Togʻ jinslari tuzilishi

---

Togʻ jinslari

tuzilishi

Togʻ jinslari tuzilishi - mineral va mineral

agregatlaridan iborat togʻ jinslarining

tuzilish tavsifi. "Togʻ jinslari tuzilishit."

umumlashma termin boʻlib, togʻ

jinslarining strukturasi va teksturasi

tushunchasini oʻz ichiga oladi. Struktura

minerallarning oʻlchami, shakli va oʻzaro

joylanishi bilan aniklanadi; tekstura togʻ

---

jinslarining yirikroq tarkibiy qismi

(mineral agregatlar)ning umumiy hamda

boʻshliqsa joylashish xususiyatlari bilan

aniklanadi.

Magmatik togʻ jinslarining tuzilishi.

Magmatik togʻ jinslarining strukturam

magmaning tarkibi va uning sovish

sharoitlariga bogʻliq. Otqindi, tomir va

effuziv jinslarda ular turlicha boʻladi.

Otqindi jinslar uchun toʻliq kristalli

strukturalar xos boʻlib, unda jinslarning

barcha moddalari qayta kristallanadi.

Magma tarkibida uchuvchi

komponentlarning boʻlishi kristallanish

trasini pasaytiradi va magmaning

qayishqokligini kamaytiradi, bular esa

---

kristallizatsiya jarayonini toʻliq boʻlishiga

sabab boʻladi. Shuning uchun, nordon

magmaning chuqur sharoitda, uchuvchi

komponentlarni saqlagan holda sekin

sovishi toʻliq kristallangan donador jinslar

(mas., granit) hosil boʻlishiga olib keladi.

Idiomorfizmning turli darajadagi jins hosil

qiluvchi minerallar yigʻindisi boʻlgan

strukturalar — gipidiomorf donadorli

(granit, siyenit va dioritlar) deyiladi.

Eritmadan bir vaqtning oʻzida dala shpati

va kvarsning ajralishi pegmatitsimon yoki

grafiksimon strukturalarning paydo

boʻlishiga sabab boʻladi. Kristallarning

nisbiy oʻlchamiga qarab, tekis donador va

notekis donador boʻladi. Notekis

donadorlari porfirli va porfir koʻrinishli

---

boʻladi. Porfir koʻrinishli strukturalarda

togʻ jinsining massasi mayda va oʻrta

donali boʻlib, aloxida minerallarning yirik

porfirli boʻlakchalaridan tashkil topadi.

Otqindi jinslardagi teksturalar orasida

eng avvalo massivli yoki bir jinsli

teksturalar boʻlib, ularda barcha

minerallar jins boʻylab bir tekisda

tarqalgan va hamma maydo nlarda

taxminan bir xil tarkib va strukturaga ega

boʻladi. Har xil jinsli taksitli teksturalar

ham keng tarqalgan. Yoʻlyoʻl va flyuidal

teksturalar minerallarning oriyentirli

joylashuvi bilan kristallanayotgan

magmaning harakatlari vaqtida vujudga

keladi. Tomirli va effuziv togʻ jinslariga

porfirli struktura xos boʻlib, u magmaning

---

sovishi va uchuvchi komponentlarning

yoʻqolishiga bogʻliq boʻlgan tez

kristallanishini ifodalaydi; baʼzan bu

struktura otkdndi jismlarning chekka

qismlarida kuzatiladi, tog jinslarining

asosini tashkil qiluvchi zich (afanitli)

massasida minerallarning yirik xolxol

ajratmalari borligi bilan bogʻliq. Xolxolligi

boʻlmagan effuziv jinslarning strukturalari

afanitli deb ataladi. Asosiy massaning

strukturalari orasida shisha va kris. tallar

(mikrolitlar) nisbatiga qarab shishali yoki

vitrofirli, yarim kristalli va mikrolitli

strukturalar fark, qilinadi. Effuziv

jinslarning kristallanish darajasi

magmaning tarkibi va uning kristallanish

geologik sharoitiga bogʻliq. Yer yuzasida

---

lavaning sovishi va uchuvchi

komponentlarning yoʻqolishi birgalikda

tez sodir boʻladi. Nordon va oʻrtacha

lavalar (liparitli, andezitli) yarim

kristallangan va asosiy massalarida

ingichka (mm ning oʻndan va yuzdan bir

kismi) mikrolitlar boʻlgan shishasimon

jinslar (obsidian, pemza) hosil qiladi.

Asosiy va suyuqroq lavalar Yer yuzasida

yarim kristallangan jinslar koʻrinishida

soviydi. Effuziv jinslarning teksturalari

orasida: massivli, flyuidal, yoʻlyoʻl

flyuidallilar boʻlib, ular turli rangdagi

vulkanik shisha, xolxollilik va mikrolitlar

parallel chiziqchali joylashuvi bilan

bogʻliq boʻladi. Lavadagi gazli

pufakchalarning miqdoriga qarab

---

gʻovakli, pufakchali va pemzali

teksturalar farq qiladi. Boʻshliqlar

ikkilamchi minerallar (kvars, opal, seolit,

karbonatlar va boshqalar) bilan

toʻldirilganda bodomtoshli teksturalar

hosil boʻladi.

Choʻkindi togʻ jinslarining tuzilishi bilan

genezisi orasidagi aloqa otqindi

jinslarnikiga qaraganda yanada

yaqqolroq koʻrinadi. Chaqiq togʻ jinslari

donalarining oʻzaro joylashishi bilan

anikdanadigan teksturasi 3 xil asosiy

tipda; tartibsiz, katlamli va flyuidalli

boʻladi. Chaqiq toshlar sementlangan

(kvars, opal, kaltsit) yoki oʻzaro

bogʻlanmagan boʻlishi mumkin.

---

Organogen togʻ jinslarining tuzilishi,

ayniqsa, keng tarqalgan karbonat jinslar

(ohaktosh, dolomit) da xilmaxil boʻladi.

Bu jinslar tarkib topgan organik qoldiklar

yaxshi saqlanganda, struktura butkul shu

organizmlarning tavsifi bilan aniqlanadi:

bu strukturalar biomorfli va yaxlit

chigʻanokli deb ataladi. Biogen jinslar

uchun qayta kristallanish va

metasomatizm strukturalari xos.

Xemogen togʻ jinslarining tuzilishi turli

oʻlchamdagi kristall donalarining oʻsishi

bilan tavsiflanadi. Xemogen togʻ

jinslarining teksturasi orasida oolitli,

massivli va katlamlilari koʻp tarqalgan.

---

Metamorfik togʻ jinslarining tuzilishi.

Metamorfik togʻ jinslarining struktura va

teksturasi birlamchi choʻkindi va

magmatik togʻ jinslarining qattiq holatda

katta chuqurlikda litostatik bosim taʼsiri

ostida, tralar va eritmalar (flyuidlar)

taʼsirida koʻpincha deformatsiya

vaziyatida qayta kristallanishi mobaynida

mineral donalarining maʼlum yoʻnalishda

yotishi, gneysli va slanetsli teksturalarga

qonuniyatli tarzda olib keladi. Metamorfik

togʻ jinslari strukturalari qattiq yoki

egiluvchan muhitda minerallarning

oʻsishi natijasida paydo boʻlsa,

kristalloblastli deyiladi. Tekis donali va

notekis donali strukturalar boʻlib, ular

mayda donali jinslar massasi orasida

---

minerallarning yirik kristallari koʻpligi

bilan tavsiflanadi. Mineral donalarining

shakliga qarab metamorfik jinslar orasida

granoblastli yoki donali (kvarsitlar,

marmarlar), leGʻshdoblastli yoki

bargsimon shaklga ega boʻlgan mineral

donalaridan tarkib topgan (slyudali

slanetslar, fillitlar) bargli,

lepidogranoblastli yoki dona barglilar farq

qilinadi. Agar metamorfik togʻ jinslari

boshlangʻich strukturasining relikti

saklangan boʻlsa, strukturaning nomi

birlamchi struktura nomiga blast soʻzi

qoʻshilib (blastporfirli, blastpeammitli va

boshqalar) aytiladi. Metamorfik togʻ

jinslari dastlabki jinslar teksturasining

relikti ham saklanib qolishi mumkin.

---

Bu maqolada boshqa til boʻlimlariga

ishorat yoʻq. 

Siz ularni topib va ushbu maqolaga

qoʻshib, loyihaga yordam berishingiz

mumkin.

Ko‘proq o‘rganish Ushbu maqolada

Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi

 (2000-

2005) maʼlumotlaridan foydalanilgan.

---

  Last edited 4 years ago by Ximik1991Bot  

Matndan CC BY-SA 3.0  litsenziyasi boʻyicha

foydalanish mumkin (agar aksi koʻrsatilmagan

boʻlsa).

Ushbu maqola chaladir. Siz uni boyitib,

Vikipediyaga yordam berishingiz

mumkin. 

Bu andozani aniqrogʻiga almashtirish kerak.

"

https://uz.wikipedia.org/w/inde

x.php?

title=Tog _jinslari_tuzilishi&ol

did=1818764

" dan olindi