• Coreldraw • pho to s h o p

V III BOB. AMALIYOTDA 3D FORMATDA BUYUMLARNI 
LOYIHALASH VA UNING A YRIM IM KONIYATLARI
Amaliyotda foydalaniladigan barcha predmet va detallar bir nechta 
tarkibiy qismlar-primitivlardan iborat bo‘ladi. Shu bois 3D formatda 
bajarilgan primitivlami ba’zi maqsadlarda amaliy qo‘llashni va bunda 
3D formatning ayrim imkoniyatlaiidan foydalanishni ко‘rib chiqamiz.
34-§. 3D formatda detallarni konstruksiyalash algoritmi15
Buning uchun ikkita primitiv prizma va silindrdan iborat murak- 
kablik darajasi uchga teng bo‘lgan oddiy detal misolida detallarni 3D 
formatda konstruksiyalash jarayonini ко‘rib chiqamiz. Masalan, buning 
uchun berilgan o'lchamlarda uchta tarkibiy qismlaridan iborat prizma 
(asos o‘lchamlari 70x50 mm va balandligi 30 mm), silindr (asos ustida 
diametri 40 mm va balandligi 35) va har ikkisining markazidan bir hil 
diametr (30 mm) li silindrik teshikli, ya’ni murakkabfik darajasi uch 
bo‘lgan detalni konstruksiyalash vazifasi berilgan bo ‘ Ism.
Buning uchun avval uchta primitivning prizma, silindr va markaziy 
teshikning silindr deb qarab modellari quriladi:
1. “Моделирование” panelidagi “Ящик” buyrug‘i yuklanadi.
Muloqatlar oynasida prizma asosining “Первый угол-birinchi
burchagi” so‘raladi va unga javoban kursor bilan ekranning ixtiyoriy 
nuqtasi ko‘rsatiladi. Shunda “Другой угол-Boshqa-ikkinchi burchagi” 
so‘raladi. Ikkinchi burchagini kiritish uchun prizma asosi tomonlarining 
o‘lchamlari quyidagicha kiritiladi:
- 
“Shift+2” tugmalari baravariga yuklanadi. Natijada koordinatalar 
boshi ko‘rsatilgan birinchi burchakka ko‘chib keladi. Buni muloqatlar 
oynasida paydo bo‘lgan @ belgisi tasdiqlaydi. Belgidan so‘ng quyidagi 
yozuv kiritiladi, @70,50 va Enter bilan tasdiqlanadi. Shu ondayoq 
prizmaning asosi berilgan o‘lchamlarda tasvirlanib, muloqatlar oynasida 
uning balandligi so‘raladi. Balandlik 30 kiritilgach prizmaning modeli 
ekranda tasvirlanib qoladi, 1- rasm. Bu rasmdan ekraiming muloqatlar 
oynasida prizmani qurish algoritmini ko‘rish mumkin.
2. “Моделирование” panelidagi “Цилиндр” buyrug‘i yuklanadi.
Shunda muloqatlar oynasida silindr asosining markazi so‘raladi.
Markaz ko‘rsatiladi. Uning asos radiusi so‘raladi va unga javoban 20
15 Rixsiboyev va b. «AutoCAD dasturida ba’zi grafik primitivlami kompyuterda loyihalash». 1- maqola
(Ilmiy maqola). «Pedagogik la’lim» 2008/2. 73-82 better.
191

---

kiritilgach, asos tasvirlanib qoladi. Muloqatlar oynasida navbatdagi 
“BbicoTa-Balandlik” so‘rovi bo‘ladi. Balandlik 35 kiritilgach silindr 
modeli ekranda tasvirlanib qoladi, 2- rasm. Bu rasmdan ekranning 
muloqatlar oynasida silindmi qurish algoritmini ko‘rish mumkin.
m r
ESs v
\
rt 
щ
: ► ; Й;^(ИИ[Лист1 ХЛИСТ2/
и 
a
v * 
$
** 9 &
» tJ
^ ^ Первый у г о л или ГЦентт»!:
Д ругом у гол или [Куб/Длика.] : 070 *50
f l f r r r v n * HJTV [З Т п а д ж к ] < - 1 Я 4 . Л7.Ч7> • ЯП 
К о э т к а * :
002.8286.-611.8384.0.0000 
ШАГ СЕТКА joFTO
1- rasm.
t ’*'
Ш Г ' \
tt r .
i
|7й
f 
№
A
Ф 
4
ft..
■
■» •> &>
t j Ik , 
-Л t j
S> - i
■
£5* 
&
Ш казш а: 
c y lin d e r
Цсхггр OCQODAUM ил и [ 3 Т / 2 Т /К К Г / Э л яхпти чсо яж И } I 
v y r пг*нп-здтгсг и ww 
•< 7
П . ПГ)ПЛ> ! 2(1
Высота кли С^Точки/конечная точка оси] оо.оооо>: «53 
Кох&яда:
520.3100, -55а 500С, 0.0000
шаг
с с тка
: |
орто
о тс
-
л о л п г
(
п ж в н з к а
2— rasm.
3. 
“Моделирование” panelidagi “Цилиндр” buyrug‘i yuklanadi 
va 2- banddagi amallar bajarilib, diametri 40 va balandligi prizma va 
silindr balandligi (30+35=65)ga teng yoki undan kattaroq, ya’ni 65 
mmdan katta, masalan 70 mm boigan silindr yasaladi, 3- rasm.
Ж Г:
ca af■
N 4 
(Imcti 
l
Т.^ст? /
;i0 .! ? e e 3 f i v »» м ы
[ Ъ & & 1 L>b'U П9 I 
ot &
u y l i i i d e t
Ц е нтр o c io n u m n и л и [Э Т /З Т /К О Т /Э л л м п т э гш с ки й Э :
Радиус основания или Г Диаметр] <15.0000>: 15 
Вшиита. илл [2Тич1чл/Киис?ч*иаи •l'uvuta иси} <70.0000>: 70
команда:
1347 2098, 7474420, 0.0000 ' 
' ШАГ СЕТКА |ОГТО ОТС ПОЛЯ* [лГИОШМ |
3- rasm.
Chizma primitivlarini yasab bo‘lgach ulami bitta 
detal qilib quyidagicha yig£iladi:
1. 
Silindming asos markazini kursor bilan bog‘- 
lab prizmaning yuqori asosi o‘rtasiga keltirib qo‘yi- 
ladi, 
4- rasm. Buning uchun avval prizmaning yuqori 
asosining dioganali o‘tkaziladi. Chunki uning o‘rtasi 
prizmaning yuqori asosi o‘rtasi bo‘ladi va unga si- 
lindrning asos markazi keltirib qo‘yiladi. 
4- rasmdan 
detaining asosi prizma va yuqori qismi silindr alohida-
192
:) CD Ф
Ф П
■
4- rasm.

---

alohida ekanligini, ya’ni bir butun emasligini ulami ajratilgan xolatda 
kuzatish mumkin.
2. Bu tarkibiy qismlami bir butun detalga keltirish uchun
- 
“Моделирование” panelidagi “Объединение” buyrag‘i yukla- 
nadi, 5- rasm.
=
-- ...-- _ — .....-....--------- -----
L
—
Wxl
.....■■п................. —
m m Ф Ф  &