" " dagi sonli qarori bilan tasdiqlangan "Strategik menejment" fani dasturi asosida ishlab chiqilgan

Strategik qiymat tahlili.

Kompaniyada yuzaga kelgan vaziyatni eng aniq kursatadigan indikatorlardan biri - uning uz raqobatchilariga nisbatan narx pozitsiyasidir. Bu ayniqsa maxsuloti kam differentsiyalashgan tarmoqlarga ta’alluqli bulib, kompaniya har qanday sharoitda ham uz raqiblardan orqada qolmasligi kerak, aks xolda raqobatli pozitsiyani qo’ldan boy berib qo’yishi mumkin. Raqobatchilarning xarajatlaridagi farqlarga quyidagilar sabab bulishi mumkin:

• 
  xom ashyo, materiallar, tarkibiy qismlar, energiya va shu kabilarning narxlaridagi farqlar;
  
• 
  asosiy texnologiyalar, asbob-uskunalarning yoshidagi farqlar;
  
• 
  ishlab chiqarish birliklarining kattaligi turlicha bulganligi, ishlab chiqarishning kumulyativ ta’siri, ishlab chiqarish unumdorlik darajalari, turli soliq sharoitlari, ishlab chiqarishni tashkil qilish darajasi va xokazolar tufayli ichki tannarxlardagi farqlar;
  
• 
  inflyatsiya va valyuta kurslarining uzgarishiga kuchli bog’liqlik;
  
• 
  transport xarajatlaridagi farqlar;
  
• 
  taqsimot kanallariga sarflanadigan xarajatlardagi farqlar.
  

Strategik qiymatli taxlilda asosiy e’tibor firmaning uz raqiblariga nisbatan qiymat pozitsiyasiga qaratiladi. Bunday taxlilning birlamchi taxliliy yondashuvi qiymat zanjirini yasash bulib, ushbu zanjir xom ashyodan pirovard iste’molchilarning narxlarigacha bulgan qiymat manzarasini aks ettiradi (4.2-jadval). Ushbu jadval xarakatlar/xarajatlar zanjirida raqobatchi firmalar bir-biridan eng katta farq qiladigan uchta asosiy soxa borligini kursatadi: ta’minot soxasi, taqsimot kanallarining ilg’or qismlari, kompaniyaning uz ichki faoliyati. Agar firma zanjirning orqa yoki oldingi qismlarida raqobatbardoshlikni kuldan boy bersa, u raqobatbardoshlikni tiklash maqsadida uz ichki xatti-xarakatlarini uzgartirishi mumkin.

Qiymat bushliqlari asosan zanjirning orqa qismida yotsa, firma quyidagi olti xil strategik xatti-xarakatlarni amalga oshirishi mumkin:

• 
  etkazib beruvchilar bilan uzi uchun qulay narxlar tug’risida kelishib olishi;
  
• 
  etkazib beruvchilar bilan ularning xarajatlarini kamaytirish maqsadida ish olib borishi;
  
• 
  moddiy xarajatlarni nazorat qilish uchun orqaga tomon integratsiyalanishi;
  
• 
  arzonroq o’rinbosar tarkibiy qismlardan foydalanishga urinishi;
  
• 
  taqsimotning narxlari maqbul bulgan yangi manbalarini topishi;
  
• 
  zanjirning boshqa qismlarida tejamkorlik evaziga farqni kamaytirishga urinishi mumkin.
  

Qiymat buyicha raqobatbardoshlikning boy berilishiga sabab zanjirning ichki soxalarida bulsa, quyidagilarni amalga oshirish maqsadga muvofiqdir:

• 
  byudjetning ichki moddalarini taftish qilish;
  
• 
  ishchilarning va qimmatbaxo asbob-uskunalarning mexnat unumdorligini kutarishga urinish;
  
• 
  ba’zi texnologik jarayonlarni firmaning uzida emas, balki chetda bajarish foydaliroq bulish-bulmasligini urganib chiqish;
  
• 
  resurslarni tejovchi texnologik yangiliklarni investitsiyalash;
  
• 
  qiymatning xavf tug’dirayotgan tarkibiy qismlarini ishlab chiqarish va asbobuskunalarga yangi investitsiyalar ob’ekti sifatida kurib chiqish;
  
• 
  maxsulotning qiymatini kamaytirish maqsadida uni yangilash va xokazo; Firmaning raqobat pozitsiyasi kuchini baxolash.
  

Qiymat, raqobat pozitsiyasini baxolashga qo’shimcha ravishda kompaniyaning raqobat pozitsiyasi va raqobatchilik kuchini umumiy taxlil qilish xam talab qilinadi.

U quyidagi savollarga javob berishi kerak:

• 
  firmaning bugungi raqobat pozitsiyasi qanchalik kuchli?
  
• 
  bugungi strategiyadan foydalanilganda raqobat pozitsiyasining qanday uzgarishini kutish mumkin?
  
• 
  firmaning qanday raqobat ustunliklari bor?
  

Firmaning raqobat prozitsiyalarini baxolash uchun muvaffaqiyatning asosiy omillari buyicha balli baxolar shkalasidan foydalaniladi. Bunda firma va uning raqiblari buyicha ana shunday omillar solishtirib kuriladi (4.3-jadval).

Umumiy qoida: kompaniya uzining raqobatdagi kuchli jixatlarini kupaytirib borishi va uzining raqobatchilikdagi zaif jixatlarini ximoya qilishi kerak. U uz strategiyasida uzining kuchli jixatlariga tayanishi va zaif jixatlarini mustahkamlashga oid chora-tadbirlarni kurishi lozim.

Ayni paytda raqiblarning kuchli jixatlari reytingi xujumning qaysi tomondan bulishini va aksincha, raqiblarning zaif tomoni qaerda ekanligini kursatadi.

Agar aynan kompaniya raqobatda kuchli bulgan jixatlarda raqiblar zaif bulsa, ushbu vaziyatdan foydalanib qolish chora-tadbirlarini kurish lozim.