Ушбу «Гистология» маъруза матнлари кафедра =арорига асосан аду ы=ув услубий щайъати томонидан (1999 йил 4 сентябрь) =ылланишга тавсия этилган

---

 
 
O’zbekiston Respublikasi 
Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi 

Z. M. Bobur nomidagi
Andijon Davlat universiteti 
Z
Z
o
o
o
o
l
l
o
o
g
g
i
i
y
y
a
a
 
 
k
k
a
a
f
f
e
e
d
d
r
r
a
a
s
s
i
i
 
 
 
 
 
 
B
B
a
a
d
d
a
a
l
l
x
x
o
o
’
’
j
j
a
a
y
y
e
e
v
v
 
 
I
I
.
.
 
 
 
 
 

(ma’ruza matnlari) 
Andijon – 2005 

---

2 
Ushbu 
“Gistologiya”
fanidan ma’ruzalar matni 
Oliy va o’rta maxsus ta’lim 
vazirligining muvofiqlashtiruvchi kengashi
tavsiyasi asosida chop etildi. 
Тaqrizchi: b.f.n, dotsent Х.Sulaymonov 

---

3 
So’zboshi 
Gistologiya anatomiya, fiziologiya, bioximiya va boshqa fundamental 
fanlar bilan birgalikda tibbiyot fanining negizini tashkil qiladi. Shu jumladan 
gistologiya 
fanini 
chuqur 
o’rganish 
bo’lg’usi 
mutaxassislarning 
organizmlarning gistologik tuzilishlarini o’rganishlarida muhim ahamiyatga 
ega.
Shuning uchun ham o’quv rejalarida biologiya mutaxassislari uchun 30 soat 
ma’ruza, 42 soat laboratoriya mashg’ulotlari o’tkazilishi ko’zda tutilgan. 
U fan bo’yicha hozirgi kunda universitetlar uchun o’zbek tilida yozilgan 
darslik yo’q. K.A.Zufarovning “Gistologiya” si (1991) tibbiyot oliygohlari 
talabalari uchun darslik. E.Qodirovning “Gistologiya” (1994) kitobi o’quv 
qo’llanma sifatida yozilgan. Ushbu ma’ruza matni namunaviy dastur asosida 
30 soatga mo’ljallanib yozildi. 
 

---

4 
I ma’ruza 
GISТOLOGIYa FANINING MAVZUSI VA VAZIFALARI. 
GISТOLOGIYaDA QO’LLANILADIGAN ТADQIQOТ USULLARI 
 
Reja: 
1. Kirish. 
2. Gistologiyaning bo’limlari. 
3. Gistologiyaning asosiy sohalari. 
4. Gistologiyaning maqsad va vazifalari. 
5. Gistologiyaning asosiy tekshirish usullari. 
5.1. Mikroskopik tadqiqot usullari. 
5.2. Gistokimeviy tadqiqot usullari. 
5.3. Maxsus eksperimental - morfologik tadqiqot usullari.6. Хulosa.7. 
Adabiyetlar.8. Тayanch iboralar. 
Hayvonlar bilan odam tanasidagi barcha organlar o’ziga xos hujayra va 
hujayralararo moddalardan tashkil topgan to’qimalardan tuzilgan. Shu jihatdan 
qaraganda, tirik organizmning eng kichik, ya’ni zarracha qismi bu-hujayradir. 
Hujayralarning tuzilishi, yaratilishi va rivojlanish bosqichlarini, odatda, sitologiya 
o’rganadi. Тo’qimalarning tuzilishi, rivoj-lanishini, hayotiy faoliyatini esa gistologiya 
o’rganadi. «Gistologiya» yunoncha so’zdan olingan bo’lib, histos-to’qima, logos-fan, 
ta’limot, tushuncha degan ma’noni anglatadi. Binobarin, "Gistologiya" fanining mavzui 
va vazifasi uning nomidan ham anglashilib turibdi. Anatomiya, embriologiya, 
sitologiya kabi fanlar qatorida gistologiya ham fundamental morfologik fan bo’lib, 
uning asosiy predmeti tirik materiya tashkil topishida moddiy asos bo’lib xizmat 
qiladigan to’qima-murakkab biologik sistemadir. Gistologiya kursida hayvonlar 
organizmi to’qimalarining tuzi-lishi, rivojlanishi, faoliyati va evolyutsiyasining asosiy 
xususiyatlari o’rganiladi va tadqiq qilinadi. Shu jihatdan qaraganda, mazkur kursda 
gistologiyani ikki katta qismga-umumiy gistologiya bilan xususiy gistologiyaga bo’lib 
o’rganish maqsadga muvofiq bo’ladi. Binobarin, umumiy gistologiyada to’qimalar 
tuzili-shining umumiy qonuniyatlari, tekshirish usullari, gistologiya fanining 
rivojlanish tarixi kabi masalalar o’rganiladi. Хususiy gistologiyada esa har qaysi 
organning to’qimalari mikroskopik jihatdan alohida-alohida o’rganiladi va tadqiq 
qilinadi.
Bu uning barcha organlari bir-biri bilan o’zaro uzviy bog’liq holda yashaydi. 
Gistologiyani bo’lib o’rganishdan maqsad, birinchidan, metodik jihati bo’lsa, 
ikkinchidan, organizmning o’ziga xos qismlarini sistemaga solib o’rganishdir. 
Uchinchidan, bu usul to’qimalarni ularning evolyutsiyasi jarayonida morfo-logik-
qiyosiy o’rganish imkonini beradi. 
Umuman olganda, gistologiya biologiya fanining bir tarmog’i bo’lib, u ham 
biologiyaga oid bir qator sohalar bilan bir qatorda o’qitiladi va tadqiq qilinadi. Ayniqsa 
keyingi yillarda o’rganishning murakkab usullari paydo bo’lishi bu bog’lanishning 
yanada aniq-lashib, mustahkamlanishiga yordam beradi. Binobarin, gistologiyadagi 
konkret tadqiqot ob’ektlari, shuning-dek, murakkab tekshirish usullari uni tarmoqlarga 
bo’lib o’rganishni taqozo etadi. Natijada gistolo-giyaning gistoximiya, gistofiziologiya, 

---

5 
qiyosiy gisto-logiya, eksperimental gistologiya, tasviriy gistologiya, evolyutsion 
gistologiya, ekologik gistologiya kabi sohalari yuzaga keldi. 
Gistoximiya
to’qimalarning ximiyaviy xossalarini o’rganadi. Bu bo’limda gistologik 
va ximiyaviy usullar yordamida hujayra va to’qimalarning tuzilishi, ular-dagi 
ximiyaviy elementlarning taqsimlanishi o’rga-niladi.