“ infokommunikatsiya tizimlarining elektr ta’minoti

---

 
 

---

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT 
TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI 
RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI 
 
MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI
TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI 
UNIVERSITETI
“Energiya ta’minlash tizimlari” kafedrasi 
“
INFOKOMMUNIKATSIYA TIZIMLARINING ELEKTR 
TA’MINOTI
” 
fanidan 
M
USTAQIL ISH
 
 
Mavzu: 
Impulsli stabilizatorlar.
Bajardi: Kompyuter injineringi ta’lim yo‘nalishi 
Kif 217-19 guruh 
Asqarov Diyorjon Normatjon o’g’li
Qabul qildi: 
k.o’qituvchi. F.M.Qodirov 
Toshkent 2022 

---

 
 
 
 
Mavzu: Impulsli stabilizatorlar 
Reja: 
1.
Kirish. 
2.
Stabilizatorlar nima? 
3.
Impulsli stabilizatorlar.
4.
Foydalanilgan adabiyotlar.
Radio qurilmalar normal holatda ishlashi uchun manba talab qilingan aniqlikda 
yuklamani kuchlanish bilan ta’minlashi kerak. Manbalarning bu aniqlikdan chetga 
chiqishlari 
nostabillik holati 
deyiladi. Har bir radioqurilmalar uchun foiz
 
hisobda 
manbalarga ruxsat berilgan nostabillik kattaligi belgilangan. 
Masalan, radio uzatuvchi qurilmalarda va radiostansiya-larda manbalar uchun 
nostabillik 2 – 3 % gacha ruxsat etilgan. 
Elektron mikroskoplarda nostabillik 0,005% gacha, o‘zgarmas tok 
kuchaytirgichlarida va juda aniqlik bilan ishlaydigan elektron o‘lchov asboblarida 
0,0001% gacha. 
Asbob qancha sezgir bo‘lsa, u shuncha aniq o‘lchaydi va uning manbayi shuncha 
stabil bo‘lishi lozim. 
Manbalarning nostabillik holatda ishlashlari quyidagi chegaralarga bo‘linadi: 
– past stabillik holatida ishlovchi manbalarda kuchlanishning o‘zgarishiga 5% 
gacha ruxsat beriladi; 
– o‘rta stabil holatda ishlovchi manbalarda kuchlanishning o‘zgarishiga 1 – 5% 
gacha ruxsat beriladi; 
– yuqori stabil holatda ishlovchi manbalarga 0,1 – 1% gacha ruxsat beriladi. 

---

Manbaning stabil ishlashini buzuvchi omillar: muhit harorati, namlik, tarmoq 
chastotasi va boshqalar kiradi. 
Ammo nostabillikni keltirib chiqaruvchi asosiy sabab – kirish kuchlanishining 
tebranishi va yuklamadagi tokning o‘zgarishidir. 
Tarmoqdagi kuchlanish yoki yuklamadan oqadigan tok ish jarayonida sekin-asta 
o‘zgarmasdan birdaniga o‘zgarishi mumkin. Bu o‘zgarishni avtomatik ravishda 
talab qilingan kattalikda ushlab turishga yordam qiluvchi qurilma «
stabilizator
» 
deyiladi. 
Tokning xiliga qarab ular o‘zgaruvchan tok stabilizatorlari va o‘zgarmas tok 
stabilizatorlariga bo‘linadi. Stabilizatorlar parametrik va kompensatsiyalangan 
stabilizatorlarga bo‘linadi. 
Kompensatsiyalangan stabilizatorlar manfiy teskari bog‘lanishli yopiq zanjirli 
avtomatik sistemani tashkil etadi. 
O‘zgarmas tok stabilizatorlari quyidagicha bo‘linadi: siljituvchi elementning 
xiliga qarab va siljituvchi elementning ish holatiga qarab (impulsli va chiziqli). 
Kuchlanish stabilizatorlarining asosiy parametrlari quyidagilar: 
1. Kuchlanish stabilizatsiyasi: 
bunda D
U
kir
va D
U
chiq
– stabilizatorlarning kirish va chiqish kuchlanishlarining 
o‘sishi; 
U
kir
 
va
 U
chiq
 
– stabilizatorlarning kirish va chiqish
 
kuchlanishlarining nominal 
qiymati. 
2.
Chiqish qarshiligi, kirish kuchlanishi o‘zgarmagan holda, yuklamadan 
oqayotgan tokning o‘zgarishi chiqishdagi kuchlanishiga ta’sirini ko‘rsatadi:
3.
Foydali ish koeffitsiyenti, yuklamadigi quvvatning kirishdagi nominal 
quvvatga nisbatan:

---

Hozirgi vaqtda impulsli kuchlanish stabilizatorlari keng qo'llaniladi. Eng keng 
tarqalgani stabilizatorlar analog elementlarga qurilgan boshqaruv sxemasi. Bunday 
sxemalarning kamchiliklari harorat va vaqt hisoblanadi raqamli sxemalarda 
mavjud bo'lmagan parametrlarning siljishi. Shu bois, e'tibor yanada 
kuchaytirilmoqda kuchlanish stabilizatorlarining boshqaruv konturidagi raqamli 
sxemalarga. 
Stabilizatorning chiqishida berilgan kuchlanishni yaratish uchun impuls kengligi 
modulatori ishlatiladi va chiqish kuchlanishi impuls davomiyligiga to'g'ridan-to'g'ri 
proportsionaldir: 
𝑈
cur