|
O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA-MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI BUXORO DAVLAT UNIVERSITETI
Qo’lyozma huquqi
UDK 9 (c) 2
TAL’AT HALIMOVNING
“XVI-XVIII ASRLARDA HINDISTON VA O’RTA OSIYO XONLIKLARI”
mavzuida magistr darajasi uchun
DISSERTATSIYA
Mutaxassislik: 5A120302
Buxoro - 2014
BuxDU Tarix kafedrasi II bosqich magistranti Halimov
Tal’at To’rayevichning “XVI-XVIII asrlarda
Hindiston va O’rta Osiyo xonliklari”
mavzuidagi magistrlik dissertatsiyasiga
T a q r i z
O’zbekiston Respublikasi Prezidenti I.A.Karimov “Tarixiy xotirasiz kelajak yo’q” nomli asarida O’rta Osiyoda xonliklar davri davlatchilik tarixini o’rganish, bu davrlar haqida tegishli ilmiy xulosalarga kelish vazifasini tarixchi va tarixshunos, manbashunos va sharqshunos olimlar zimmasidagi muhim vazifa qilib qo’ydilar. Rossiya imperiyasi mustamlakachiligiga qadar bo’lgan davrda O’rta Osiyoda Buxoro, Xiva, Qo’qon xonliklari yoxud uch mustaqil davlat bo’lib, ular mustaqil ichki va tashqi siyosat yuritishgan. Xonliklarning tashqi iqtisodiy (savdo-sotiq), diplomatik va madaniy aloqalari Sharq va G’arb mamlakatlari bilan qizg’in kechgan. Aynan Rossiya bilan XVI asr o’rtalaridan boshlab doimiy va muntazam diplomatik aloqalar o’rnatilgan. U paytlardagi o’zaro munosabatlar tenglik asosida, har bir subyekt mustaqilligi mezoniga amal qilingan holda yo’lga qo’yilgan. Sharq davlatlari bilan O’rta Osiyo aloqalari esa eng qadimgi davrlarga borib taqaladi. Bu munosabatlar tizimida Hindiston muhim o’rin tutadi. Kushon imperiyasi (mil.avv I – mil. IV asrlar) davrida O’rta Osiyo va Hindiston bitta mamlakat tarkibida bo’lgan. Tarixdan bu kabi dalillarni ko’plab keltirish mumkin.
Ayniqsa, XVI-XVIII asrlarda Hindiston va O’rta Osiyo xonliklari o’rtasidagi ko’pyoqlama munosabatlar tarixi masalalari alohida bir tadqiqot obyekti bo’la olar edi. Ushbu nuqtai nazardan qaraganda T.Halimov tanlagan magistrlik dissertatsiyasi dolzarb, davrtalab, ilmiy o’rganishga arzigulikdir.
T.Halimovning magisrlik dissertatsiyasi kirish, uch bob, xulosa, foydalanilgan adabiyotlar va manbalar ro’yxati qismlaridan iborat. Shuningdek, dissertant o’z ishini taqdimot asosida himoya qilish uchun bir necha shaklda slaydlar ham tayyorlagan. Dissertatsiyaning kirish qismida mavzuning dolzarbligi asoslantirilgan, tadqiqotning o’rganilish darajasi, ishning maqsad va vazifalari, ilmiy-nazariy yangiligi, metodologik asosi, ilmiy-amaliy ahamiyati, joriylanishi, hajmi va tuzilishi to’g’risida belgilangan nizom asosida to’xtalib o’tilgan.
Dissertatsiya asosiy mazmunini ifodalaydigan boblarda XVI-XVIII asrlarda O’rta Osiyo xonliklarining Hindiston bilan diplomatik, savdo-sotiq va madaniy aloqalari haqida xronologik izchillik asosida fikr yuritiladi. Tadqiqotchi Hindistonda Boburiylar sulolasi hukmronlik qilganligi (1526-1858 yy), ular O’rta Osiyo vakillari ekanligi, xonliklardagi aholi va hukmdorlar bilan milliy hamda qavm-qarindoshlik rishtalari asosida bog’langanliklari ham o’zaro munosabatlarga stimul bo’lganligini nazardan qochirmagan. O’zaro aloqalarning eng yuqori pog’onasi XVI asrda boburiy Akbarshoh (1556-1605) va shayboniy Abdullaxon II (1557-1598) zamonida yuz berganligini adabiyotlardagi ma’lumotlar asosida dalillaydi. O’zaro ko’p tarmoqli aloqalar ashtarxoniy hukmdorlar: Imomqulixon, Abdulazizxon va boburiy hukmdorlar: Jahongirshoh va Shohjahon zamonida ham davom etganligi ishda qayd etilgan.
Dissertatsiyada xonliklar bilan Hindiston munosabatlari goh kuchayib, goh pasayib turganligi sabablari ham ochib berilgan.
T.Halimov o’zaro munosabatlardagi to’siq va ziddiyatlarni, foydalanilmagan imkoniyatlarni ham tadqiq etishga uringan.
Dissertatsiya xulosasida yakuniy xarakterdagi fikr-mulohazalar bildirilib, istiqbolda ushbu mavzu yuzasidan bajarilishi lozim bo’lgan taklif va mulohazalar ham ishlab chiqilgan. Dissertatsiyada sovet davrida yaratilgan adabiyotlardan ham keng foydalanilgan. Shuningdek istiqlol yillarida yozilgan konseptual xarakterga ega maqola va kitoblardagi ma’lumotlar ham ilmiy muomalaga olib kirilgan.
T.T.Halimovning magistrlik dissertatsiyasiga ayrim e’tirozlarimiz ham mavjud.
1. Dissertant asosiy boblardagi voqealar talqinida solnomachilikka, bayonchilikka berilib ketganligi seziladi. Tarixiy jarayonlarga shaxsiy munosabat bildirishda ilmiy tajribasizligi ham ko’rinadi.
2. Tadqiqotning ayrim bandlarida xronologik ketma-ketlik mezonining buzilganligini ham kuzatish mumkin.
3. Ishning ilmiy apparatida, havolalarni rasmiylashtirishda ayrim nuqsonlar uchraydi.
4. Dissertatsiya matnida texnik xatoliklar ham mavjud.
Yuqoridagi kamchiliklarga qaramay, T.T.Halimov tomonidan yozilgan “XVI-XVIII asrlarda Hindiston va O’rta Osiyo xonliklari” mavzuidagi tadqiqot magistrlik dissertatsiyalari oldiga qo’yilgan talablarga javob beradi. Dissertatsiyaning hajmi, mazmuni, rasmiylashtirilishi magistrlik dissertatsiyasi to’g’risidagi nizom asoslariga mos keladi. T.Halimov o’ziga xos mustaqil tadqiqot yarata olgan.
T.T.Halimov “XVI-XVIII asrlarda Hindiston va O’rta Osiyo xonliklari” mavzuidagi dissertatsiyasi uchun magistrlik darajasini olishga loyiq deb hisoblayman.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
