Zahiriddin Muhammad Bobur hayoti va ijodining o`rganilish «Boburnoma»



Download 381,02 Kb.
Sana03.03.2022
Hajmi381,02 Kb.
#480716
Bog'liq
bobur


Zahiriddin Muhammad Bobur hayoti va ijodining o`rganilish
«Boburnoma»da Samarqand haqidagi tasvirlarda bu yerdan yetishib chiqqan va hayoti shu shahar bilan bog‘liq bo‘lgan ko‘plab alloma va olimlar, shayxlar, tasavvuf ulamolari va muhaddislar haqida ham ma’lumot berilgan. Jumladan, Imom Buxoriy, Shayx Moturidiy, Abulqosim Hakim Samarqandiy, Abu Lays Samarqandiy, Abu Abdulloh Ro‘dakiy Samarqandiylar to‘g‘risidagi ma’lumotlar ahamiyatlidir. Bobur temuriylar davlatining poytaxti bo‘lgan Samarqandga bir umr talpinib yashadi, bu yerda yashab o‘tgan aziz avliyolarni ma’naviy piri ustoz sifatida bilib e’tiqodda bo‘ldi. Bobur Imom Buxoriy haqida «Yana sohibi «Sahihi Buxoriy» Xoja Ismoil Xartanak ham Movarounnahrdindur» deya e’tirof etadi. 

Bobur Samarqand tasvirida Ulug‘bek madrasalari va rasadxonasini batafsil keltiradi: “Temurbekning va Ulug‘bek Mirzoning imorati va bog‘oti Samarqand mahallotida ko‘pdur... Ulug‘bek Mirzoning imoratlaridin Samarqand qal’asining ichida madrasa va xonaqohdur. Xonaqohning gunbazi bisyor ulug‘ gunbazdur. Olamda oncha ulug‘ gunbaz yo‘q deb nishon berurlar”, tarzidagi ma’lumotlardan madrasa va xonaqohning ulug‘vorligini, uning gunbazi ham ancha muhtasham ekanini tasavvur qilish mumkin. Bobur Samarqandni qo‘lga kiritganidan so‘ng bu yerda Ulug‘bek Mirzo tomonidan bunyod etilgan inshootlarni, me’moriy obidalarni o‘z ko‘zi bilan ko‘rishga musharraf bo‘ladi. Xususan, Ulug‘bek ilmiy salohiyatining nodir namunasi bo‘lgan rasadxonani ham diqqat bilan ko‘zdan kechiradi: “Pushtayi Ko‘hak domanasida rasaddurkim, zij bitmakning olatidur. Uch oshyonliqtur. Ulug‘bek Mirzo bu rasad bila “Ziji Ko‘ragoniy”ni bitibtur...”. Bu ma’lumotlardan muallifning Ulug‘bek shaxsiyatiga, uning ilmiy faoliyatiga alohida ehtirom bilan qaraganini ko‘rish mumkin.

  • Bobur Samarqand tasvirida Ulug‘bek madrasalari va rasadxonasini batafsil keltiradi: “Temurbekning va Ulug‘bek Mirzoning imorati va bog‘oti Samarqand mahallotida ko‘pdur... Ulug‘bek Mirzoning imoratlaridin Samarqand qal’asining ichida madrasa va xonaqohdur. Xonaqohning gunbazi bisyor ulug‘ gunbazdur. Olamda oncha ulug‘ gunbaz yo‘q deb nishon berurlar”, tarzidagi ma’lumotlardan madrasa va xonaqohning ulug‘vorligini, uning gunbazi ham ancha muhtasham ekanini tasavvur qilish mumkin. Bobur Samarqandni qo‘lga kiritganidan so‘ng bu yerda Ulug‘bek Mirzo tomonidan bunyod etilgan inshootlarni, me’moriy obidalarni o‘z ko‘zi bilan ko‘rishga musharraf bo‘ladi. Xususan, Ulug‘bek ilmiy salohiyatining nodir namunasi bo‘lgan rasadxonani ham diqqat bilan ko‘zdan kechiradi: “Pushtayi Ko‘hak domanasida rasaddurkim, zij bitmakning olatidur. Uch oshyonliqtur. Ulug‘bek Mirzo bu rasad bila “Ziji Ko‘ragoniy”ni bitibtur...”. Bu ma’lumotlardan muallifning Ulug‘bek shaxsiyatiga, uning ilmiy faoliyatiga alohida ehtirom bilan qaraganini ko‘rish mumkin.

Hozirda uning 119 gʻazali, bir masnu sheʼri, 209 ruboiysi, 10 dan optiq tuyuq va qitʼalari, 50 dan ortiq muammo va 60 dan ziyod fardlari aniqlangan. Devoni tarkibida umumiy hajmi 270 baytdan iborat 8 masnaviy ham oʻrin olgan. “Boburnoma” – Movarounnahr, Xuroson, Hindiston, Eron xalqlarining XV asr oxiri – XVI asrning birinchi yarmidagi tarixini oʻzida aks ettirgan boʻlsa ham, shu bilan birga juda koʻp dolzarb iqtisodiy, ijtimoiy masalalar, yuqorida nomlari keltirilgan viloyatlarning oʻzaro siyosiy-iqtisodiy va savdo munosabatlari, jugʻrofiy mavqei, iqlimi, oʻsimlik va hayvonot dunyosi, togʻlari, daryolari, xalqlari, qabila va elatlari va ularning yashash sharoitlari, urf-odatlari, muhim tarixiy inshootlari hindular va musulmonlarning ibodatxonalari, toʻy va dafn marosimlari haqida nihoyatda nodir maʼlumotlarni oʻziga qamrab olgan shoh asardir. Shu bois “Boburnoma” tarixiy va adabiy meros sifatida dunyo olimlarini hayratda qoldirib kelmoqda.

Uzoq yillar davomida Gʻarb va Sharqning mashhur sharqshunos olimlari “Boburnoma” mazmunini jahon jamoatchiligiga yetkazish borasida katta faoliyat koʻrsatdilar. Masalan, gollandiyalik olim Vitsen, angliyalik olimlar J.Leyden, V.Zrskin, R.Koldekot, A.Beverej, T.Albot germaniyalik Yu. Klaynrat va A. Keyzer, fransiyalik Pave de Kurteyl, hindistonlik Mirzo Nasriddin Haydar Rizvi, turkiyalik R. R. Art va N. I. Bayur va bizning davrimizdagi fransiyalik olim Bakke Gromon, afgʻonistonlik olim Abulhay Habibiy, pokistonlik olimlar Rashid Axtar, Nadvi va Shoh Olam Mavliyot shular jumlasidandir. “Boburnoma”ni oʻrganish sohasida jahonning mashhur sharqshunoslari qatoridan yaponiyalik olimlar ham joy olmoqdalar.

  • Uzoq yillar davomida Gʻarb va Sharqning mashhur sharqshunos olimlari “Boburnoma” mazmunini jahon jamoatchiligiga yetkazish borasida katta faoliyat koʻrsatdilar. Masalan, gollandiyalik olim Vitsen, angliyalik olimlar J.Leyden, V.Zrskin, R.Koldekot, A.Beverej, T.Albot germaniyalik Yu. Klaynrat va A. Keyzer, fransiyalik Pave de Kurteyl, hindistonlik Mirzo Nasriddin Haydar Rizvi, turkiyalik R. R. Art va N. I. Bayur va bizning davrimizdagi fransiyalik olim Bakke Gromon, afgʻonistonlik olim Abulhay Habibiy, pokistonlik olimlar Rashid Axtar, Nadvi va Shoh Olam Mavliyot shular jumlasidandir. “Boburnoma”ni oʻrganish sohasida jahonning mashhur sharqshunoslari qatoridan yaponiyalik olimlar ham joy olmoqdalar.

Har kimki vafo qilsa, vafo topqusidur, Har kimki jafo qilsa, jafo topqusidur. Yaxshi kishi koʻrmagʻay yomonligʻ hargiz, Har kimki yamon boʻlsa, jazo topqusidur.
Download 381,02 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish