����� ������������ ������������ ��� з�м���в�� ��х������я���

3.5. �еотермал энергиядан фойдаланиш
�еотермал энергия
, очиғини айтганда, қайта 
тикланадиган энергия эмас. Негаки, бу ерда 
гап ер остидан юқорига чиқадиган доимий 
иссиқлик оқимидан фойдаланиш ҳақида эмас, 
балки маълум чуқурликда жойлашган суюқ ёки 
қаттиқ муҳитда эҳтиёт шарт ғамлаб қўйилган 
иссиқликдан фойдаланиш ҳақида бормоқда 
(3.9 расм). 
Энергиянинг ушбу тури келажакда катта роль 
ўйнаши мумкин. Геотермал энергиядан фой
-
даланувчи қурилмалар одатда ягона электр 
тизими ёки марказлаштирилган иссиқлик 
таъминоти тизими учун ишлайдиган катта 
қурилмаларга мос келади.
Ер ости иссиқ сувлари айланиб юрадиган таби
-
ий ер ости резервуарларни қазиш узатма турби
-
налар учун юқори босимли буғ манбаларидан 
фойдаланишни таъминлайди. Катта энергияга 
эга ер ости сувларидан уларни ер ости сув ом
-
борларига қайтаришдан олдин марказлашти
-
рилган иссиқлик таъминоти тизими учун ҳам 
фойдаланилиши мумкин. Геотермал энергия 
манбаларининг икки тури – юқори ҳароратли ва 
ўрта/паст ҳароратли манбалар мавжуд. Юқори 
ҳароратли манбалардан одатда электр энергия 
ишлаб чиқариш учун, паст ҳароратли манба
-
лардан эса марказлаштирилган иссиқлик таъ
-
миноти ва қишлоқ хўжалигида фойдаланилади. 
Манба ҳарорати иссиқлик ташувчи ҳароратини 
ошириш мақсадида иссиқлик насосларидан 
фойдаланмасдан туриб, марказлаштирилган 
иссиқлик таъминотини тўғридан-тўғри таъ
-
минлаш учун 90 
о
С дан паст бўлмаслиги лозим 
(3.12-қўшимча). 
Геотермал манбалардан фойдаланиш орқали 
ишлаб чиқариладиган электр энергиясининг 
нархи манба хусусияти ва қурилма ҳажмига 
қараб, маълум миқдорда ўзгаради. Энергия 
бирлигининг таннархи 1 кВт соат учун тахми
-
нан 0,25-0,1 АҚШ доллари атрофида бўлади. 
Буғнинг энг кам нархи эса бир тонна учун 3,50 
АҚШ долларини ташкил этади. 
Нархга таъсир кўрсатадиган асосий омиллар ре
-
сурс ҳарорати, қудуқ унумдорлиги, объект ин
-
фратузилмаси ва қуввати ҳисобланади. Одатда 
электр энергиясини геотермал йўл билан иш
-
лаб чиқариш нисбатан кўп маблағ сарфлашни 
талаб қилади. Бу маблағлар қидириш, қазиш ва 
қурилмаларни барпо этиш учун зарур. Шундай 
бўлса-да, фойдаланиш сарф-харажатлари унча
-
лик кўп эмас. 
Геотермал энергетика қурилмасига тўғридан-
тўғри маблағ сарфлаш 3.2-жадвалда келтирил-
ган [24].
Таъкидламоқ лозимки, геотермал энерги
-
ядан фойдаланишда углерод диоксиди ва во
-
дород сульфидининг зарарли чиқиндилари 
миқдори органик ёқилғи ёқишдан чиқадиган 
чиқиндиларга қараганда анча паст.

---

45
3.12-қўшимча
АҚШ