Α β- tuzilishidagi spiral oqsillar malekulasi hisobi. Reja

Kataliz tezlashtiruvchi yoki musbat (tezlashtiruvchi) va salbiy (sekinlashtiruvchi) bo’ladi. Undan tashqari gomogen yoki geterogen katalizlar bo’ladi, ya’ni reaksiyalarda, reaksiyaga kirishuvchi moddalar biokatalizator bir fazada bo’lsa gomogen kataliz, turli fazada bo’lsa, geterogen kataliz deyiladi.
Har qanday katalizlarni tushuntiruvchi, ularni mexanizmini asoslovchi nazariyalar mavjud. geterogen katalizda reaksiyaga kirishuvchi moddalar, Masalan, Balandinning multiplet nazariyasi. Bu nazariya geterogen katalizning mexanizmini tushuntiradi. Unga ko’ra kataliz shartlari:
1. Katalizator bilan reagentning o’zaro energetik mosligi.
2. Aktiv markazlar bilan regentning fazoviy, geometrik mosligi.
3. Regentning katalizator yuzasida adsorbsiyalanashi va desorb siyalanashi.
Tirik hujayralarda kataliz jarayoni o’ziga xos katalizatorlar-fermentlar yoki enzimlar, ya’ni oqsil tabiyatiga ega bo’lgan yuqori molekulyar biologik geterogen katalizatorlar yordamida amalga oshadi. Kimyoviy katalizatorlardan farqli ravishda biokatalizatorlar, ya’ni fermentlar reaksiyalarni o’ziga xos uch xil asosiy shart asosida amalga oshadi:
1 - shart: Fermentlar reaksiyalarini nihoyatda yumshok sharoitda amalga oshiradi.
2 - shart: Fermentlar reaksiya sharoitida yoki muhiti o’zgarishi natijasida nihoyatda tez o’z hususiyatlarini o’zgartiradi yoki yo’qotadi.
3 - shart: Fermentlar tanlovchandir, ya’ni ko’pincha bitta ferment faqat bitta reaksiyani va aynan bitta moddadagi ma’lum reaksiyani amalga oshishini ta’minlaydi. Masalan, ureaza fermenti mochevina tarkibidagi bogni uzilishini, ya’ni gidrolizlanishini ta’minlaydi. Lekin bu ferment oqsil tarkibidagi peptid bogini gidrolizlashda katnasha olmaydi. Demak fermentlar tanlab ta’sir etish hususiyatiga ega.
Har bir ferment ma’lum bir organik yoki kimyoviy gruppalar to’plamiga ega bo’lib, ular qoldiqlari reaksiyaga kirishuvchi moddalar bilan birikadi va o’z katalitik funksiyasini bajaradi. Bu gruppaga asosan –SH- (sulfigidril) qoldigi, vitaminlar qoldigi va boshqa organik birikmalar kirishi mumkin. Bu gruppalar to’plami ferment molekulasining turli qismlarida joylashib, fermentning funksional gruppalari deyiladi.