-
- ТОШКЕНТ ИРРИГАЦИЯ ВА ҚИШЛОҚ ХЎЖАЛИГИНИ МЕХАНИЗАЦИЯЛАШ МУҲАНДИСЛАРИ ИНСТИТУТИ
- «Ердан фойдаланиш ва ер кадастри» факультети
-
- «Геодезия ва геоинформатика»
- Геоедзия фанидан
- Мавзу: Юза нивелирлаш усуллари. Квадратлар бўйича юзани нивелирлаш.
- Маърузачи:Ў.П.Исломов
-
- Тошкент – 2018 йил
-
- Фойдаланилган адабиётлар рÿйхати
| - Назиров А.Н. Геодезия, Т, Ўқитувчи, 1987
| | - Норхўжаев К.Н. Инженерлик геодезияси. Т, Ўқитувчи, 1984
| | - Нурматов Э., Ўтанов Ў. Геодезия.Т, Ўзбекистон, 2002
| | - МубораковХ.М.,Охунов З.Д.,Пармонов М.Х. Инженерлик геодезияси. Т, Ўзгипорзем, 1990
| | | Класстер (Геодезия) (фикрий жараёнларни кўргазмали ташкил этиш ўқитувчи варианти) - Туташ идишлардаги суюклик
Юза нивелирлаш усуллари. Квадратлар бўйича юзани нивелирлаш. Юза нивелирлаш планини тузиш ва горизонтал текисликни лойиҳалаш - Режа:
- 1.Юза нивелирлаш усуллари
- 2.Квадратлар бўйича юзани нивелирлаш
- 3.Юза нивелирлаш планини тузиш ва горизонтал текисликни лойиҳалаш
- Юзани нивелирлаш ер текислаш, ерларга сув чиқариш, майдонларни суғориш, иншоотларни қуриш ва курилиш учун ажратилган рельефи кучсиз ифодаланган жойларнинг йирик масштабли топографик планларини тузишда қўлланилади.
- Юзани нивелирлаш асосан икки хил: квадрат ва магистрал усулларида бажарилади.
- Жой релъефининг характерига, уни планда тасвирлаш аниқлигига, лойиҳаланаётган иншоот турига ва хусусиятига ҳамда бошқа бир қанча шартларга қараб нивелирланаётган нуқталар ораси ёки квадратлар томони 10 метрдан 100 метргача бўлиши мумкин.
- 1.Юза нивелирлаш усуллари
- 2.Квадратлар бўйича юзани нивелирлаш
- Юзани квадрат усулида нивелирлаш учун теодолит ва лента ёрдамида жой микрорелъефи мураккаблигига қараб томонлари 10, 20, 30, 40, 50, 100 метрли квадратлар тўри ясалади. Квадратлар учлари қозиқлар билан маҳкамланади, контурлар квадрат томонларига нисбатан съёмка қилинади.
- Агар участка ёпик, ёки катта бўлмаса (4 га гача), уни бир бекатдан нивелирлаш мумкин. Нивелир участканинг тахминан ўртасига ўрнатилиб, трубанинг қараш нури горизонтал ҳолатга келтирилади ва ҳамма квадратлар-нинг учларига навбат билан қўйилган рейкадан саноқлар олинади. Саноқлар квадратлар тўрлари схемаси – дала журналига ёзилади. Учлардан бирининг белгиси яқин репердан, қолганлари эса нивелир горизонти орқали ҳисобланади.
- Томонлари 50 метр ва ундан кичик бўлган квадратлар майдон катта бўлганда бир неча бекатдан нивелирланади. Ҳар бир бекатда боғловчи нуқталар икки томонли рейкада ёки икки горизонтда ёпиқ нивелир йўли ҳосил бўладиган қилиб нивелирланади, қолган квадрат учларидан қора саноқла олинади, натижалар нивелирлаш журнали – дала схемасига ёзилади, жойдаги нишабликлар йўналишлари миллар билан кўрсатилади. Томонлари 100 метр ва ундан катта бўлган квадратлар ҳар бирининг икки томони рейкада алоҳида – алоҳида нивелирланади. Нивелир квадратлар ўртасига ўрнатилиб, унинг учларидан олинган саноқлар дала схемасида квадрат учларига ёзилади. Бунда қарама – қарши ётган саноқлар фарқи 5 мм дан ошмаса, саноқлар тўғри олинган ҳисобланади. Боғловчи нуқта сифатида қабул қилинган квадрат учларидан бири реперга боғланади.
- - бир икки, уч ва тўрт квадратлар учун умумий бўлган баландликлар йиғиндиси
- n – квадратлар сони. ҳисобланган ўртача баландликдан квадратлар учлари баландликлари айирмаси
- Унинг ишораси манфий бўлса ер қазиш чуқурлигини, мусбат бўлганда эса тупроқ тўкиш баландлигини кўрсатади. Квадрат учлари, иш баландликлари бир хил ишорали бўлганда у тўлиқ квадрат, учлари ишоралари турлича бўлганда эса тўлиқсиз квадрат дейилади. Бундай квадратлари ичида нол ишлари чизиғи, яъни лойиҳавий текисликни ер сирти билан кесишиш чизиғи ётади. Унинг пландги ўрнини тегишли квадрат учидан аниқлаш учун масофа
- ҳисобланади, бу ерда
- r1, r2 иш баландликлари (ҳисоблашда уларнинг ишоралари эoтиборга олинмайди),
- d- квадрат томони узунлиги.
- Топилган чизиқ ер қазиладиган ва тупроқ тўкиладиган юзаларнинг чегараси бўлади. Бу юзаларнинг оғирлик марказлари орасидан масофа ўртача тупроқ ташиш масофа дейилади. Ер қазиш ва тупроқ тўкиш ҳажмлари тўрт ва беш қиррали призмалар учун тахминий
- формулада ҳисобланади,
- бунда
- - иш баландликлари йиғиндиси,
- р - призма асоси юзаси
- ҳисобланган ҳажмлари ишоралар билан планда ёзилади ва ҳар бир горизонтал бўйича йиғиндилари топилади. Хажмлар фарқи 3% дан ошмаслиги керак.
- Сув оқишини таъминлаш учун қия текислик бўйлама ix ва кўндаланг iy нишабликлар ва бошланғич А нуқта баландлиги НА бўйича лойиҳаланади. Бошланғич НА нуқтадан Sx, Sy масофаларда жойлашган тегишли квадрат учининг лойиҳавий баландлиги қуйидаги формула ёрдамида ҳисобланади:
- Квадратлар ҳар бир учлари лойиҳавий ва ҳақиқий баландликлари фарқи иш баландликлар ҳисобланади. қолган ишлар горизонтал текисликни лойиҳалаш масалалари сингари амалга оширилади.
- Ер ишлари картограммасини тузиш
- Ер текислаш лойиҳаси ҳужжати ер ишлари картограммаси дейилади. Картограммада ҳақиқий, лойиҳавий, иш баландликлари қийматлари ва нол чизиқлари ҳолати кўрсатилади.
- Керакли маълумотлар қуйидаги формулалар асосида аниқланади. Кўрилаётган мисолда квадратлар томонлари 40 м дан, учлари баландликлари олиб кўчирилган ва ҳисоблашлар қуйидаги тартибда бажарилган.
- Горизонтал текисликнинг лойиҳавий баландлиги қуйидаги формулада ҳисобланган:
- 1.Иш баландликлари қуйидаги формула асосида ҳисобланган: а2 ва а3 квадрат учлари учун тегишли равишда:
- Нол ишлари нуқталаригача масофалар қуйидаги формула бўйича топилган:
- а) а2 ва а2 квадрат учларидан нол нуқталаригача бўлган масофалар:
- б) шундай қийматли асослар билан чегараланган ер қазиш трапецияси ва квадрат қолган тупроқ тўкиш қисмининг трапецияси юзалари тегишли равишда:
- в) қийматлари бундай асосли ер қазиш ва тупроқ тўкиш призмаларининг ҳажмлари ( формула кўра:
- Тўла квадратлар учун ер ишлари ҳажмлари формулада ҳисобланган: а1-а2-б2-б1 ва а3-а4-б4-б3 тўла квадратлар учун тегишли равишда:
- бўлган учбурчакли призма асоси Р = 13,8 х 30,5 / 2 = 210 м2 ва ҳажми V= - 0,39 х 210 / 3 = - 27 м3.
- Ҳажмларнинг ҳар бир горизонтал бўйича ва умумий йиғиндилари чизмадан ўнгдаги жадвалда келтирилган. Ер қазиш ва тупроқ тўкиш ҳажмлари фарқи
- National University of Uzbekistan
Do'stlaringiz bilan baham: |