“ Makroiqtisodiy tahlil va prognozlashtirish” kafedrasi “Makroiqtisodiy tahlil va prognozlashtirish ” fanidan kurs ishi

2.
 
Pul-kredit siyosatini amalga oshirishning maqsad va vazifalari. 
Pul-kredit siyosatini olib borishda markaziy bank oʻzining muayyan 
maqsadlariga ega boʻladi. Bu maqsadlarga erishish uchun u pul-kredit siyosatining 
instrumentlaridan foydalanadi. Muammo shundaki, markaziy bank oʻz oldiga 
qoʻygan maqsadlariga erishish uchun oʻzi bevosita nazorat qiladigan 
instrumenlardan qanday foydalanish kerakligida. Chunki eng soʻnggi maqsadlar 
bilan instrumentlar orasida aniq prognoz qilib boʻlmaydigan bir qancha bosqichlar 
bor. Shuning uchun markaziy bank bevosita oʻzi nazorat qilolmaydigan, ammo 
oʻzi intiladigan maqsadlarga eng yaqin makroiqtisodiy oʻzgaruvchilar – oraliq 
moʻljallarni belgilaydi. 
Markaziy bank oʻz oldida turgan maqsad va vazifalarga hamda 
makroiqtisodiy koʻrsatkichlarning belgilangan darajalariga erishish uchun pul-
kredit sohasida quyidagi chora-tadbirlarni amalga oshiradi. 
1. Markaziy bank pul-kredit siyoatini fiskal siyosat bilan muvofiqlashtirgan 
holda olib boradi 
2. Markaziy bank pul agregatlari dinamikasini joriy va kutilayotgan 
inflyatsiya darajasiga hamda valuta kursi boʻyicha koʻzda tutilgan koʻrsatkichlarga 
mos ravishda tartibga solib turadi. 
3. Pul-kredit siyosatining tezkor koʻrsatkichlari sifatida zaxira pullar, 
Markaziy bank tomonidan hukumatga va tijorat banklariga beriladigan kreditlar 
belgilanadi. Bu koʻrsatkichlar boʻyicha choraklik va oylik chegaraviy moʻljallar 
oʻrnatiladi va ularning bajarilishi doimiy nazoratga olinadi.
4. Markaziy bankning qayta moliyalash mexanizmi ishlab chiqarish 
tarmoqlarining kredit resurslariga boʻlgan talabini qondirishga va tarkibiy 
oʻzgarishlarni ta’minlashga yoʻnaltirilgan investitsiya dasturlarini ustuvor ravishda 
moliyalashga xizmat qiladi. 
5. Markaziy bankning qayta moliyalash stavkasi pul bozoridagi talab va 
taklifdan hamda joriy va kutilayotgan inflyatsiya darajasidan kelib chiqqan holda 
belgilanadi. 
6. Taklif etilayotgan pul hajmini boshqarish maqsadida bank tizimining 
likvidligi va pul bazasining shakllanishi ustidan oʻrnatilgan monitoring ishlarini 
olib boradi. 
7. Bank tizimini yanada erkinlashtirish va isloh qilishni chuqurlashtirishga 
qaratilgan Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti farmonlari va hukumati qarorlari 
asosida bank tizimini tubdan mustahkamlashga, ularning kredit berish 
imkoniyatlarini va ustav kapitalini boʻsh mablagʻlar jalb qilish hisobidan 
kengaytirishga, banklar investitsiya jarayonining asosiy boʻgʻiniga, korxonalar, 
xususan xususiy tadbirkorlar, kichik biznes korxonalarining chinakam hamkoriga 
aylanishiga, xorijiy banklar bilan hamkorlikni yanada kengaytirilishiga alohida 
e’tibor qaratiladi. 
8. Markaziy bank pul-kredit siyosatining samaradorligini oshirish maqsadida 
ochiq bozordagi operatsiyalarni, jumladan ikkilamchi bozordagi operatsiyalarni 
yanada rivojlantiradi. Shuningdek, aholi boʻsh mablagʻlarini tijorat banklari orqali 

---

~ 10 ~ 
moliya bozoriga jalb etish hamda tijorat banklariga boʻlgan ishonchni oshirish
choralarini koʻradi. 
Har qanday markaziy bank kabi Federal zahiraning pul-kredit siyosati 
shunday 6 ta strategik maqsadlarga erishishga yoʻnaltirilgan19: 
1. Bandlikning yuqori darajasi. 
2. Iqtisodiy oʻsish. 
3. Narxlarning barqarorligi. 
4. Foiz stavkalarining barqarorligi. 
5. Moliyaviy bozorlarning barqarorligi. 
6. Valuta bozorlarining barqarorligi. 
Bandlikning yuqori darajasi – eng muhim maqsaddir. Birinchidan, ishsizlik 
kambagʻallik, oilalarning buzilishi, jinoyatchilikning koʻpayishi va boshqa koʻplab 
ijtimoiy muammolarni kelib chiqishiga sabab boʻladi. Ikkinchidan, ishsizlikning 
yuqori darajasida iqtisodiyotda ishlab chiqarish omillaridan potensial darajada 
foydalanilmaydi va umumiy ishlab chiqarish hajmi pasayadi. Narxlar barqarorligi 
strategik maqsadlardan biri hisoblanadi, chunki narxlar darajasining oʻsishi 
noaniqlikning manbasi boʻlib xizmat qiladi va iqtisodiy oʻsishga toʻsiq boʻlishi 
mumkin. Qolaversa, inflyatsiya kelajakni rejalashtirishga ham gʻov boʻladi. Foiz 
stavkalarining barqarorligi muhim, chunki uning tebranishi iqtisodiyotda 
noaniqliklarga sabab boʻladi va kelajakni rejalashtirishga salbiy ta’sir etadi. 
Moliyaviy bozorlarning barqarorligi foiz stavkalarining barqarorligi bilan 
bogʻliq, chunki foiz stavkalaridagi tebranishlar moliyaviy muassasalar uchun 
sezilarli noaniqliklarni yaratadi. Milliy valuta kursining oʻsishi mamlakatdagi 
korxonalarni xorijdagilarga nisbatan raqobatbardoshligini pasaytiradi, kursning 
tushishi mamlakatda inflyatsiyani ragʻbatlantiradi. Valuta kursidagi kuchli 
tebranishlar tashqi savdo hajmiga jiddiy salbiy ta’sir koʻrsatadi. Yuqorida 
keltirilgan strategik maqsadlarning koʻpchiligi oʻzaro bir-biriga mos tushadi – 
bandlikning yuqori darajasi va iqtisodiy oʻsish. 

---

~ 11 ~