“ ИҚтисодий таълимотлар тарихи

Людвиг фон Мизес
(1881-1973) ва 
унинг энг содиқ шогирди 
Фридрих Хайек
(1899-1992)лардир. Уларнинг 
мактаби Австрия мактаби деб ҳам аталади. Мизеснинг фикрича, 
марказлашган бошқарувга асосланган социалистик хўжалик ва ҳукумат 
томонидан тартибга солинадиган бозор ўзоқ вақт яшаши мумкин эмас, чунки 
нарх-наво талаб ва таклифни акс эттирмайди. Унингча, социализмнинг 
«тартибга солинадиган иқтисодиѐт»и режаларни ўзбошимчалик билан 
тўзадиган ташкилотчиларнинг қулига айланади, режаланган тартибсизлик 
рўй беради. Ягона оқил сиѐсат - бу либерализмдир. Меҳнат тақсимоти, 
хусусий мулк ва эркин алмашув цивилизациянинг мутлақ асослари 

---

138 
ҳисобланади. Мизеснинг асосий асарлари қуйидагилар: «
Либерализм
», 
«
Инсоний ҳаракат: иқтисодиѐт тўғрисидаги трактат
», «
Иқтисодий фан 
асослари: методология очерклари
» ва бошқалар.
Инглиз иқтисодчиси 
Фридрих фон Хайек
асли немис бўлиб, асосий 
фаолиятини Англияда кўрсатган. У 1974 йилда иқтисодиѐт бўйича Нобель 
мукофоти лауреати бўлган. У ўзининг «
Қуллик сари йўл
» асарида ҳар 
қандай иқтисодий эркинликдан ва бозор баҳоларидан воз кечиш диктатурага, 
яъни яккаҳоқимликка, иқтисодий қулликка олиб боришини исботлайди, 
хўжаликда бозор тизимининг «аралаш» ва «буйруқбозлик» иқтисодиѐтидан 
устунлигини кўрсатиб беради, капитални абадий категория деб эълон 
қилади, капитализм даврида эксплуатация мавжудлигини инкор этади, 
давлат иқтисодиѐтининг социалистик ғоялари тўла тушкунликка маҳкумлиги 
ва ўз табиатига кўра ҳалокатли эканлигини таъкидлайди. 
Бу таълимотга асосланиб, бир қанча мамлакатларда ҳозирги яхши 
таниш бўлган иқтисодий сиѐсатлар ишлаб чиқилди. Шулар ичида 
неолиберализмга асосланган немис назариѐтчиси, ГФРнинг сиѐсий ва давлат 
арбоби 
Людвиг Эрҳард
(1897-1877) яратган назария «ижтимоий 
йўналтирилган бозор хўжалиги»нинг асосини ташкил этади. У ўз 
назариясини яратди ва уни ГФРда канцлер Аденауэр даврида амалга оширди 
ҳам. Бу назариянинг асосий қоидалари қуйидагилардан иборат: эркин 
баҳоларнинг зарурлиги, эркин рақобат, талаб ва таклифнинг мувозанати, 
иқтисодиѐтнинг мувозанати; давлат бозор хўжалигида шу шартларни 
кафолатлаши ва унинг ижтимоий йўналтирилган ривожланишини 
таъминлаши керак. Бу ғоялар Л.Эрҳарднинг 1956 йилда чоп этилган «