? Germaniyalik professor Velgelm Vund

Shaxs: Tashqifaoliyatasosidaichkipsoxikjarayonlargao’tishro’ybersa-

Javobi: Agar tashqifaoliyatasosidapsixikjarayonlargao’tishro’yberganbo’lsa, bundayjarayonnipsixologiyadainteriorizatsiya deb ataladi, aksincha, aqldashakllangang’oyalarnibevositatashqiharakatlardayokitashqifaoliyatgako’chirilishieksteriorizatsiya deb yuritiladi.Faoliyatturlari yana ongningbevositaishtirokidarajasigako’ra ham farqlanadi. Masalan, shundaybo’lishimumkinki, ayrimharakatlarboshida har birelementnijiddiyravishda, alohida-alohidabajarishnivabungabutundiqqatvaongningyo’nalishinitalabqiladi. Lekinvaqto’tgach, bora-bora undaongningishtirokikamayib, ko’pginaqismlaravtomatlashibboradi.Buoddiytilgao’girilganda, malakahosilbo’ldideyiladi.Masalan, har birimizshutarzdaxatyozishgao’rganganmiz. Agar malakalarimizqat’iytarzdabizdagibilimlargatayansa, faoliyatningmaqsadivatalablarigako’raharakatlarnimuvaffaqiyatlibajarishnita’minlasa, biz buniko’nikmalar deb ataymiz. Ko’nikmalar - doimobizdagianiqbilimlargatayanadi.Masalan, ko’nikmavamalakalaro’zarobog’liqbo’ladi, shuninguchun ham o’quvfaoliyatijarayonidashakllanadiganbarchako’nikmalarvamalakalarshaxsningmuvaffaqiyatlio’qishinita’minlaydi. Ikkalasi ham mashqlarvaqaytarishlarvositasidamustahkamlanadi

::Shaxs:: Tashqi faoliyat asosida ichki psixik jarayonlarga o‘tish ro‘y bersa –

Agar tashqi faoliyat asosida psixik jarayonlarga o’tish ro’y bergan bo’lsa, bunday jarayonni psixologiyada interiorizatsiya deb ataladi, aksincha, aqlda shakllangan g’oyalarni bevosita tashqi harakatlarda yoki tashqi faoliyatga ko’chirili shieksteriorizatsiya deb yuritiladi.Faoliyat turlari yana ongning bevosita ishtiroki darajasiga ko’ra ham farqlanadi. Masalan, shunday bo’lishi mumkinki, ayrim harakatlar boshida har bir elementni jiddiy ravishda, alohida-alohida bajarishni va bunga butun diqqat va ongning yo’nalishini talab qiladi. Lekin vaqt o’tgach, bora-bora unda ongning ishtiroki kamayib, ko’pgina qismlar avtomatlashib boradi.Bu oddiy tilga o’girilganda, malaka hosil bo’ldi deyiladi.Masalan, har birimiz shu tarzda xat yozishga o’rganganmiz. Agar malakalarimiz qat’iy tarzda bizdagi bilimlarga tayansa, faoliyatning maqsadi va talablariga ko’ra harakatlarni muvaffaqiyatli bajarishni ta’minlasa, biz buni ko’nikmalar deb ataymiz. Ko’nikmalar - doimobizdagianiqbilimlargatayanadi.Masalan, ko’nikmavamalakalaro’zarobog’liqbo’ladi, shuninguchun ham o’quv faoliyati jarayonida shakllanadigan barcha ko’nikmalar va malakalar shaxsning muvaffaqiyatli o’qishini ta’minlaydi. Ikkalasi ham mashqlar va qaytarishlar vositasida mustahkamlanadi
::Shaxs:: Malaka bu –

Malaka—psixologiyada — muayyan kasb, ishni yaxshi oʻzlashtirish natijasida orttirilgan mahorat. Odatda, biron ish jarayonida harakatlar anglanilgan yoki anglanilmagan tarzda amalga oshiriladi. Harakatni bajarishda ongning borgan sari kamroq ishtirok etishi tufayli ish gʻayri ixtiyoriy ravishda ijro etila boradi, ayrim mayda qismlarga eʼtibor kamayadi. Harakatning qisman gʻayri ixtiyoriy ravishda bajarilishi tufayli uning tuzilishida ayrim sifat uzgarishlari yuz beradi. Harakatni hissiy nazorat qilish, uni markazdan turib boshqarish usullari oʻzgarib boradi. Harakat usullarini idroketishdan diqqat xoliboʻladiva u harakatvaziyatihamdamahsuligaqaratiladi. Buningnatijasidatopshiriqravon, ortiqchakuchsarflamay, tezvasifatlibajarilaboradi. Masalan, tajribalimashinkadayozuvchiklavishlargakaramasdanyozaveradi.Malakahosilkilishtezligiuningmurakkablikdarajasi, kishiningyoshi, individual xususiyati, bilimivaboshqaomillargabogʻliq. Kishidagimalaka, koʻpincha, boshqamalakahosilboʻlishidayordamberadi. Masalan, avtomobilhaydashniyaxshibilgankishitraktorvaboshqamashinalarnihaydashni ham osonlikbilanoʻrganadi. Bundayholatmalakaningkoʻchishideyiladi.Baʼzihollardaesamavjudmalakaboshqamalakalarhosilboʻlishigaxalaqitberadi.Bu malakaninginterferensiyasideyiladi.Uzoqmashqqilmaslikvaorganizmning normal boʻlmaganholatlari (kasallik, qattiqcharchash, hayajonlanishvaboshqalar)damalakayoʻqolishimumkin. Bu sabablarbartarafetilishibilanmalakayanatiklanadi

::Shaxs:: Shaxsning o‘zi, imkoniyatlari, qobiliyatlari haqidagi umumlashgan va nisbatan turgʼun tasavvurlari –

Oz ozigabahodeyiladi.

::Shaxs::Аqlda shakllangan gʼoyalarni bevosita tashqi harakatlarda yoki tashqi faoliyatda namoyon bo‘lishi ...