Toʻyingan uglevodorodlar

Toʻyingan

uglevodorodlar

Toʻyingan uglevodorodlar —

uglevodorodlarning gomologik qatori,

umumiy formulasi SpN2pQ2. atsiklik

birjmalar sinfiga mansub; eng oddiy vakili

— metan SN4; bu qatordagi har qaysi

keyingi aʼzo oʻzidan oldingi uglevoroddan

SN2 guruh (gomolog) bilan farklanadi.

Katorning boshlangʻich 4 aʼzosining nomi

— metan SN4, etan S2N6, propan S3N8,

butan S4N10; keyingi gomologlarning

nomi yunoncha sanoq sonlar bilan

ifodalanadi, mas., S5N]2— pentan, CgH]8—

oktan, S|()N22—dekan, S16N34— setan.

Barcha Toʻyingan uglevodorodlar ning

nomiga "an" qoʻshimchasi qoʻshib aytiladi.

Toʻyingan uglevodorodlarning

molekulalaridagi uglerod atomlari bir-

biriga oddiy bogʻ bilan bogʻlangan.

Butangacha boʻlgan Toʻyingan

uglevodorodlar va neopentan — rangeiz

gaz, S5N12 dan to S17N36 gacha —

suyuklik, undan keyingilari qattiq

moddalardir. Toʻyingan uglevodorodlar

suvda erimaydi, koʻpchilik organik

erituvchilarda yaxshi eriydi. Toʻyingan

uglevodorodlar kimyoviy jihatdan inert,

shuning uchun ham ularga parafinlar deb

nom berilgan. Lekin nisbatan qattiq

sharoitda ulardagi vodorod atomlari

boshqa atom va guruxlarga almashinishi

mumkin; ana shu reakdiyalar asosida

koʻpgina muhim sanoat mahsulotlari

olinadi; chunonchi: Toʻyingan

uglevodorodlarni xlorlab, metilxlorid,

metilenxlorid, xloroform; nitrolab—

nitroparafinlar; kuyi Toʻyingan

uglevodorodlarni oksidlab spirt, aldegid,

keton va kislotalar olinadi. Toʻyingan

uglevodorodlarni katalitik degidrogenlab

olefinlar (propilen, butenlar), diolefinlar

(butadiyen, izopren), izomerlab izobutan va

izopentan hosil qilinadi. Toʻyingan

uglevodorodlar toshkoʻmir, yonuvchi

slanetslarni haydab ham olinadi. Toʻyingan

uglevodorodlar neftda (5—60%),

oʻsimliklarda, asalari mumida boʻladi.

Ozokerit deyarli yuqori Toʻyingan

uglevodorodlardan iborat; tabiiy gazda

99% gacha metan bor. Toʻyingan

uglevodorodlar plastmassalar, sintetik

kauchuk va tolalar, yuvuvchi moddalar

olishda muhim xom ashyo hisoblanadi;

erituvchilar sifatida qoʻllanadi.

[1]

Manbalar

1. "Toʻyingan uglevodorodlar" OʻzME. T-

harfi  Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil

 

Ko‘proq o‘rganish

Ushbu maqolada Oʻzbekiston milliy

ensiklopediyasi (2000-2005)

maʼlumotlaridan foydalanilgan.

 

Kimyoga oid ushbu maqola chaladir. Siz

uni boyitib, Vikipediyaga yordam

berishingiz mumkin.

Matndan CC BY-SA 3.0  litsenziyasi boʻyicha

foydalanish mumkin (agar aksi koʻrsatilmagan

boʻlsa).

"

https://uz.wikipedia.org/w/index.

php?

title=To yingan_uglevodorodlar&old

id=2045326

" dan olindi 

So‘nggi tahrir 3 oylar avval Umarxon…