1
O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O‘RTA MAXSUS TA'LIM
VAZIRLIGI
TOSHKENT DAVLAT SHARQSHUNOSLIK INSTITUTI
JAHON SIYOSATI, TARIX VA FALSAFA FAKULTETI
MARKAZIY OSIYO XALQLARI TARIXI KAFEDRASI
XALILOV MIRAZIM MIRSOBIT O’G’LI
XIVA XONLIGI TARIXI TARIXSHUNOSLIGI
(XIX ASRNING IKKINCHI YARMI - XX ASR 20-30
YILLARI)
5120300 – Tarix (Markaziy Osiyo xalqlari tarixi)
KURS ISHI
Ilmiy rahbar:
Tarix fanlari nomzodi Alimova R.R.
TOSHKENT– 2015
2
MUNDARIJA
Kirish……………………………………………………………………….3-9
I bob. Xiva xonligi tarixining mahalliy tarixchilar va xorijlik olimlar
tomonidan tomonidan o‘rganilishi
1.1. Mahalliy tarixchilar asarlari xonlikning manbasi sifatida……….….……..10
1.2. Xiva xonligi tarixiga doir xorij olimlarining asarlari ………….………….27
II bob. Xiva xonligi tarixining Sovet va Mustaqillik yillarida o‘rganilishi
2.1. Xonlik tarixining sovet tadqiqotchilari tomonidan o`rganilishi..........……38
2.2. Mustaqillik davrida Xiva xonligi tarixiga bag`ishlangan asarlar tahlili …..52
Xulosa…………………………………………………...……………………..58
Foydalanilgan adabiyotlar ro`yxati……………………………………...…..61
Ilova……………………………………………………………………..……......
3
Kirish
Mavzuning dolzarbligi. O‘zbekiston mustaqillikka erishgach, o‘zbek
davlatchiligi tarixiga katta e'tibor qaratila boshlandi. “O‘zbekiston Respublikasi
Vazirlar Mahkamasining 1998 yil 27 iyuldagi O‘zbekiston Respublikasi Fanlar
Akademiyasi Tarix instituti faoliyatini takomillashtirish to‘g‘risida”gi qarori
o‘zbek davlatchiligi tarixi muammosining maqsadli rivojlanishiga imkon
yaratdi
1
. Respublika Prezidenti I.A. Karimovning bir guruh tarixchi olimlar
bilan uchrashuvidagi tarix fani borasida bildirgan fikrlari o‘zbek xalqi va uning
davlatchiligi tarixi konsepsiyasining yaratilishiga g‘oyaviy asos bo‘lib, unda
“ilmiy nuqtai nazarga tayangan davlatchilik tarixini yaratish”
2
asosiy maqsad
sifatida belgilangan. O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti I.A. Karimovning
Xiva shahrining 2500 yilligiga bag‘ishlangan tantanali marosimda so‘zlagan
nutqida
3
, “Xorazm Ma'mun akademiyasini qaytadan tashkil etish to‘g‘risida”gi
farmonida
4
Xorazmning shaharsozlik va davlatchilik tarixini o‘rganish masalasi
ilgari surilgan.O‘zbekiston Respublikasi mustaqilligi sharoitida Xorazm
vohasining XIX asr ikkinchi yarmi-XX asrning 20-30 yillari davri
tarixshunosligini yoritish, turli davrlarda amalga oshirilgan tadqiqotlar natijalari
asosida davlatchilik muammosining o‘rganilishiga haqqoniy baho berish muhim
vazifalardan biriga aylandi. Zero, Xiva xonligining XIX asrning ikkinchi yarmi
XX asr 20-30 yillari davri tarixi keng o‘rganilgan bo`lsa-da, lekin sovet davri
tarixshunosligida turlicha qarashlar mavjud bo`lgan. XIX asr boshida ushbu
sulola vakillari hokimiyat tepasiga kelgandan keyin jamiyatda mavjud bo‘lgan
nisbatan barqarorlik va osoyishtalik jarayoni xonlikning taraqqiy qilishiga asos
1
Постановление Кабинета Министров Республики Узбекистан от 27 июля 1998 г. «О
совершенствовании деятельности Института истории Академии наук Республики Узбекистан»
//Народное слово. 1998, 28 июля.
2
Каримов И.А. Тарихий хотирасиз келажак йўқ. Тарихчи олимлар ва журналистлар билан
учрашув / Биз келажагимизни ўз қўлимиз билан қурамиз. – Т.: Ўзбекистон, 1999. VII-жилд.– Б.
136.
3
Каримов И.А. Хива шаҳрининг 2500 йиллигига бағишланган маросим нутқи / Хавфсизлик ва
барқарор тараққиёт йўлида. – Т.: Ўзбекистон, 1997. VI-жилд. – Б. 374-380.
4
Ўзбекистон Республикаси Президенти И.А. Каримовнинг «Хоразм Маъмун академиясини
қайтадан ташкил этиш тўғрисида»ги Фармони // Халқ сўзи. 1997, 11 ноябр.
4
bo‘ldi. Bu davrda Xorazm tarixnavislik maktabi o‘z taraqqiyotining yangi
bosqichiga ko‘tarildi. Mahalliy tarixchilar tomonidan yaratilgan tarixiy asarlar
xonlik tarixini o‘rganishda muhim manba bo‘lib xizmat qildi. Shu bilan birga,
Rossiyadan ko‘plab elchilar, savdogarlar,harbiylarning xonlikka yuborilishi
natijasida hisobot, xotira va monografiyalarning paydo bo‘lganligi xonlik haqida
keng ma'lumotga ega bo‘lish imkonini beradi.XIX asrning ikkinchi yarmiga
kelib, Xiva xonligiga oid ilk yozma manbalar o‘rganila boshlangan bo‘lsa ham,
ularning mazmuni kam tadqiq etilgan. XX asrning 20 - 30-yillariga kelib, arxiv
ma'lumotlarini tarixiy adabiyotlardagi ma'lumotlar bilan qiyosiy tahlil qilish
imkoniyati yuzaga kelgan.Ammo, sovet tarixshunosligida Xiva xonligining
davlatchilik tarixi alohida ilmiy tadqiqot obyekti sifatida o‘rganilmaganligi
ko‘zga tashlanadi. Chunki, bu davrda davlatchilik yagona bo‘lgani holda, milliy
respublikalarning davlatchiligi ko‘pincha yo‘l-yo‘lakay, u yoki bu davlatning
mavjud bo‘lganligini qayd etish shaklida tavsiflanar edi.
Mustaqillik yillarida mavzuning yoritilishi muhim ahamiyatga ega bo‘lib,
xonlikning siyosiy, ijtimoiy-iqtisodiy va madaniy ahvoliga oid asosiy
ma'lumotlarni chuqur o‘rganish, yangicha qarash va yondashuvlarni
umumlashtirish imkoniyati vujudga keldi.
Xiva xonligining XIX asrning ikkinchi yarmi XX asr 20-30 yillari
tarixshunosligini o‘rganishning dolzarbligi shu bilan belgilanadiki, bunday
tadqiqot vatan olimlari tomonidan muammoni o‘rganishning manbalarini
aniqlash, sovet va xorij tarixchilari tomonidan uni o‘rganish bosqichlarini
tavsiflash, XXI asrda Xiva xonligini o‘rganish tarixining dolzarb yo‘nalishlarini
ta’riflashga imkon beradi. Shunday qilib, XIX – XXI asrning boshlarida ushbu
muammoni kompleks tadqiq etish va qayta baholash tahlillarning yangi
yo‘nalishlarini belgilab, mustaqil O‘zbekiston davlatchiligining ko‘p jildli
tarixini yaratish maqsadlariga xizmat qiladi.
Mavzuning
o‘rganilganlik
darajasi.
Ilmiy
adabiyotlarning
tarixshunoslik tahlili shuni ko‘rsatadiki, Xiva xonligining XIX asrning ikkinchi
yarmi - XX asr 20-30 yillari davri tarixshunosligi shu kunga qadar maxsus
5
o`rganish obyekti sifatida alohida tadqiq etilmagan. Xiva xonligi tarixi va
tarixshunosligiga XIX asrning ikkinchi yarmi - XX asrning 20-30 yillariga oid
mahalliy tarixchilardan Muhammad Rizo Erniyozbek o‘g‘li Ogahiy “Zubdat ut-
tavorix” “Shohid ul-iqbol”
5
va Muhammad Yusuf Bayoniy “Shajarayi
Xorazmshohiy”, “Xorazm tarixi”
6
, Sayyid Homid To‘ra Kamyob “Tavorix ul-
xavonin”
7
nomli birlamchi manbalarda muarrixlarning o`zi tarix jarayonida yuz
bergan voqeotlarni ko`rib, eshitib yozganligi bilan qimmatlidir.
Sovet davrida bu yo‘nalishdagi dastlabki tadqiqotlar P.P. Ivanov va M.Y.
Yo‘ldoshevga tegishli bo‘lib, tadqiqotchilar Xiva xonlari arxivi hujjatlaridagi
ma'lumotlarni o‘rganganlar va nashr etganlar
8
. Ushbu tadqiqotlarning so‘z
boshisida tarixshunoslik tahlili berilgan. Bundan tashqari, asarga hujjatlar,
ularga berilgan izohlar va ko‘rsatkichlar ham kiritilgan.
B.V.Lunin tomonidan esa, rus sharqshunosligida O‘rta Osiyo
xonliklarining o‘rganilishi, rossiyalik tadqiqotchilar olib borgan izlanishlar
natijalari va tahliliy fikrlari taqdim etilgan
9
.
XX asrning 70-yillariga kelib, Xiva xonligining XIX asr ikkinchi yarmi
XX asr 20-30 yillari davri ijtimoiy-iqtisodiy sohalariga oid masalalar
umumlashma tadqiqotlarda, ilmiy adabiyotlarda o‘z aksini topgan. Xususan,
“Qadimgi Xorazm” deb nomlangan monografiyaning kirish qismida mavzu
tarixshunosligining umumiy sharhi, shu jumladan, Xiva xonligining
Qo‘ng‘irotlar sulolasi davri ijtimoiy-iqtisodiy sohalarining o‘rganilish darajasi
5
Огаҳий Муҳаммад Ризо. Зубдат ут-таворих (Тарихлар сараси) // Нашрга тайёрловчи Н. Жабборов. – Т.:
O’zbekiston, 2009. – 240 б.;Муҳаммад Ризо Эрниёзбек ўғли Огаҳий. Шоҳиду-л-иқбол (Иқбол шаҳодати) //
Нашрга тайёрловчи Н. Шодмонов. – Т.: Муҳаррир, 2009. – 336 б
6
Баёний Муҳаммад Юсуф. Шажарайи Хоразмшоҳий // Мерос тўплами. – Т.: Камалак, 1991. – Б.
256.;Юлдашев М.Ю. Ценный источникпо истории Хорезма (О рукописи Баяни «История Хорезма») //
Известия АН УзССР. Серия Общественные науки. – Т, 1958. – № 6. – С. 71-72.
7
Кaмёб Сайид Ҳомид Тўра. Таворих ул-хавонин. – Т.: Академия, 2002. – Б. 7.
8
Иванов П.П. Архив Хивинских ханов XIX в. / Исследование и описание документов систорическим
введением // Новые источники для истории народов Средней Азии. – Л.: Изд-ие Государственной
Публичной Библиотеки, 1940. – С. 8-31; Йўлдошев М.Й. XIX аср Хива давлат
ҳужжатлари. – Т.: Фан, 1960. Т. II. – Б. 5-29.
9
Лунин Б.В. Средняя Азия в дореволюционном и советском востоковедении. – Т.: Наука, 1965. – С. 5-25;
Ўша муаллиф. История Узбекистана в источниках. Узбекистан в сообщениях путешественников и
учёных (20 – 80-е годы XIX в.). – Т.: Фан, 1990. – С. 3-4; Ўша муаллиф. Известия путешественников,
географов и учёных (XVI – первой половины XIX в.). – Т.: Фан, 1998. – С. 3-11.
6
yoritilgan
10
.
Shunga ko‘ra, sovet tarixshunosligida Rossiya imperiyasining O‘rta
Osiyoni bosib olish imasalasi XX asrning 20-30 yillarida “mutlaq jaholatdir”, 30
– 40 yillarda “qisman jaholatdir”, 50-yillarning boshlarida “Rossiyaga qo‘shib
olinishi progressiv fakt bo‘lgan edi”, deb talqin qilingan
11
. Ushbu muammo
bilan shug‘ullangan olimlar “bosib olish” atamasini rad etgan holda, “o‘z
ixtiyoriga ko‘ra qo‘shib olinishi” atamasini qo‘llay boshlaganlar
12
.
60–80- yillarning birinchi yarmiga kelib,tadqiqotlarning muammoviy
doirasi kengayib, Xiva xonligining ijtimoiy-iqtisodiy, siyosiy hayotining
ko‘pgina masalalarini o‘rganish kabi vazifalarni qo‘ygan va ular bir qator
tadqiqotlarda hal qilingan bo‘lsa
13
, 80-yillarning ikkinchi yarmidan boshlab,
“ko‘rsatma bilan ishlash” prinsipi o‘rniga tarixiylik prinsipining tiklana borishi
bilan, Rossiya imperiyasining O‘rta Osiyoni bosib olishi masalasi, davlatchilik
tarixi, mustamlaka va sovet hokimiyati boshqaruv tizimi mohiyatini aniqlash
kabi masalalarni o‘rganishga e'tibor kuchaygan
14
.
Xiva tarixi manbalarini o‘rganishda xorijlik sharqshunos olimYu.Bregel
tadqiqotlari muhim o‘rin egallaydi.Tadqiqotchi Ogahiylarning “Firdavs ul-
iqbol” asarining tanqidiy matni nashr qilingan. Asarning so‘z boshisida mavzu
tarixshunosligi berilgan bo‘lib,muallif asarning qay darajada o‘rganilganligiga
asosiy e'tiborini qaratgan
15
. Ushbu asarning ingliz tiliga tarjima qilinishi xorijiy
10
История Хорезма. С древнейших времен до наших дней. – Т.: Фан, 1976. – С. 5-28.
11
Блиев М.М. О некоторых проблемах присоединения народов Кавказа к России // История СССР.
– № 6. – М, 1991. – С. 67-84.
12
Ниғматов Т.Н. XIX асрнинг 20 – 50 йилларида Хива хонлиги билан Россия ўртасидаги
муносабатларга оид босилиб чиққан асосий манбаларга характеристика.: Тарих фан. номз. ...дисс.
– Т, 1955. – Б. 47-174; Халфин Н.А. Присоединение Средней Азии к России (60 – 90 годы
XIX в.). – М.: Наука, 1965. – С. 3-51; Садыков А.С. Экономические связи Хивы с Россией. –
Т.: Наука, 1965. – С. 5-14.
13
Гордиенко А.А. Создание народно-советского государства и права и их революционно-преобразующая
роль в Хорезме и Бухаре. – Т.: САГУ, 1959. – С. 3-7; Аминов А.М.Экономическое развитие Средней
Азии (колониальный период). – Т.: Уздавнашр, 1959. – С.5-20; Ғуломов Я.Ғ. Хоразмнинг суғорилиш
тарихи (қадим замонлардан ҳозиргача). – Т.:ЎзССР ФА, 1959. – Б. 7-18; Тухтаметов Т.Г. Россия и Хива в
конце XIX – начале XX века. – М.:Наука, 1969. – Б. 3-6; Садыков А.С. Россия и Хива в конце XIX –
начале XX века. – Т.:Наука, 1972. – Б. 3-8.
14
Абдурахимова Н.А., Эргашев Ф.Р. Туркистонда чор мустамлака тизими. – Т.: Академия,2002. – Б. 20-
21.
15
Munis Sh. M.M. Firdaws al-iqbal: History of Khorezm / Edited by Yury Bregel / E.J. Brill. – Leiden-New
York-Kobenhain-Koln, 1988. – 1280 p. (60 betlik kirish qismi bor).
7
tadqiqotchilarning ham undan foydalanishiga imkon yaratdi.Jumladan, ingliz
tarixshunosligida Xiva xonligiga oid ma’lumotlar hajmi kengayib, asarlar soni
ko‘paydi. Bu davrda faoliyat ko‘rsatgan M. Xoldsvort
16
, Uiler
17
, Allworth
18
,
Rambaud
19
, Qrauset
20
va boshqalar Xiva xonligi tarixi masalalariga ham
o‘zlarining munosabatlarini bildirishgan.
Mustaqillikdan keyin nashr qilingan bir qator to‘plamlardan Xiva xonligi
tarixshunosligiga oid maqolalar o‘rin olgan. Jumladan, “O‘zbekistonda tarix
fani: yutuqlar va rivojlanish muammolari” to‘plamida O.G. Pugovkina, U.A.
Abdurasulov, M.U. Qayumovlar tomonidan Xiva xonligining Qo‘ng‘irotlar
sulolasi davri tarixining tarixshunoslikdagi talqini, Rossiya tarixshunosligida
Xivaga yurishning yoritilish masalalari yangicha yondashuvlar asosida
yoritilgan
21
.
E.E. Karimovning Xiva qozilik hujjatlari va xon yorliqlari tavsifini o‘zida
mujassamlashtirgan asariga doir muhim ma'lumotlar mavjud
22
. Jumladan, Q.
Munirov asarida Xiva xonligining XVII – XX asr boshidagi tarixi,Ogahiy,
Kamyob, Bayoniyning tarixiy asarlari mazmuni tahlil qilingan va bu asarlarning
O‘rta Osiyo xalqlari tarixini o‘rganishdagi ahamiyati ko‘rsatilgan.G‘.A.
Ahmadjonovning tadqiqotlari mazmuni Rossiya imperiyasining Turkistondagi
mustamlakachilik siyosati tarixi va tarixshunosligiga bag‘ishlangan bo‘lib,
ushbu tadqiqotlar o‘rganilayotgan muammoni tahlil etishda nazariy asos bo‘la
oladi
23
.
16
Holdsworth M. Turkestan in the nineteenth century. – Oxford, 1959.-p.80.
17
Wheeler Y. The modern history of Soviet Central Asia.Weidenfeld and Nicolson, 1964.-p.45.
18
Allworth E. The modern Uzbeks.From the fourteenth century to the present.A cultural history. Stanford.
1990.-P.15
19
Rambaud A. The expansion of Russian. Problems of the East and problems of the far east. – Cambridge 1988.
–P. 45-49.
20
Qrouset r. The empire of the steppes, A history of Central Asia. –New Jersey, 1970.-P.60-687..
21
Пуговкина О.Г. Освещение Хивинского похода в российской историографии Средней Азии (70-е годы
XIX – начало XX века) // Ўзбекистонда тарих фани: ютуқлар ва ривожланиш муаммолари. – Т, 2006. I
қисм. – Б. 24-29; Абдурасулов У.А. Аграрные отношения в Хивинском ханстве в историографии 30 – 80-
х г. XX века // Ўша асарда. – Б. 30-35; Қаюмов М. XIX аср охири – XX аср бошидаги Хива хонлиги
тарихи масалалари // Ўша асарда. – Б. 35-39.
22
Каримов Э.Э. Регесты казийских документов и ханских ярлыков Хивинских ханов XVII – начала XX в.
– Т.: Фан, 2007. – 224 с.
23
Ахмеджанов Г.А. Советская историография присоединения Средней Азии к России. – Ташкент, 1989. –
156 с.; Ўша муаллиф. Российская империя в Центральной Азии (история и историография олониальной
политики царизма в Туркестане). – Т.: Фан, 1995. – 230 с.; Ўша муаллиф. Россия империяси Марказий
8
Xorazmdagi ijtimoiy-siyosiy jarayonlar va harakatlarga oid O.Qo‘shjonov
va N. Polvonov monografiyasining birinchi bobida Xiva xonligi tarixining
so‘nggi davri manbashunosligi va tarixshunosligi xususida so‘z yuritilgan
24
.
XIX – XX asr boshlaridagi Xiva xonligining tarixiga oid ma'lumotlar
nomzodlik dissertatsiyalarida ham keng o‘rin olgan. Jumladan,O. Masalieva
tadqiqotida e'tiborini Xiva xonligi tarixining XX asr xorijiy tarixshunosligida
o‘rganilishiga qaratsa
25
, U.A. Abdurasulov tadqiqotida Xiva xonligidagi yer
munosabatlari masalalarining o‘rganilish darajasi ilmiy tahlil etilgan
26
.
Xiva xonligining XIX asrning ikkinchi yarmi – XX asr 20-30 yillari davri
siyosiy, ijtimoiy- iqtisodiy va madaniy ahvolining ayrim masalalariga oid asarlar
va tadqiqotlar mavjudligiga qaramasdan, Xiva xonligining davlatchilik
muammosi tarixshunoslik nuqtai nazaridan hozirga qadar yaxlit tarzda jamlab
tahlil etilmagan va tarixshunoslik fanida o‘z yechimini kutayotgan muammolar
sirasini tashkil qiladi.
Mavzuning maqsad va vazifalari. Ushbu Kurs ishining asosiy maqsadi –
Xiva xonligining XIX asrning ikkinchi yarmi va XX asr 20 – 30 yillari davri
tarixi tarixshunosligida xonlikning siyosiy, ijtimoiy-iqtisodiy va madaniy ahvoli
masalalarining qay darajada yoritilganini ko‘rsatib berish, muammo bilan
bog‘liq yangi ma'lumotlarni ilmiy muomalaga kiritish, mavjud tadqiqotlardagi
tarixiy ma’lumotlarni qiyosiy tahlil qilib, ilmiy jihatdan umumlashtirishdan
iborat.
Mavzu yuzasidan oldiga qo‘yilgan maqsaddan kelib chiqqan holda
quyidagi vazifalar belgilab olindi:
Осиёда (Чоризмнинг Туркистондаги мустамлакачилик сиёсати тарихи ва тарихнавислиги). – Т, 2003. –
270 б.; Ўша муаллиф. Россия и Центральная Азия.Взаимосвязь в историческом развитии. М.:-Т.: Радуга-
принт, 2008. – 184 с.
24
Қўшжонов О., Полвонов Н. Хоразмдаги ижтимоий-сиёсий жараёнлар ва ҳаракатлар (XIX аср иккинчи
ярми – XX аср биринчи чораги). – T., 2007. – Б. 10-22.
25
Масалиева О. XX аср инглиз-америка тарихшунослигида Бухоро, Хива ва Қўқон хонликлари тарихи.:
Тарих фан. номз. … дис. – Т., 1999. – 165 в.
26
Абдурасулов У. Земельные отношения в Хивинском ханстве во второй половине XVII – первой
четверти XIX в.: Дисс… канд. истор. наук. – Т., 2008. – С. 10-45.
9
– Xiva xonligining XIX asrning ikkinchi yarmi - XX asr 20-30 yillarida
siyosiy, ijtimoiy- iqtisodiy va madaniy ahvolining mahalliy va xorijiy olimlarlar
asarlarida yoritilishini o‘rganish va qiyosiy tahlil qilish;
– Xiva xonligining XIX asrning ikkinchi yarmi - XX asr 20-30 yillari
davri tarixining sovet tarixshunosligidagi talqinini o‘rganish, asosiy nazariya va
yondashuvlarni tahlil qilish hamda umumlashtirish;
– mustaqillik yillari tadqiqotlaridagi muammoga oid yangi konsepsiya va
yondashuvlarni o‘rganish,tarixchilar tadqiqotlarining qiyosiy tahlili orqali
xulosa chiqarish;
Tadqiqotning obyekti va predmeti. Tadqiqotning obyektini Xiva
xonligining XIX asrning ikkinchi yarmi XX asr 20 -30 yillari davri tarixi,
tadqiqotning predmetini XIX asrning ikkinchi yarmi – XX asr 20-30 yillarida
xonlik tarixining o‘rganilish darajasi tashkil qiladi.
Ilmiy yangiligi va amaliy ahamiyati. Mahalliy tarixnavislarning
xronologik tartibda yozilgan asarlaridagi ma'lumotlar siyosiy, ijtimoiy-iqtisodiy
va madaniy sohalarga ajratilgan holda o‘rganildi;
– Rossiya imperiyasi mustamlakachiligi va sovet davri tarixshunosligida
qayd qilingan ma'lumotlar mustaqillik yillarida qiyosiy o‘rganildi;
– xorijiy mamlakatlarda nashr etilgan adabiyotlardagi ma'lumotlar tahlil
qilindi;
– mustaqillik yillari tadqiqotlaridagi muammoga oid yangi konsepsiya va
yondashuvlari o‘rganildi;
– Xiva xonligi tarixining kam o‘rganilgan tomonlari har bir bob
xulosasida ko‘rsatib berildi, yangi ma'lumotlar ilmiy muomalaga kiritildi va
muammoning yechimini keng ko‘lamda o‘rganilishiga oid amaliy tavsiyalar
berildi.
Ishning tuzilishi. Ushbu Kurs ishi, kirish, ikki bob, to‘rt bo‘lim, xulosa,
foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati va ilovadan iborat.
Do'stlaringiz bilan baham: |