“ фаол тадбиркорлик, инновацион ғоялар ва технологияларни қЎллаб-қувватлаш йили”

Ilmiy ishning dolzarbligi:Mahalliy dorivor o’simlik maxsulotlari asosida samarali ta’sir etuvchi, 
bezarar dori vositalari bilan axolini ehtiyojini to’la roqqondirish katta axamiyatga ega. Hozirgi 
vaqtda Respublikada xorijdan keltiriladigan dorivor o’simliklarni ekish, ko’paytirish, ulardan tayyor 
dorivor preparatlarni olish dolzarb masalalardan hisoblanadi. 
Tadqiqot maqsadi: Tor bargli sano barglari asosida tarkibidaan tratsen unumlari saqlagan quruq 
ekstrakt olish va taxlilini o’tkazish. 
Tadqiqot uslublari va materiallari:Tadqiqot ob’yekti sifatida 500 gr tor bargli sano bargidan 70 
% li spirt yordamida suyuq ekstrakt olindi. Suyuq ekstrakt xona haroratida 3 marta olindi va ularni 
birbiriga qo’shib quyiltirildi. 
Natijalar:Olingan quyuq ekstraktni suv xammomida, vakuumda haydaldi va quruq holga 
kelguncha bug’latildi, natijada 159 gr quruq eksrtrakt olindi (31.8%) olingan quruq ekstrakt 
tarkibini son ko’rsatkichlaridan namligi 5 % dan kam ekanligi aniqlandi.Quruq ekstrakt tarkibidagi 
biofaol moddalardan antratsen unumlari borligi sifat reaksiyalari orqali aniqlandi.Quruq ekstrakt 
tarkibida antratsen unumlari borligi nianiqlash uchun ekstraktdan olingan ajratmaga ishqor eritmasi 
ta’sir etirilganda qizil rangga bo’yaldi. 
Borntreger reaksiyasi natijasida efirli ajratmaga tarkibida 2% ammiak saqlagan 5 %li ishqor 
aralashmasi qo’shilganda suyuqlikni pastgi qavati qizil rangga bo’yaldi, antratsen unumlari borligi 
isbotlandi. Quruq ekstrakt tarkibidagi antratsen unumlari yig’indisi 15,5 % ekanligi aniqlandi. 
Aniqlash DF-XIbo’yichaolibborildi[1]. 
Quruq ekstrakt tarkibi antratsen unumlarinig tarkibi qog’ozli xromatografiya usulda 
aniqlandi.Sistema 
sifatida 
butanol-sirka 
kilota–suv (4:1:5) aralashmasidan 
foydalandi. 
Xromatogrammni ishqorni 2 %li spirtdagi eritmasi yordamida purkab antratsen unumlari borligi 
aniqlandi.Rf ko’rsatkichlari bo’yicha xromatogrammada sennozidlar, rein, alloy—emodin, gulko- 
alloy-emmodinlar aniqlandi. Ulardan tashqari flavonoidilardan kemferol va ularning gilikozitlari 
borligi aniqlandi[2]. 
Xulosa.O’zbekistonda ekilayotgan sano o’simligi barglari 70 %li spirt yordamida olingan eksrtrakt 
tarkibida antratsen unumlari bo’yicha tibbiotda qo’llash mumkin bo’lgan ichni suruvchi dori 
vositasini yaratish mumkinligi ko’rsatildi.