Vodorod atomi spektridagi qonuniyatlar. Tomsonning atom modeli. Rezerford tajribalari. Bor postulatlari

• Ma’ruza:
• “Vodorod atomi spektridagi qonuniyatlar. Tomsonning atom modeli. Rezerford tajribalari. Bor postulatlari”.

• Samarqand-2013

• ass.Ya.Baratova, prof.R.Ibadov

• Vodorod atomining Bor nazariyasi
• 6- Ma’ruza:
• Vodorod atomi spektridagi qonuniyatlar. Tomsonning atom modeli. Rezerford tajribalari. Bor postulatlari.

• Reja:
• 1.Vodorod atomi spektridagi qonuniyatlar.
• 2.Tomsonning atom modeli.
• 3.Rezerford tajribalari.
• 4.Rezerfordning planetar modeli.
• 5. Bor postulatlari.

Vodorod atomi spektri

Tajribalar natijalari

• I. Bal’mer

• n=3, 4, 5,… R= 3,21015ּGs

• R - “Ridberg soni"

Tajribalar natijalari

• F. Pashen

• n= 4, 5,6,…

Tajribalar natijalari

• T. Layman

• n= 2, 3, 4,…

Ridberg formulasi(1890y.)

• Bal’mer seriyasi uchun m=2, n=3,4,5,…

• Layman seriyasi uchun m=1, n=2,3,4,…

Vodorod atomining spektri

• R-Radioaktiv element

• T-Tirqishlar

• Z.V-Oltin folga

• ---->Sochilishdan oldingi alfa zarralar trayektoriyasi

• ---->Sochilishdan keyingi alfa zarralar trayektoriyasi

• ?

• Folga

• Radioaktiv element

• - zarra – yorug’likning vakuumdagi tezligining 1/30 qismi

• Ekran

• Folga

Ya.Baratova, R.Ibadov “Rezerford tajribasini kompyuterda modellashtirish”, ZiyoNet, 2011 y.

Z=2 alfa zarraning Z=79 Oltin yadrosida sochilishi

Z=2 alfa zarraning Z=26 Temir yadrosida sochilishi

Z=2 alfa zarraning Z=3 Litiy yadrosida sochilishi

(Z=-1)elektron zarrasining Z=79 Oltin yadrosida sochilishi

• Atomning tuzilishi

• Tomson modeli

• Rezerford modeli

• Yadro

• Elektronlar qobig’i

• K L

• Atom yadrosi

• o’lchamini aniqlash

• Atomning planetar

• modeli

• Borning kvant postulatlari

Bor postulatlari 1-postulat:

Bor postulatlari 2-postulat:

Bor postulatlari 3-postulat:

Kvantlash qoidalari (aylana orbitalar uchun):

• Yadro atrofida aylanayotgan elekton impuls momenti faqat Plank doimiysiga karrali bo’lgan diskret qiymatlar qabul qiladi.
• Aylana orbita uchun:

• Impuls momenti

• Plank doimiysi

N.Bor bo’yicha vodorod atomi

• Kvantlash qoidasiga binoan:

Vodorod atomining spektrini hisoblash

Vodorod atomining kinetik energiyasi

Vodorod atomining potensial energiyasi

Vodorod atomining energiyasi

Ridberg soni

Mustahkamlash uchun savollar

•  
• Elektronning atomda mavjudligini tasdiqlovchi fizik hodisalar qatoriga qaysilarni kiritish mumkin ?
• Atomlardagi zaryadli zarrachalar haqida ma’lumot bering.
• Atom modellarining yaratilishi va kamchiliklarini ko‘rsating.
• Atom fizikasida ishlatiladigan asosiy o‘lchov birliklar haqida ma’lumot bering. Rezerford o‘z nazariyasida atom tuzilishini qanday tushuntirdi va u bu nazariyani nimaga asoslanib yaratdi?
• Rezerfordning atom yadro modelining kamchiliklari nimalarda namoyon bo‘ladi?
• Qanday dalillarga asoslanib N.Bor atomning yarim klassik nazariyasini yaratdi?
• Bor nazariyasi postulatlarini tushuntirib bering.
• Vodorod atomidan hosil bo‘luvchi spektral seriyalar Bor nazariyasida qanday tushuntiriladi?
• Bor atom nazariyasining qanday kamchiliklari bor va nima sababdan bu nazariya yarim klassik nazariya deb ataladi?

• Adabiyotlar
• R.M.Ibadov «Atom fizikasi» fanining o’quv-uslubiy majmuasi, Samarqand -2010, 63-78 betlar.
• Axmadjonov O.I. «Fizika kursi, optika, atom va yadro fizikasi». Toshkent -«O‘qituvchi», 1989.
• Bekjonov R.B., Аxmadxo‘jayev B. Аtom fizikasi. – Toshkent: O‘qituvchi, 1979.
• Шпольский Э.В. Атомная физика, 1.1,2. – М.: Наука, 1984.
• Матвеев А.Н. Атомная физика. – М.: Высшая школа, 1989.
• Гольдин Л.Л., Новикова Г.И. Введения в квантовую физику. – М.: Наука, 1988.
• Ya.Baratova, R.Ibadov “Rezerford tajribasini kompyuterda modellashtirish”, ZiyoNet, 2011 y.