~ ~ O’zbekiston respublikasi xalq ta’limi vazirligi

~  ~ 
 
10-MAVZU: MOVAROUNNAHRDA SOMONIYLAR DAVLATINING TAShKIL TOPIShI. 
SOMONIYLAR DAVLATINING ICHKI VA TASHQI SIYOSATI 
 
 
10.1.MA’RUZANI OLIB BORISh TEXNOLOGIYaSI 
 
Talabalar soni: 
O’quv vaqti: 2 soat 
Машғулот shakli: 
Informatsion ma’ruza 
Ma’ruza rejasi: 
1. Movarounnahrda Somoniylar davlatining tashkil topishi uchun shart-
sharoitlar. 
2. Somoniylar davlatining tashkil topishi va davlat boshqaruvidagi 
islohotlar. 
3. Somoniylar davrida yer egaligi va iqtisodiy hayot. 
4. Somoniylar davrida islom dini va madaniy hayot. 
Mashg’ulotning maqsadi: Movarounnahrda somoniylar davlatining tashkil topishi haqida chuqur 
bilimlar hosil qilish. 
Ma’ruza mazmuni: Mavzu tarixshunosligi. VIII asr oxiri-IX asr boshlarida Arab halifaligidagi tanglik. 
Halifalikning zaiflashuvi va mustaqil davlatlarning tashkil topishi. Qarluqlar, Ug’o’zlar davlatlari. Bu 
davlatlarning tashkil topishidagi tarixiy shart-sharoitlar. Ularning xududi, aholiyey va mashg’ulotlari, 
diniy e’tiqodlari. Toxiriylar davlatining paydo bo’lishi, Davlat boshqaruvi. Soliq siyosati. Xalq 
axvolining og’irlashuvi. Foziylar harakati. (IX asr 60 yillari) Safforiylar davlatining tashkil topishi. 
Mavzu tarixshunosligi. Movarounnaxrda mustamlakachilik zulmiga jiddiy ta’sir ko’rsatgan Rofe ibn 
Lays boshchiligidagi 806 yil qo’zg’oloni. Movarounnaxrda somoniylarning siyosiy hayotga kirib 
kelishi: Nasr Somoniyning Movarounnaxrni barcha viloyatlarini birlashtirish uchun ko’rgan tadbirlari. 
Ismoilning Buxoroga noib etib tayinlanishi. Uning mustaqil siyosat yuritishi. Ismoil somoniy - yirik 
davlat arbobi. Uning davlatni boshqarish va harbiy sohadagi islohotlari. Ismoil somoniyning 
kuchmanchilar ustiga qarshi yurishlari. Somoniylar davlatining markaziy va viloyat boshqarmalalari. 
Somoniylar davlatida ijtimoiy-siyosiy va iqtisodiy hayot. Qishloq ho’jaligi, yer egaligi, 
hunarmandchilik, konchilikning rivojlanishi. Ichki va tashqi savdo. Pul muomalasi. Ichki ziddiyatlar 
taxt uchun o’zaro kurashlar. Somoniylar davlatiiing zaiflashuvi va inqirozi. 
Pedagogik vazifalar: Toxiriylar davlatining paydo bo’lishi ҳақида тўлиқ маълумот беради. Ismoil 
somoniyning kuchmanchilar ustiga qarshi yurishlari ҳақида кенг тушунча беради. Тахт учун олиб 
борилган ўзаро курашлар моҳияти ҳақида тушунчалар беради. 
O’qitish vositalari: 
Interfaol usul, tarqatma materiallar. 
O’qitish usuli va shakli 
Ma’ruza, savol va topshiriqlar, aqliy xujum, guruhlar bo’lib ishlash. 
O’qitish sharoiti 
Elektron darsliklar tashkil etish. 
Monitoring va baholash 
Og’zaki nazorat, test usuli, o’z-o’zini nazorat qilish va reyting tizimi 
asosida baholash.