tashqari,  korxonalarning 

xo‘jalik  faoliyatini  takomillashtirishga  yordam  beradi  va  korxonalar  faoliyatini 

ko‘zatib  borishi  mumkin.  Banklar  va  uning  krediti  yordamida  mavjud  kapital 

tarmoqlar o‘rtasida, ishlab chiqarish va muomala sohasi o‘rtasida taqsimlanadi va 

qayta  taqsimlanadi.  Sanoat,  transport,  qishloq  xo‘jaligi  sohasida  qo‘shimcha 

investitsiyaga  bo‘lgan  talablarni  moliyalashtirib,  banklar  xalq  xo‘jaligida 

progressiv yutuqlarga erishishni ta‘minlashi mumkin. 

Tijorat  banklarining iqtisodiy  roli  uning  faoliyat  doirasining  keng  bo‘lishiga 

olib keladi. Bu sababli tijorat banklari quyidagi funksiyalarni bajaradi: 

-vaqtincha  bo‘sh  turgan  pul  mablag‘larni  yig‘ish  va  ularni  kapitalga 

aylantirish; 

-korxona, tashkilotlar va aholini kreditlash; 

-iqtisodiyotda hisob-kitoblar va to‘lovlarni amalga oshirish; 

-moliya-valyuta bozorida faoliyat ko‘rsatish; 

-iqtisodiy-moliyaviy  axborotlar  berish  va maslahat xizmatlarini  ko‘rsatish va 

boshqalar.