] axborot tizimlari va texnologiyalari

Ma’lumotlar bazasi. U qarorlami qabul qilishni qo‘llab- quwatlashning axborot texnologiyasida muhim rolp o'ynaydi. Ma’lumotlar bevosita foydalanuvchi tomonidan matematik modellar yordamida hisob-kitoblar uchun foydalanilishi mumkin. Ma’lumotlar manbalari va ulaming o‘ziga xos xususiyatlarini ко‘rib chiqamiz.

Ma’lumotlar Boshqarishning

manbalari tizimosti dasturi

Modellar



Sliategife

~4ktik Opera! iv Matematifc

MaddBBT

Interfeys

bDan

bosfiqarish

tizimi

MMKI

Qaror qabul qiluvcHi kishi

3.14 -rasm. Qaror qabul qilishni qo‘llab-quwatlashning axborot texnologiyasining asosiy komponentlari

1. 
   Ma’lumotlaming bir qismi axborot tizimidan operatsiyaviy darajaga kelib tushadi. Ulardan samarali foydalanish uchun bu ma’lumotlar oldindan qayta ishlanishi lozim. Buning uchun ikki imkoniyat mavjud:
   

• 
  firma muomilalari haqidagi ma’lumotlami qayta ishlash uchun qaror qabul qilishni qo'llab-quwatlash tizimi tarkibiga kiruvchi ma’lumotlar bazasining boshqaruv tizimidan foydalanish lozim;
  
• 
  ma’lumotlaming maxsus bazasini yaratgan holda qaror qabul qilishni qo'llab-quwatlash tizimidan tashqarida qayta ishlashni amalga oshirish.
  

Bu variant ko‘p miqdorda tijorat operatsiyalarini amalga oshiruvchi firmalar uchun to‘g‘ri keladi. Firma muomalalari

haqidagi qayta ishlangan ma’lumotlar fayllami hosil qiladi, ular kirishga ishonchlilik va tezlikni oshirish uchun qarorlami qabul qilishni qo'llab-quwatlash tizimidan tashqarida saqlanadi.

2. 
   Firma muomalalari haqidagi ma’lumotlardan tashqari, qaror qabul qilishni qo'llab-quwatlash tizimi ishlashi uchun boshqa ichki ma’lumotlar, masalan, xodimlaming harakatlanishi haqidagi ma’lumotlar, muhandislik ma’lumotlari va hokazolar talab etiladi, ular o‘z paytida yig‘ilishi, kiritilishi va ishlanishi lozim.
   
3. 
   Boshqarishning yuqori darajalarida qaror qabul qilishni qo'llab- quwatlash uchun tashqi manbalardan olinadigan ma’lumotlar ayniqsa muhim ahamiyatga ega. Raqobatchilar, milliy va dunyo iqtisodiyoti haqidagi ma’lumotlami zarur tashqi ma’lumotlar qatoriga qo'shish mumkin. Ichki ma’lumotlardan farqli ravishda, tashqi ma’lumotlar odatda ulami yig‘ishga ixtisoslashgan tashkilot tomonidan sotib olinadi.
   
4. 
   Hozirgi paytda ma’lumotlar bazasiga yana bir ma’lumotlar manbayi — yozuvlar, xatlar, shartnomalar, buyruqlar va hokazo- larni o‘z ichiga olgan hujjatlarni kiritish haqidagi masala keng tadqiq etilmoqda. Agar bu hujjatlaming mazmuni ayrim asosiy xususiyatlariga (ta’minotchi, iste’molchi, sanasi, xizmat turlari va boshqalar) qarab xotiraga yoziladigan va so‘ngra qayta ishlanadigan bo‘lsa, unda tizim axborotning yangi qudratli manbayiga ega bo'ladi.
   

Ma’lumotlarni boshqarish tizimi quyidagi imkoniyatlarga ega bo‘lishi lozim:

• 
  agregatlashtirish va filtrlash ish tartibidan foydalanish vosi- tasida turli manbalardan olingan ma’lumotlar kombinatsiyasini tuzish;
  
• 
  biror ma’lumotlar manbayini tezkorlik bilan qo'shish yoki yo‘qotish;
  
• 
  foydalanuvchi atamalarida ma’lumotlar mantiqiy tuzilmasini tuzish;
  
• 
  foydalanuvchi ishchi alternativlari tajribaviy tekshirish uchun norasmiy ma’lumotlardan foydalanish;
  
• 
  bu ma’lumotlar bazasini firma doirasida ishlovchi boshqa ma’lumotlar bazasidan to‘liq mantiqiy mustaqilligini ta’minlash.