Қурилишни бошқариш факултети Шаҳар қурилиши ва хшжалиги кафедраси “Шаҳар қурилиши ва лойиҳалаш асослари” фанидан

Ўзбекистон Республикаси Қурилиш вазирлиги Тошкент архитектура қурилиш институти
Қурилишни бошқариш факултети
Шаҳар қурилиши ва хшжалиги кафедраси
“Шаҳар қурилиши ва лойиҳалаш асослари” фанидан
Тақдимот
Маьрузачи АСС. Буранов С
Тошкент-2021
Мавзу: Тумани режалаштириш, унинг турлари ва вазифалари.

• Шаҳарсозлик бўйича илмий-лойиҳавий ишлар тизимини ва унда туманни режалаштиришнинг ўрни.
• Ўзбекистон ҳудудида бош аҳоли жойлашуви тузилмаси.
• Туманни режалаштириш ҳудудий лойиҳалаш тури.

Режа:

• Шаҳарсозлик бўйича илмий-лойиҳавий ишлар тизимини ва унда туманни режалаштиришнинг ўрни.

Ҳозирги вақтга келиб мамалакатимизда кўп йиллик ривожланиш натижасида мураккаб ва аниқ аҳоли жойлашуви ва шаҳарсозлик масалалари ҳал этиладиган илмий-лойиҳавий ишлар тизими шаклланди.
Агар бу тизимни пирамида шаклида тасаввур этадиган бўлсак, унинг учини макроҳудудий – бош ва регионал аҳоли жойлашуви схемалари, ўрта қисмини – мезоҳудудий даражадаги туманни режалаштириш чизмалари ва лойиҳалари, асосида эса микроҳудудий даражадаги шаҳарсозлик ишлари – шаҳар ва аҳоли жойларининг бош режалари, уларнинг қисмлари лойиҳалари ташкил этади (1-расм).

• расм. Шаҳарсозлик бўйича илмий-лойиҳавий ишлар тизими Макроҳудудий (А), мезоҳудудий (Б), микроҳудудий босқичлари.(В)

Шаҳарсозлик бўйича барча илмий-лойиҳавий ишлар тизими учун босқичлилик ва кетма-кетликга хосдир – қуйи даражадаги ишлар юқори босқич ишлари тугалланганидан сўнг ва уларга асосланиб ишлаб чиқилади. Шунга асосан бу ишларнинг мақсад ва вазифалари лойиҳалаш жараёни қамраб олган ҳудуд ўлчами ва лойиҳалаш материаллари масштаби билан боғлиқ ўзига хосликка эгадирлар.
Юқорида келтирилган барча босқичларда шаҳарсозлик, худудни режавий ташкил этиш, ижтимоий ва инженер-техник инфраструктурани ривожлантириш масалалари кўриб чиқилади.
2. Ўзбекистон ҳудудида бош аҳоли жойлашуви тузилмаси.
Ўзбекистон ҳудудида бош аҳоли жойлашуви тузилмасида қуйидаги асосий вазифалар ҳал этилади:
1

• асосий аҳоли жойлашуви турлари ва шаклларини таҳлили ва прогнози;

2

• аҳоли жойлашуви тизимларининг шароитлари, нисбати ва параметрларини аниқлаш;

3

• инженер-техник инфраструктурани, транспортни ривожлантириш бўйича, ҳудудни эколого-шаҳарсозлик қисмларга бўлиш бўйича таклифларни ишлаб чиқиш.

Бу шаҳарсозлик ҳужжати 1:500000 масштабда ишлаб чиқилади (2-расм).
2- расм. Ўзбекистон Бош аҳоли жойлашуви тузилмаси.
Туманни режалаштириш тузилмаларида қуйидаги вазифаларни ўз ичига олади:
1

• табиий, иқтисодий ва меҳнат ресурсларини баҳолаш;

2

• ҳудудни хўжалик комплексини ривожлантириш потенциал имкониятларини аниқлаш;

3

• функционал қисмларга бўлиш;

4

• асосий хўжалик соҳаларини ҳудудий боғлаш ва ривожланиш параметларини аниқлаш;

4

• шаҳарсозлик, оммавий дам олишга яроқли ҳудудларни аниқлаш ва таҳлил қилиш;

5

• аҳоли жойлашуви тизимларининг чегаралари ва энг муҳим параметрларини аниқлаш;

6

• қишлоқ аҳоли жойлашуви ривожланишининг умумий тенденцияларини ишлаб чиқиш;

7

• сув таъминоти, канализация, транспорт, энергия таъминоти, атроф-муҳитни муҳофазаси масалаларини ечиш ҳал эти

Бу ҳужжат 1: 100 000-1:300 000 масштабларда бажарилади (3-расм).
Туманни режалаштириш тузилмаси (Москва шаҳри ва вилояти мисолида)
Маъмурий туманлар гуруҳлари ва маъмурий туманлар ҳудудлари учун бажарилган Туманни режалаштириш лойиҳаларида қуйидаги асосий вазифалар:
-ҳудудни комплекс баҳолаш ва уни функционал қисмларга бўлиш; фуқаро, саноат ва рекреацион қурилишга яроқли майдонларнинг таҳлили.
-хўжаликни ривожланиш масалаларини янада деталлаштириш, конкрет майдонларда саноат, қишлоқ хўжалик ва транспорт объектларини жойлаштириш.
-аҳоли жойлашуви тизимини шакллантириш, аҳоли жойлари аро маданий-маиший хизмат кўрсатиш ва оммавий дам олиш тизимини ташкил этиш бўйича таклифлар.
-перспектив қишлоқ аҳоли пунктлари тармоғини аниқлаш.
-транспорт, сув таъминоти, энергия таъминоти ва бошқа мухандислик тармоқларини ривожлантириш масалаларини ишлаб чиқиш. Туман ҳудудини мелиорациялаш, кўкламзорлаштириш ва ободонлаштириш бўйича таклифлар шакллантирилади ва амалга оширилади.
4- расм. Туманни режалаштириш лойиҳаси (Катта Стокгольм)
1-шаҳар ядроси ва муҳим туман жамоат марказлари; 2-ярим марказ тавсилоти даги аҳоли иш жойлари; 3-бошқа иш жойлари; 4-турар жой ҳудудлари; 5-турар жой ҳудудлари заҳиралари;6-халқаро тезкор автострадалар; 7-шаҳар автострадалари; 8-бошқа муҳим йўллар; 9-темир йўллар; 10-метро линиялари.