Ҳ. А. АрFинбоев, Ҳ. У. Абдуллаев, А. М

16.3.3. Ўсимлик ҳосилининг йиллар бўйича ўзгариш тенденцияси
ва уни башоратлашда қўллаш.
Ўзбекистон Республикаси ҳудудида 16.3-расм, а, б ва 16.4-расм, а, в ларда ғўза, шоли, буғдой ва маккажўхори ҳосилдорлигининг ўртача миқдорини йиллар бўйича ўзгариши келтирилди. Тренд чизиғи буғдой ҳосилдорлиги ўсиб бораётганлигини кўрсатиб турибди. Аввал ҳосилдорлик аста-секинлик билан ўсган бўлса, кейинги 5-6 йил ичида жуда кескин юқорига тренд чизиғи кўтарилаётганлигини кўрсатиб турибди. Бу эса буғдойни етиштиришда энг муҳим омил бўлган тупроқ намлигини суғориш усули билан таъминлаб туришдир. Ўзбекистонда 2003 йилда 5 миллион 400 минг тонна дон йиғиб-териб олинди. Республикамизда ғалла мустақиллигига эришилди. Андижон вилоятининг айрим туманларида ҳар бир гектардан 70 ц/га зиёд дон ҳосил олинди.
Демак, агротехник тадбирлардан бири бўлмиш суғориш ишлари режали ишга солинса ва бошқа ташкилий-ишлаб чиқариш тадбирлари ҳам амалга оширилса, шубҳасиз тренд чизиғида ўз ифодасини топади. 16.3-расмда ғўза, шоли, маккажўхори ва буғдой ҳосилдорлигининг йиллар бўйича ўзгарувчанлиги ва тренд чизиғи келтирилди.
Агрометеорология соҳасида бундай услубларни статистика асосида агрометеоролог мутахассислар яратишган ва қўйилган мақсад сари яъни ўсимликларни маҳсулдорлик элементларини ва ҳосилдор-ликни олдиндан аниқ башоратлашга эришганлар. Янги башоратлаш услубларини яратиш бўйича изланишлар, такомиллаштириш ишлари давом этмоқда.
Ҳозирги вақтда турли экинларнинг ҳосилдорлик тренди - бу қиш-лоқ хўжалик экинлари ҳосилдорлигининг вақтга нисбатан ўзгариш-ларининг умумий йўналишини билдиради. Олинган тенгламалардан эса ҳосилни башоратлашда фойдаланилмоқда. Яна бир мисол сифатида хорижий материалда - Японияда буғдой ва шоли ўсимлигининг йиллар бўйича ўзгаришини ва тренд ҳосил чизиғини келтирамиз (16.5-расм).



а) б)


16.3-расм. ЎзРнинг Андижон вилоятида пахта (а) ва шоли (б)
ҳосилдорлигининг ўзгариши ва тренд чизиғи

а) б)