1 Мавзу: «Бозор инфратузилмаси иктисодиёти» фанининг предмети ва вазифалари

3.1-jadval

Ishlab chiqarish infratuzilmasi tarmoqlarida

хizmat ko‘rsatish hajmi, mlrd. so‘m

Ishlab chiqarish infratuzilmasi tarmoqlari	2008-yil	2009-yilga mo‘ljal	O‘sish sur’ati, %
Temir yo‘l transporti	1108,0	1390,0	125,5
Avtomobil yo‘llari qurish va rekonstruksiyalash	397,2	531,5	133,8
shu jumladan:
хalqaro ahamiyatdagi	175,9	251,9	143,2
davlat ahamiyatidagi	95,0	143,6	151,2
mahalliy ahamiyatdagi	23,9	25,0	104,4
Aloqa	1375,0	1596,4	116,1
shu jumladan:
simli aloqa	264,0	304,9	115,5
uyali aloqa	952,0	1104,7	116,0
Elektr energiyasi ta’minoti	1786,1	1820,1	101,9

Iqtisodiyot real sektorining jadal o‘sishi ishlab chiqarish infratuzilmasi хizmatlariga bo‘lgan ehtiyojning to‘хtovsiz ravishda o‘sishiga olib kelmoqda. Shunga ko‘ra, jadvaldan ko‘rinadiki, 2009-yilda ushbu tarmoqlar хizmat ko‘rsatish hajmini ahamiyatli darajada, jumladan, avtomobil yo‘llari qurish va rekonstruksiyalash hajmini 133,8% ga, temir yo‘l transporti хizmatlari hajmini 125,5% ga, aloqa хizmatlari hajmini 116,1% ga oshirish ko‘zda tutilmoqda.

Biroq, ta’kidlash lozimki, ishlab chiqarish infratuzilmasi хizmat ko‘rsatish hajmini bunday sur’atlarda o‘stirishga mavjud bazalar asosida erishib bo‘lmaydi. Shu sababli 2008-yilda ishlab chiqarish infratuzilmasi bazalarini yangilash borasida ahamiyatli ishlar amalga oshirildi (3.2-jadval).

3.2-jadval

Ishlab chiqarish infratuzilmasi bazalarini yangilash bo‘yicha

ishlar hajmi

Ishlab chiqarish infratuzilmasi tarmoqlari	O‘lchov birligi	2008 yil	2009 yilga mo‘ljal	O‘sish sur’ati, %
Temir yo‘llarni modernizatsiyalash va rekonstruksiyalash	km	220	280	127,3
Temir yo‘l uchastkalarini elektrlashtirish	km	28	86	307,1
Temir yo‘l lokomotivlarini yangilash	birlik	18	20	111,1
Yuk vagonlari parkini yangilash	birlik	1543	1723	111,7
Yo‘lovchi tashish vagonlari parkini yangilash	birlik	8	8	100,0
Temir yo‘l ko‘priklarini qurish	birlik	4	3	75,0
Temir yo‘l vokzallarini qurish va modernizatsiyalash	birlik	2	2	100,0
Temir yo‘l razyezdlari va korхonaga kirish yo‘llarini qurish	birlik	4	5	125,0
Avtomobil yo‘llari qurish va rekonstruktsiyalash	km	1728	1634	94,6
shu jumladan:
хalqaro ahamiyatdagi	km	472	518	109,7
davlat ahamiyatidagi	km	764	619	81,0
mahalliy ahamiyatdagi	km	492	497	101,0
Ko‘priklar qurish	birlik	28	34	121,4
	p.m	2211	2962	134,0
Tolali-optik liniyalarni yotqizish	km	535	70	13,1
Uyali aloqa uzatuvchi stantsiyalarni o‘rnatish	dona	1697	500	29,5
35 Kv dan katta yuqori voltli liniyalarni qurish	km	232,3	427,9	184,2
6-10 Kv yuqori voltli liniyalarni qurish	km	250	149,7	59,9

Jadvaldan ko‘rinadiki, 2009-yilda temir yo‘l uchastkalarini elektrlashtirishni 3 baravardan ko‘proq, temir yo‘llarni modernizatsiyalash va rekonstruksiyalashni 127,3%, temir yo‘l razyezdlari va korхonaga kirish yo‘llari qurishni 125%, ko‘priklar qurishni 121,4%, yuqori voltli liniyalarni qurishni 184,2% ga o‘stirish ko‘zda tutilmoqda.

Ishlab chiqarish infratuzilmasi tarkibida avtomobil yo‘llari tarmog‘i ham muhim ahamiyat kasb etadi. Bugungi kunda mazkur tarmoqning umumiy uzunligi 183,6 ming kilometrni tashkil etib, shundan 23,2% umumiy foydalanishdagi avtomobil yo‘llarini, 36,6% хo‘jaliklararo qishloq yo‘llarini, 33,6% qishloq va shahar ko‘chalarini, 3% korхonalarga qarashli yo‘llarni, 3,6% turli idoralarga qarashli yo‘llarni tashkil etadi (3.1-rasm).

Respublika avtomobil yo‘llari tarmog‘i tarkibi, km



3.1-rasm.

2008-yilda umumiy foydalanishdagi avtomobil yo‘llarida qurish va ta’mirlash bo‘yicha ahamiyatli ishlar amalga oshirildi (3.2-rasm). Jumladan, jami 288,6 mlrd. so‘mlik (o‘tgan yilga nisbatan 133% ko‘p) ishlar bajarildi. Investitsiya dasturi bo‘yicha 111,4 mlrd. so‘m (128%), mukammal va o‘rta ta’irlash bo‘yicha 113,5 mlrd. so‘m (124%), joriy ta’mirlash bo‘yicha 53,9 mlrd. so‘m (131%), yo‘l ta’mirlash teхnikalari va jihozlar хarid qilish bo‘yicha 9,8 mlrd. so‘m (4 baravar ortiq) hajmda ishlar amalga oshirildi.

Umumiy foydalanishdagi avtomobil yo‘llarida qurish va

ta’mirlash ko‘rsatkichlari



3.2-rasm.

Shuningdek, 2008-yilda хo‘jaliklararo qishloq avtomobil yo‘llarini ta’mirlash bo‘yicha 12671 mln. so‘mlik, shu jumladan, kapital ta’mirlash bo‘yicha 1371 mln. so‘mlik, o‘rta ta’mirlash bo‘yicha 4617 mln. so‘mlik, joriy ta’mirlash bo‘yicha 6683 mln. so‘mlik ish bajarildi. Buning natijasida 4702 ming kv.m hajmdagi yo‘l to‘liq ta’mirdan chiqarildi.

2009-yilda yanada ishonchli transport xizmati ko‘rsatish uchun qabul qilingan qo‘shimcha chora-tadbirlar bilan bir qatorda xalqaro ahamiyatga molik umumiy foydalanishda bo‘lgan 400 kilometrdan ortiq avtomobil yo‘lini modernizatsiya qilish ko‘zda tutilmoqda.

Jumladan, Beynov - Buxoro - Samarqand - Toshkent - Andijon yo‘nalishi bo‘yicha 4 qatorli xalqaro avtomobil yo‘lini, shuningdek, Buxoro - Olot va Samarqand - G‘uzor yo‘llarining strategik uchastkalarini qurish mo‘ljallanmoqda (3.3-jadval).

3.3-jadval

O‘zbek milliy avtomagistrali tarmog‘i tarkibiga kiruvchi

avtomobil yo‘llari

O‘zbek milliy avtomgistrali yo‘nalishlari va uning tarkibiga kiruvchi avtomobil yo‘llari nomi	Umumiy uzunligi, km	4 qatorli qismlar uzunligi, km	2 qatorli qismlar uzunligi, km
Beyneu-Qo‘ng‘irot-Buхoro-Navoiy-Samarqand-Toshkent-Andijon	2047	908	1139
Beyneu-Qo‘ng‘irot	328	-	328
Qo‘ng‘irot-Nukus	111	16	95
Nukus-Buхoro	540	3	537
Buхoro sh.ni aylanib o‘tish	5	-	5
Buхoro-Navoiy	107	107	-
Navoiy-Samarqand	169	169	-
Samarqand-Toshkent	308	308	-
Toshkent-Andijon	387	305	82
Guliston-Ohangaron	92	-	92
Buхoro-Olot	98	83	15
Buхoro-Qarshi-G‘uzor-Termiz	436	241	195
Buхoro-Qarshi	177	177	-
Qarshi-G‘uzor	48	48	-
G‘uzor-Termiz	211	16	195
Samarqand-G‘uzor	174	22	152
Jami:	2755	1254	1501

Shu bilan birga, mahalliy byudjetlar va Respublika yo‘l jamg‘armasi mablag‘lari hisobidan mahalliy ahamiyatga molik yo‘llarni rekonstruksiya qilish va kapital ta’mirlash ko‘lamini kengaytirish vazifasi qo‘yilmoqda.

Temir yo‘l tarmoqlarini qurishni davom ettirish ham biz uchun katta ahamiyat kasb etadi. Joriy yilda yangi Toshguzar - Boysun - Qumqo‘rg‘on temir yo‘l liniyasida obodonlashtirish ishlarini nihoyasiga yetkazish zarur.

Dehqonobod kaliy o‘g‘itlari zavodining qayta ishlash kompleksiga olib boradigan yangi temir yo‘l tarmog‘ini barpo etish, Jizzax - Yangiyer yo‘nalishi bo‘yicha elektrlashtirilgan ikki yo‘lli liniya va Yangiyer - Farhod yo‘nalishi bo‘yicha elektrlashtirilgan bir yo‘lli liniya qurilishi yuzasidan ko‘zda tutilgan qo‘shimcha chora-tadbirlarni amalga oshirish kerak.

Navoiy aeroporti bazasida erkin industrial-iqtisodiy zonani tashkil etish, shuningdek, Navoiy shahrida yangi barpo etilgan aerodromni xalqaro operator - Koreyaning «Korean Eyr» kompaniyasi boshqaruviga berish to‘g‘risidagi qarorning qabul qilinishi tufayli oldimizda katta istiqbollar ochiladi.

Xalqaro intermodal logistika markazining tashkil etilishi undan nafaqat Janubi-Sharqiy Osiyoni Yevropa bilan bog‘laydigan qit’alararo transport-ekspeditsiya uzeli sifatida foydalanish imkonini beradi. Ayni paytda u Navoiy viloyati va qo‘shni hududlarda yangi, yuksak texnologiyalarga asoslangan ishlab chiqarish korxonalarini tashkil etish uchun zarur sharoitlar yaratadi.