“ ” 20 yil O’rta professional ta’limning axborot xavfsizligi

Ўқув режага мувофиқ ўзаро боғлиқ бўлган фан номи
Ахборот хавфсизлиги асослари Алгоритмлаш ва дастурлаш асослари Компьютер тармоқлари
Ўқитишнинг ташкилий шакли	Н – назарий таълим; А – амалий таълим; НА – биргаликда ташкил этиладиган назарий ва амалий машғулотлар МХ – махсус хоналардаги машғулотлар
Дастурга қўйиладиган талаб	Мажбурий
Ўқитиш тили	Гуруҳга тайинланган дарс тили асосида
Баҳолаш тартиби	Жорий баҳолаш тартибига асосланиб
Ўқувчиларни билим ва кўникмаларини баҳолаш	Ёзма, оғзаки, савол-жавоб, мунозара, тест, амалий топшириқ.

2. Ўқув дастури мазмуни

№	Мавзунинг номи	Мавзунинг қисқача мазмуни	Жами		Ўқитишинг ташкилий шакли		Мустақил таълим
	Криптографиянинг мухим масалалари ва ривожи.	Ахборотни ҳимоялашда криптографиянинг ўрни. Асосий тушунчалар. Криптологиянинг фан сифатида шаклланиши.	2		Н		2
	Криптографик тизимларга қўйиладиган талаблар	Маълумотларни муҳофаза қилиш қоидаларини бузувчининг мақсади. Керкхофс принципи	2		Н		2
	Криптографик тизимларнинг назарий ва амалий бардошлиги.	Криптографик бардошлилик. Шеннон тамоилида криптографик тизимларнинг бардошлилиги	2		Н		2
	Криптографиянинг математик асоси.	Модуль арифметикаси. Галуа майдони. Эллиптик эгри чизиқлар. Сонлар назарияси.	6		НА		4
	Криптографик тизимларнинг тавсифи. Классик криптотизимлар.	Шифрлаш алгоритмлари классификацияси. Ўрнига қўйиш шифрлари. Ўрин алмаштириш шифрлари. Энигма криптомашинаси.	4		Н		4
	Бир қийматли ўрнига қўйишга асосланган шифрлар таҳлили.	Цезар ва бошқа бир қийматли ўрнига қўйиш усуллари криптотаҳлили амалга оширилади.	4		НА		2
	Классик шифрларни дастурий кўринишда амалга ошириш.	Цезар ва бошқа классик шифрларнинг дастурий воситалари ишлаб чиқилади.	4		НА		2
	Симметрик блокли шифрлаш алгоритмлари.	Блокли шифрларни яратиш усуллари. Блокли шифрлаш режимлари. Замонавий блокли шифрлаш усуллари. DES, AES, O’z DSt 1105:2009, ГОСТ Р 28147-89, Camellia, IDEA, Blowfish	6		Н		6
	OpenSSL кутубхонасидан фойдаланган ҳолда блокли шифрлар ёрдамида маълумотларни шифрлаш.	OpenSSL кутубхонасидан фойдаланиб DES ва AES алгоритмлари асосида маълумотлар шифрланади.	4		НА		2
	Симметрик узлуксиз шифрлаш алгоритмлари.	Оқимли шифрлаш алгоритмларининг умумий моҳияти. Псевдотасодифий сонларни генерациялаш. Замонавий оқимли шифрлаш усуллари.A5/1, A5/2 шифрлаш алгоритмлари.	4		Н		4
	Очиқ калитли криптографик тизимлар.	Муаммо тури бўйича ассимметрик криптотизимлар таснифи. Катта сонни туб кўпайтувчиларга ажратиш муаммосига асосланган шифрлаш усуллари. RSA, Эл-Гамал алгоритми, эллиптик эгри чизиққа асосланган шифрлаш алгоритмлари. OpenSSL кутубхонасидан фойдаланган ҳолда маълумотларни RSA, Эл-Гамал алгоритмлари ёрдамида шифрлаш.	12		НА		8
	Факторлаш муаммосини бартараф этувчи дастурий воситани ишлаб чиқиш.	RSA алгоритмидаги N параметрни икки туб сон шаклида ифодаловчи дастурий воситани ишлаб чиқиш.	4		НА		2
	Дискрет логарифмлаш муаммосини бартараф этувчи дастурий воситани ишлаб чиқиш.	Эл-Гамал алгоритмидаги очиқ калитдан шахсий калитни топувчм дастурий воситани ишлаб чиқиш	4		НА		2
	Хэш функциялар ва маълумотни бутунлигини таъминлаш.	CRC тизимлар, Калитли ва калитсиз хеш функциялар. Маълумотлар бутунлигини таъминлаш. MD5, SHA1 хэш функциялари. Хэш қийматларни калитларни тўлиқ танлаш усули бўйича аниқлаш.	10		НА		8
	Маълумотларни аутентификациялаш кодлари.	Маълумотни бутунлигини таъминлаш усулларининг хавфсизлиги таҳлили ва уларнинг амалда фойдаланилиши. НМАС тизимлари.	4		Н		4
	Электрон рақамли имзо алгоритмлари	ЭРИ алгоритмлари. Модификациялаш. Рад этиш. Сохталаштириш. Ниқоблаш. RSA, Эл-гамал ва эллиптик эгри чизиққа асосланган ЭРИ алгоритмлари. Уларнинг дастурий таъминотлари.	10		НА		8
	OpenSSLкутубхонасидан фойдаланиб ЭРИ ҳосил қилиш.	OpenSSL кутубхонасидан фойдаланган ҳолда RSA, DSA, ECDSA алгоритмлари асосида ЭРИ ҳосил қилиш.	12		НА		8
	X.509 сертификатини ҳосил қилиш.	OpenSSL кутубхонасидан фойдаланган ҳолда X.509 сертификатини ҳосил қилиш.	4		НА		4
	Криптографик калитларни бошқариш тизимлари.	Калитларни бошқариш. Калитларнинг очиқ тақсимланиш алгоритми. Калитларнинг генерацияси, калитларни тақсимлаш, калитни сақлаш, умумий калит.	4		Н		4
	Тасодифий сонларни генерациялаш усуллари ва воситалари.	Тасодифий қийматлар. Криптографик псевдотасодифий сонлар генератори. Энтропия тўпловчилар.	4		Н		4
	Псевдотасодифий сонлар генераторини ва унинг дастурий таъминотини яратиш.	Турли узунликдаги псевдотасодифий сонларни ҳосил қилувчи дастурий восита ишлаб чиқилади.	4		НА		2
	Калитларни узатиш протоколлари.	Диффи – Хелман калитларни очиқ тақсимлаш протоколи. Нидхем-Шрёдер протоколи.	4		Н		4
	Замонавий криптографик протоколлар	SSL/TLS, IPSec, SSH протоколлари.	2		Н		4
	SSL/TLS оқимни сканерлаш ва таҳлил қилиш.	Турли тармоқ синиффер дастурлар ёрдамида тармоқ трафигини таҳлили қилиш.	4		НА		4
Жами:				120				60

3. Ўқувчиларнинг билим ва кўникмаларини баҳолаш
Ўқув дастури асосида ўқувчилар томонидан ўзлаштирилган билим ва кўникмалар ички назорат бўйича амалдаги тартиб асосида баҳоланади.
Баҳолаш усуллари ёзма, оғзаки савол-жавоб, тест ҳамда амалий топшириқлардан иборат бўлиб, улар ўқув элементини ўзлаштириш натижаларини аниқлашга имкон беради. Назорат саволлари ва топшириқлар қўйилган мақсадга мувофиқ бўлиши лозим.
4. Тавсия этиладиган адабиётлар рўйхати

1. 
   Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 7 февралдаги ПФ-4947-сон «Ўзбекистон Республикасини янада ривожлантириш бўйича Ҳаракатлар стратегияси тўғрисида» ги Фармони.
   
2. 
   Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2007 йил 3 апрелдаги ПҚ-614-сон «Ўзбекистон Республикасида ахборотни криптографик муҳофаза қилишни ташкил этиш чора-тадбирлари тўғрисида»ги Қарори.
   
3. 
   Katz J., Lindell Y. Introduction to modern cryptography. – CRC press, 2014.
   
4. 
   Stamp M. Information security: principles and practice. – New York : Wiley, 2011. – Т. 2.
   
5. 
   Акбаров Д. Е. “Ахборот хавфсизлигини таъминлашнинг криптографик усуллари ва уларнинг қўлланилиши” – Тошкент, 2008 – 394 бет.
   
6. 
   Aumasson J. P. Serious cryptography: a practical introduction to modern encryption. – No Starch Press, 2017.
   
7. 
   Akbarov D.Y., Xasanov P.F., Xasanov X.P., Axmedova O.P., Xolimtayeva I.U. “Kriptografiyaning matematik asoslari” - Aloqachi, 2019 – 192 bet.