Va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnalogiyalari universiteti



Download 314,96 Kb.
Sana20.02.2021
Hajmi314,96 Kb.
#59512
Bog'liq
4 lab fizika sherali


O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNALOGIYALARI

VA KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI

MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI

TOSHKENT AXBOROT TEXNALOGIYALARI UNIVERSITETI

Fizika kafedrasi

Fizika labaratoriya fani bo’yicha

Laboratoriya ishi

 Mavzu: Havoda tovushning tarqalish tezligini turg‘un to‘lqinlar usuli  bilan aniqlash

Bajardi: PHY022-L2 guruh talabasi Jo’rayev Sherali







Nazariy savollarga javoblar

1.  Toʻlqinlar — fazoda chekli tezlik bilan tarqaluvchi modda yoki muhitning holat oʻzgarishlari. Toʻlqinlarning tarqalish jarayonida energiya fazoning bir nuqtasidan ikkinchi nuktasiga uzatiladi, lekin zarralari koʻchmaydi. Turli xil (mexanik, issiqlik, elektromagnit) holat oʻzgarishlariga turli xil toʻlqinlar moye keladi. Elastik toʻlqin, sirtiy toʻlqin, elektromagnit toʻlqin turlari keng tarqalgan. Elastik deformatsiyalarni gaz, suyuqlik va qattiq jismlarda tarqalishi elastik toʻlqin deyiladi. Tovush toʻlqini va Yer qobigʻidan seysmik toʻlqin elastik toʻlqinning xususiy holi hisoblanadi. Ikki muhit chegarasi sirti boʻylab tarqaluvchi toʻlqinlar sirtiy toʻlqinlardir. Elektromagnit toʻlqinlar — xususan radio toʻlqinlar, yorugʻlik toʻlqinlari, ultrabinafsha toʻlqinlar, rentgen va gamma toʻlqinlar — tarqalayotgan oʻzgaruvchi elektromagnit maydonlardan iborat. Bulardan tashqari gravitatsion toʻlqinlar ham mavjud. Toʻlqin jarayonlari fizik hodisalarning deyarli barcha sohalarida uchraydi. Toʻlqinlarni oʻrganish fizika va texnika fanlari uchun muhim.

2. Tebranishlar toʻlqin tarqalish yoʻnalishi boʻyicha boʻlsa, boʻylama toʻlqin, (rayem, a), tarqalish yoʻnalishiga perpendikulyar boʻlsa, koʻndalang toʻlqin deyiladi (rayem, b). Boʻylama toʻlqinlar tarqalayotganda muhit zarralari toʻlqin tarqalayotgan yoʻnalish boʻylab tarqaladi. Koʻndalang toʻlqinlarda esa muhit zarralari toʻlqinlar yoʻnalishiga perpendikulyar yoʻnalish boʻylab tebranadi. Gazlar, suyuqliklardagi elastik toʻlqinlar boʻylama toʻlqinlardir. Qattiq jismlardagi elastik toʻlqinlar (jumladan, Yerning seysmik toʻlqinlari) boʻylama toʻlqinlar shaklidagina emas, koʻndalang toʻlqinlar ham boʻlishi mumkin (muhit zarralarining tebranishlari toʻlqinlar tarqalishi yoʻnalishiga perpendikulyardir). Elektromagnit toʻlqinlar koʻndalang toʻlqinlardir, ularda tebranuvchi elektr maydon va magnit maydon kuchlanganliklarining yoʻnalishlari toʻlqinlar tarqalishi yoʻnalishiga perpendikulyar boʻladi. Mexanik toʻlqinlar manbai tashqi kuch taʼsirida holati oʻzgarishga moyil boʻlgan chekli jism va moddalar boʻlib, elektromagnit toʻlqinlar manbai tebranish konturi va harakatlanayotgan zaryadlar hisoblanadi. toʻlqinlarning xossalarini oʻrganishda uning parametrlaridan, yaʼni amplitudasi, uzunligi, chastotasi, uning tarqalish tezligi, fazasi, toʻlqin vektori va boshqa kattaliklardan foydalaniladi. toʻlqinlar chastotasi, fazasi yoki amplitudasining oʻzgarishini toʻlqinlar modulyatsiyasi deyiladi. Aniq parametrning oʻzgarishiga qarab moye modulyatsiya — chastota modulyatsiyasi, faza modulyatsiyasi, amplituda modulyatsiyasi roʻy beradi.



3. Toʻlqin uzunligi - biror muhitda qandaydir maʼlum yoʻnalishda tarqalayotgan tebranma harakatning ikkita ketma-ket keluvchi, bir xil fazada tebranuvchi nuqtalar orasidagi masofa. Tebranma harakat muhitda v tezlik bilan tarqalayotgan boʻlsa, toʻlqin uzunligi, X toʻlqinning bir davr G ichida tarqalish masofasiga teng , yaʼni XqvT. Toʻlqinlarning fizik tabiatiga qarab ularning Toʻlqin uzunligi bir necha kilometrdan angstremning (lA q10~10 m) maʼlum ulushlarigacha boʻlgan qiymatlarga ega boʻlishi mumkin. Bir jinsli muhitda va havoda tovush va elektromagnit toʻlqinlar oʻzgarmas tezlik bilan (itq331 m/s; s q300000 km/s) tarqaladi, shuning uchun toʻlqin uzunligi tebranish davri toʻlqin uzunligiga bogʻliq boʻladi.

4. To`lqin sirti kontsentrik sferalardan iborat bo`lishi mumkin. Sirti sferalardan iborat bo`lgan to`lqinga yassi yoki sferik to`lqin deyiladi. To`lqin sirtiga perpendikulyar yo`nalgan chiziqqa nur deyiladi. To`lqin nur yo`nalishi bo`ylab tarqaladi.

5. Muhitda bir necha manbadan hosil qilingan to’lqinlar tarqalayotgan bo’lsin. Muhitning barcha

to’lqin o’tayotgan va ular ustma-ust tushayotgan sohasini qaraylik. Bunda muhitning bu sohadagi har bir zarrasi to’lqinlar alohida-alohida tarqalgan vaqtdagi tebranishlarining geometrik yig’indisiga teng tebranishlar qiladi. Bu to’lqinlarining mustaqillik yoki qo’shilish prinsipi (superpozisiya prinsipi) deyiladi. To’lqinlarning qo’shilish prinsipi har bir to’lqinning muhitda boshqa to’lqinlar bor-yo’qligiga bog’liq bo’lmagan holda mustaqil tarqalishini bildiradi. Har bir to’lqin prosess qolgan hamma to’lqinlar bo’lmagan holdagidek Yuz beradi.

To’lqinlar bir-birini qoplagan sohada tebranishlar ustma-ust tushib, ular qo’shilishi mumkin. Bu to’lqin interferensiyasi hodisasi deyiladi.

6. To’lqinlar interferensiyasida turg’un to’lqin hosil bo’ladigan xususiy holat alohida ahamiyatga ega. Bunday to’lqin amplitudalari bir xil va chastotasi bir xil bo’lgan qarama-qarshi tarqalayotgan to’lqinlarning uchrashuvidan hosil



bo’ladi 
Download 314,96 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish