Ulugʻbek rasadxonasi

---

Ulugʻbek

rasadxonasi

Ulugʻbek rasadxonasi - Samarqanddagi

15-asr meʼmorchiligining nodir

namunalaridan biri, koʻhna astronomik

kuzatuv muassasasi.

---

Ulugʻbek farmoyishi bilan 1428 — 29 yilda

Koʻhak (Choʻponota) tepaligida ulkan

silindr shaklida bunyod etilgan; ayrim

qoʻlyozmalar ("Boburnoma")ga koʻra, bal.

30,4 m dan iborat 3 qavatli qilib qurilgan.

Unda oʻndan ortiq turli astronomik

qurilma va asboblar bo'lgan. Ulardan eng

asosiysi radiusi 40,2 m li qoʻshaloq

yoydan iborat kvadrant (yoki sekstantga

yaqin) qurilma hisoblanadi. Kvadrantning

jan. qismi yer ostida, qolgan qismi shim.

tomonda yer sathidan 30 m cha

balandda joylashgan. Asbob aylanasida

bir gradus yoy 701,85 mm va bir minut

yoy 11,53 mm ga toʻgʻri keladi.

Rasadxona oʻrta asrlarda asbob

uskunasi jihatdan ham beqiyos boʻlgan.

---

Asbob astronomiyaning asosiy

doimiyliklari — ekvator va ekliptika

orasidagi burchakni oʻlchash, yillik

pretsessiya doimiysini, tropik yil

davomiyligini va boshqa fundamental

astronomik doimiyliklarni aniqlashga

imkon bergan. Rasadxonada kichik

oʻlchamli asboblar: armillyar sfera, 2, 4 va

7 halqadan iborat oʻlchov asboblari,

triangula, quyosh hamda yulduz soatlari,

asturlob va boshqalar boʻlgan. Bu ilmiy

uskunalar yordamida Quyosh, Oy,

sayyoralar va alohida yulduzlar

kuzatilgan. Mirzo Ulugʻbekning eng yirik

astronomik asari "Ziji Koʻragoniy"

rasadxonada yaratilgan. Uning qurilishi va

keyingi ilmiy faoliyati Ulugʻbek taklifi bilan

---

yigʻilgan qator mashhur olimlar

Gʻiyosiddin Koshiy, Qozizoda Rumiy, Ali

Qushchi va boshqalar nomi bilan bogʻliq.

Ulugʻbek rasadxonasining arxeologik

qoldiqlari 1908 y. V.L. Vyatkin

rahbarligida olib borilgan qazilma ishlari

natijasida topilgan. Xususan, bu yerda

diametri 48 m keladigan, qalinligi bir

gʻisht boʻlgan aylanma devor borligi va

uning markazida qoʻshaloq yoydan iborat

ulkan bosh qurilmaning qoldiq qismlari

aniqlangan. Uning katta zallari, turli katta

- kichik xonalari boʻlgan. Boburning

yozishicha, Ulugʻbek rasadxonasining sirti

koshin va sirli parchinlar bilan bezatilgan.

Rasadxona ichiga oʻrnatilgan juda katta

---

asbob yordamida Quyosh, Oy, sayyora va

yulduzlar katta aniqlik bilan oʻrganilgan.

Rasadxonada kutubxona ham boʻlgan.

Ichki devorda osmon tasviri, yulduzlar

xaritasi, togʻ, dengiz, mamlakatlar

belgilangan Yer shari tasviri ishlangan.

Keyinchalik u qarovsiz qolib, XVI asrda

vayron qilingan. Hozir Ulugʻbek

rasadxonasidagi katta asbob —

kvadratning yer ostida saqlangan qismi

balandligi bilan 11 m keladi. 1964 y.

Ulugʻbek rasadxonasi yonida Ulugʻbek

muzeyi ochilgan. Ulugʻbek

rasadxonasining asl koʻrinishi, ichki

tuzilishi, bosh qurilmasi haqida

Oʻzbekiston va chet el olimlari tomonidan

tadqiqot ishlari olib borilmoqda.

---

Вяткин В.Л.

Вяткин В.Л.

---

---

Ko‘proq o‘rganish Ushbu maqolada

Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi (2000-

2005) maʼlumotlaridan foydalanilgan.

Observatie Ulugbek Vyatkin V. L..JPG

Observatie Ulugbek the layout of the

building.JPG

---

  Soʻnggi tahrir 4 kunlar avval Khorazmiy tomonidan amalga oshirildi  

Matndan CC BY-SA 3.0  litsenziyasi boʻyicha

foydalanish mumkin (agar aksi koʻrsatilmagan

boʻlsa).

Ushbu maqola chaladir. Siz uni boyitib,

Vikipediyaga yordam berishingiz

mumkin.

Bu andozani aniqrogʻiga almashtirish kerak.

"

https://uz.wikipedia.org/w/index

.php?

title=Ulug

ʻbek_rasadxonasi&oldid=

2162561

" dan olindi