Yarimoʻtkazgichli kvant nuqtalar

Yarimoʻtkazgichli kvant nuqtalar

Yigitaliyev Asadbek

Mingboboyev Oybek

Reja:

• 1. Ikki oʻlchamli elektronlar
• 2. Kvant nuqtasining kashf etilish tarixi
• 3. Kvant nuqtalarini hosil qilish
• 5. Adabiyotlar

Ikki oʻlchamli elektronlar

• Juda kichik oʻlchamli (10-20 nm atrofida) kristallar rus tilidagi adabiyotlarda kvant nuqtalari deb yuritiladi. Umuman olganda, ular umuman nuqtalar emas, lekin hozirgi kunga kelib, „kvant nuqtasi“ allaqachon ilmiy atamaga aylanib ulgurgan. Ularni bunday nomlashlariga sabab, juda kichik o‘lchamlarda, elektronning kvant xossalari namoyon bo‘lishidir. O‘ta kichik o‘lchamlardagi fizik xususiyatlar yirik kristallarning fizik xossalaridan butunlay farq qilishi mumkin. Masalan, metall xossasiga ega bo‘lgan moddaning o‘lchamlarini kichraytirib borish orqali, uni dielektrikka aylantirish mumkin. So‘nggi yillarda ko‘plab moddalarning nanokristallarini olish usullari ishlab chiqilmoqda. Hozirgi kunga kelib, bunday moddalarga qiziqish faqatgina ilmiy tadqiqotlar uchun emas, balki amaliy ahamiyatga ham ega bo‘lib bormoqda. Bunga misol qilib, nanokristallar asosida ishlaydigan lazerlar yoki nanoo‘lchamdagi xotira qurilmalarini aytish mumkin. Ular barcha parametrlar bo‘yicha hozirgi kungacha mavjud bo‘lib kelgan qurilmalardan afzalliklarga ega. Erkin elektronning energiyasini quyidagi koʻrinishda yozish mumkin:

Ushbu formulaga binoan, erkin elektron istalgan energiyaga ega bo‘lishi mumkin. Kristall tuzilishga ega bo‘lgan qattiq jismda kristall panjara davriy potensiali tufayli energiyaning taʼqiqlangan qiymatlar intervali hosil bo‘ladi. Yaʼni zonaviy struktura hosil bo‘ladi. Ushbu taʼqiqlangan intervalni taʼqiqlangan zona deb ataladi. Ushbu zona valent zonani o‘tkazuvchanlik zonasidan ajratib turadi. Elektronning kristallardagi xossalarini tushuntirish uchun kvant fizikasi qonunlaridan foydalaniladi.

Ushbu formulaga binoan, erkin elektron istalgan energiyaga ega bo‘lishi mumkin. Kristall tuzilishga ega bo‘lgan qattiq jismda kristall panjara davriy potensiali tufayli energiyaning taʼqiqlangan qiymatlar intervali hosil bo‘ladi. Yaʼni zonaviy struktura hosil bo‘ladi. Ushbu taʼqiqlangan intervalni taʼqiqlangan zona deb ataladi. Ushbu zona valent zonani o‘tkazuvchanlik zonasidan ajratib turadi. Elektronning kristallardagi xossalarini tushuntirish uchun kvant fizikasi qonunlaridan foydalaniladi.

Agar elektron yo‘nalishlaridan biri bo‘yicha (masalan, d qalinlikli yupqa folgada) chegaralanish bo‘lsa hamda shart bajarilganda, energiya bo‘yicha kvantlanish hosil bo‘ladi. Natijada elektron faqatgina maʼlum bir qaiymatlardagi energiyalarni qabul qila oladi:

• Agar elektron yo‘nalishlaridan biri bo‘yicha (masalan, d qalinlikli yupqa folgada) chegaralanish bo‘lsa hamda shart bajarilganda, energiya bo‘yicha kvantlanish hosil bo‘ladi. Natijada elektron faqatgina maʼlum bir qaiymatlardagi energiyalarni qabul qila oladi:

Kvant nuqtasining kashf etilish tarixi

• Kvant nuqtasining kashf etilish tarixi

Kvant nuqtasining hosil qilish

• Kvant nuqtasining hosil qilish