|
“Agar bolalar erkin
fikrlashni o’rganmasa, berilgan
ta’lim samarasi past bo’lishi munkin ”
I. A. Karimov
Navoiy shahar
11 – davlat ixtisoslashtirilgan umumta’lim
maktabi matematika fani o’qituvchisi
TOLIBOVA ROHATning 1 – soatlik
o chiq dars ishlanmasi
Mavzu: Ayirmaning kvadrati
Darsning maqsadi: a) O’quvchilarga ayirmaning kvadratini
topish formulalarsini tushuntirish va
uni keltirib chiqarishni o’rgatish
b) O’quvchilar hamkorlik bilan berilgan
topishiriqlarni inoqlik bilan
bajarishlarini o’rgatish.
O’quvchilarga ayirmaning kvadratini topish haqida olgan bilimlarni rivojlantirish va mustaqil holda misollarda qo’llashni o’rgatish.
Dars tipi: yangi tushuncha beruvchi
Dars uslubi: interfaol
Dars usuli: kichik guruhlarda ish olib boorish
Dars jihozi: darslik, formulalar, taqdimot
Dars xaritasi
Kirish 3 minut.
Guruhlarga bo’lish 5 minut.
O’tilgan muvzuni takrorlash 5 minut.
Yangi mavzu bayoni 10 minut.
Kalitlarda tasvirlar 6 minut.
Kitob bilan ishlash 7 minut.
Mavzu yuzasidan test 5 minut.
Baholash 2 minut.
Uyga vazifa 2 minut.
Ushbu dars interfaol usullardan biri kichik guruhlarda ishlash tarzida olib boriladi.
Sinf o’quvchilarii 3 – guruhga ajratib olish uchun og’irlik darajasi juda yengil bo’lgan misollarni javoblarini alifbodagi harflar nomeriga moslab yozilgan misollarni yechish bilan har bir guruh o’z guruhini aniqlab oladi.
Navoiy. Xorazmiy . Bobur.
1. 24 – 3 1. 24 + 6 1. 25 : 24
2. 10010 2. 23 + 6 2. 54 : 52 – 11
3. 52 – 22 3. (3+1)2 +1 3. 1240 +1
4. 42 – 2 4. 32 : 9 4. 42 +22
5. 23 5. 52 - 1 5. 62 : 2 – 1
6. 62 - 13 6. 42 - 4
7. 32 – 1
8. 52 – 2
Mana biz guruhga ham ajralib oldik:
1. Navoiy guruhi o’quvchilar siz, Navoiy haqida juda ko’p ma’lumotga egasiz yaqinda biz nimani nishonladik?
Alisher Navoiy tavalludining 573 yilligi nishonlandi.
2. Al – Xorazmiy guruhi o’quvchilar siz bilasiz fanlar bo’yicha qaysi oylik ketmoqda?
Matematika oyligidir.
Al – Xorazmiy kim? Algebra fanining asoschisi.
3. Bobur guruhi o’quvchilar yaqinda biz nimani nishonlaymiz?
Biz Zahriddin Muhammad Bobur tavalludining 531 yilligini nishonlaymiz.
Endi yangi mavzuga o’taylik. Biz qisqa ko’paytirish formulalarini o’rganishni boshladik.
Xo’sh o’quvchilar qisqa ko’paytirish formulalarini birinchi bo’lib isbotlab, izohlab bergan buyuk mutafakkir kim?
Abu Ali ibn Sino matematikaga oid ishlarida sonlarni kvadratga va kubga ko’tarish amallarini izohlab bergan.
Siz oldinki darsda ikki son yig’indisining kvadrati haqidagi formulani o’rgangandiz. Xo’sh ikki son yig’indisi nimaga teng ekan?
(a + b)2 = a2 + 2 ab + b2
Bu formulaga asosan misollar ham yechgansiz va o’z bilimlaringizni mustahkamlab olgansiz.
Bugun ikki son ayirmasining kvadrati formulasini o’rganamiz va bu formulani buyuk mutafakkirlarimiz qanday keltirib chiqarib berganlarini tushunib olamiz.
Ikki son ayirmasining kvadrati – birinchi son kvadrati, ayiruv birinchi son bilan ikkinchi sonko’paytmasining ikkilangani, qo’shuv ikkinchi son kvadratiga teng.
(a – b)2 = a2 – 2 ab + b2
Bu ikkala ifodani tengligini geometrik usulda ko’rsatib beramiz.
a – b b
T omoni a ga teng bo’lgan bizga
kvadrat berilgan bo’lsin.
Kvadratni kesmalar yordamida a – b a – b
2 ta kichik kvadrat va 2 ta
to’g’ri to’rtburchakka ajratib
o lamiz.
b b
a – b b
Hosil bo’lgan har bir shakllarning yuzini topib olamiz:
(a – b)(a – b); b(a – b); b2 ;
(a – b)(a – b) = a2 – b(a – b) – b(a – b) – b2
(a – b)2 = a2 – ab + b2 – ab + b2 – b2
(a – b)2 = a2 – 2 ab + b2
Demak, formula qanday keltirib chiqarilganini tushunib oldik.
Endi formulani misollarga qollay olishimiz karak.
(x – 3)2 = x2 – 6x + 9
(2x – 1)2 = 4x2 – 4x + 1
(3x – 2)2 = 9x2 – 12x + 4
992 = (100 – 1)2 = 10000 – 200 + 1 = 9801
O’quvchilar mavzuni siz tushunganinggizni bilishim uchun kitobdagi misollarni yechishda “kalitlarda ishlash” oyinini o’tkazamiz. O’yin shunday doskada misollar yoziladi. Bu misollarni guruhdagi o’quvchilar navbat bilan yechib bo’laklangan hayvon rasmini yasashi kerak. Oxirida bu hayvon nomini ingliz tilida aytilishi shart.
Ot ( horse ) Sher (lion) Zebra (zebra)
(m – 2)2 (x – 3)2 (y – 6)2
(3 – x)2 (7 – m)2 (8 – x)2
(a – )2 (b – )2 (y – )2
(4 – y)2 (2 – a)2 (5 – m)2
Aytingchi o’quvchilar hozirgi musulmonlarning yili bo’yicha qaysi yil? Ot yili.
Keyingi yana bir shartimiz “ham bilimdon, ham chaqqon bo’lamiz.” Sharti bo’yicha bellashamiz. Bu shart shunday:
Mana men stol ustida o’zimiz o’rgangan formulalar bo’yicha misollar qo’yaman va shu misollardan har bir guruhdan bittadan o’quvchi chiqib, tanlaydi va o’z guruh a’zolarini izohlab berishadi.
Bugungi mavzu bo’yicha olgan bilimlaringizni sinab ko’rish uchun eng sodda misollar yozib test tuzamiz va uni bajarasiz.
Test .
1. 9992 ni hisoblang?
A) 998010 B) 998001 C) 999001
2. a2 – 4a + 4 nimaga teng?
A) (a + 2)2 B) (a – 4)2 C) (a – 2)2
3. (2x – 1)2 nimaga teng?
A) 4x2 – 4x + 1 B) 4x2 + 4x + 1 C) 2x2 – 4x + 1
4. (y – 3)2 ni toping.
A) y2 – 3y + 9 B) y2 – 2y + 9 C) y2 – 6y + 9
5. 25x2 – 10x +1 nimaga teng?
A) (5x – 1)2 B) (5x + 1)2 C) (10x – 1)2
6. 492 ni hisoblang.
A) 2410 B) 2401 C) 2411
7. (x – 2)(x – 2) ko’paytmani hisoblang.
A) x2 – 2x + 4 B) x2 – 2x – 4 C) x2 – 4x + 4
8. 24 : 22 – 1 ni hisoblang.
A) 3 B) 4 C) 2
9. (a – b)2 nimaga teng?
A) a2 – 2 ab - b2 B) a2 + 2 ab + b2 C) a2 – 2 ab + b2
10. (3x + 2)2 nimaga teng?
A) 3x2 + 12x + 4 B) 9x2 + 12x + 4 C) 3x2 + 12x + 2
Test kaliti
1. B 6. B
2. C 7. C
3. A 8. A
4. C 9. C
5. A 10. B
Uyga vazifa : 114 – bet № 383 – 385
Do'stlaringiz bilan baham: | 
