Tema: gul duzilisi, top guller hám olardiń klassifikaciyasi. Joba

TEMA: GUL DUZILISI, TOP GULLER HÁM OLARDIŃ KLASSIFIKACIYASI.


Joba:
1. Guldiń dúzilisi;
2. Gúl bólimleriniń dúzilisi hám wazıypası ;
3. Topgullar hám olardıń klassifikatsiyasi.
4. Ápiwayi hám quramali top gúller.

Guldiń dúzilisi
Gúl altı bólekten ibarat : gúl bandi, gúl ornı, kishkene kesebarg, tojibarg, shańshı hám tuqımgershilik qánigesinen shólkemlesken (39 -súwret). Ósimliklerdiń gulleri asa túrme-túr bolıwına qaramay, olardıń bir qatar bólimleri ulıwma boladı. Gulning poya bólegi, onıń o'qi gúlbánt, onıń joqarı keńeygen bólegi bolsa gúl ornı dep ataladı. Gulning forması hár -qıylı: disksimon, konus formasında hám hokozo bolıwı múmkin. Gulo'rniga (shet táreplerinen orayǵa qaray) tómendegi bólimler: forması ózgergen bir neshe bargchadan - kishkene kese japıraqlardan dúzilgen kishkene kese birikkan. Ol gulqo'rg'onni sırtqı sheńberin quraydı : kishkene kesebarglar qosılıp ósińki, yaǵnıy tutas bargchali yamasa qosılıp o'smagan, yaǵnıy ayırım bargchali bolıwı múmkin. Kishkene kese ishinde gúldiń japıraǵılar bar. Gúldiń japıraǵılar jıyındısı gúldiń tajı dep ataladı, gúldiń tajınıń reńi hár túrlı : aq, qızıl hám taǵı basqa boladı. Gúldiń tajınıń gúldiń japıraǵıları bir- birine qosılıp o'smagan bolsa, erkin gúldiń japıraǵılı, eger olar qosılıp ósińki bolsa, tutas gúl bargli gúldiń tajı dep ataladı.
300000 túrge jaqın ósimlikler gúlleytuǵın ósimlikler toparına tiyisli. Gúl ósimliklerde evolyutsion rawajlanıwdıń eń aqırǵı dáwirinde payda bolǵan bolıp, olardıń jınıslıq jol hám de jınısız jol menen ko'paya alıwına múmkinshilik jaratqan. Gúl-reproduktivlik putaq esaplanıp, gulkosachabarg, tojibarg, shańshı hám tuqımgershilik qánigesinen shólkemlesken. Olar gulda sheńber formasında jaylasqan. Eń sırtqı sheńberde kishkene kesebarglar, odan ishkerinde tojibarglar jaylasqan bolıp, gúl orayında tuqımgershilik qánigesi hám odan sırtdaǵı sheńberde shańshılar o'rnashgan boladı. Gúl bólimleriniń hár biri málim funktsiyanı atqaradı. CHangchi hám tuqımgershilik qánigesiler jınıslıq kóbeyiwde qatnasıw etasa, gulkosachabarg hám de tojibarglar olardı qorǵaw funktsiyasın atqaradı. Gulda tórtewla bólim da ushrassa - bul gúl tolıq gúl dep ataladı. Tolıq bolmaǵan gullerde bolsa qosımsha yamasa shańshı yamasa tuqımgershilik qánigesi boladı, lekin ekewi birgelikte bolmaydı. Gulkosachabarglar halqanıń tómeni hám shetsinde o'rnashgan bolıp kóbinese jasıl tusda ushraydı. Ǵumshadan gúl ashılǵanda, gulkosachabarg jabılǵanda kózge ayqın gúldiń tajı japıraqları taslanadı. Gúldiń tajı ishkerinde hám gulkosachabargdan joqarıroqda o'rnashgan bolıp dúzilisi menen bir-birinen parıq etedi hám kóbinese jaqtı reńlerge boyalǵan boladı. Bul bolsa óz gezeginde shańatuvchi shıbın-shirkeylerdi qosıwda úlken áhmiyetke iye. Gúldiń tajıibarglar kóbeyiw processinde zárúrli wazıypalardan birin atqaradı.