Tatu qarshi filiali kumpiyuter injiniring fakultiteti 2-bosqich ki 11-20 guruh talabasi Murodjonov Lutfullaning 4- mustaqil ishi

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI QARSHI FILIALI “ TT VA KT” FAKULTETI 2– BOSQICH TT-11/21 GURUH TALABASINING ELEKTRONIKA VA SXEMALAR FANIDAN TAYYORLAGAN 4-Mustaqil ishi

Bajardi: Javliyev.J Qabul qildi:Rustamova M.

QARSHI – 2022

Elektronika va Sxemalari fanidan

4-mustaqil ishi

Reja;

• 1 Boshqariluvchi to’g’irlagichlar
• 2 MDYa Tranzistorlar asosidagi integral mikrosxemalarni tayyorlash
• 3 Analog kuchaytirgich qurilmalarning asosiy xususiyatlari
• 4 Aperatsion kuchaytirgichlarning tuzilishishi
• 5 Analog signalarni raqamli signallarga o’zgartirish va ularning xususiyatlari

Quvvati yuqori bo‘lgan elektr qurilmalar (elektrodvigatel, generator lampalarining qizdirgichlari va boshqalar) ishlatilganda kelayotgan tokning o‘zgarishiga qarab kuchlanishni mos ravishda o‘zgartirish kerak bo‘ladi. Ish jarayonida kuchlanishni o‘zgarishi elektr dvigatellarining aylanish chastotalarini o‘zgartirish va qurilmalarning ish holatlarini o‘zgartirish orqali amalga oshiriladi. To‘g‘rilagichning chiqishidagi o‘zgarmas kuchlanishni siljitish o‘zgaruvchan tok orqali, o‘zgarmas tok orqali va boshqariluvchi ventellar orqali amalga oshiriladi.
Tok bilan boshqariluvchi kuchlanish generatori (12-rasm) qiymati tokka
teng yoki proporsional bo‘lgan kuchlanish olish uchun foydalaniladi. Bunda,
bir omli qarshilikdan farqli ravishda tadqiq qilinayotgan zanjirga qo‘shimcha qarshilik kiritilmaydi.
12-rasm. Tok bilan boshqariluvchi kuchlanish generatori

Майдоний транзисторларнинг тузилиши ва канал ўтказувчанлигига кўра икки тури мавжуд: р–n ўтиш билан бошқариладиган майдоний транзистор ҳамда металл – диэлектрик – ярим ўтказгичли (МДЯ) тузилишга эга бўлган затвори изоляцияланган майдоний транзисторлар. Улар МДЯтранзисторлар деб ҳам аталадилар.

• Майдоний транзисторларнинг тузилиши ва канал ўтказувчанлигига кўра икки тури мавжуд: р–n ўтиш билан бошқариладиган майдоний транзистор ҳамда металл – диэлектрик – ярим ўтказгичли (МДЯ) тузилишга эга бўлган затвори изоляцияланган майдоний транзисторлар. Улар МДЯтранзисторлар деб ҳам аталадилар.

n–турдаги соҳа канал деб аталади. Каналга заряд ташувчилар киритиладиган контакт исток (И); заряд ташувчилар чиқиб кетадиган контакт сток (С) деб аталади. Затвор (З) бошқарувчи электрод ҳисобланади. Затвор ва исток оралиғига кучланиш берилганда юзага келадиган электр майдони канал ўтказувчанлигини, натижада каналдан оқиб ўтаётган токни ўзгартиради. Затвор сифатида каналга нисбатан ўтказувчанлиги тескари турдаги соҳа қўлланилади. Ишчи режимда у тескари уланган бўлиб канал билан р – n ўтиш ҳосил қилади.
Агар исток ва сток оралиғига кучланиш манбаи уланса, у ҳолда канал бўйлаб истокдан сток томонга электронлар дрейфи бошланади, яъни канал орқали сток токи IС оқиб ўта бошлайди. Кучланиш манбаи UСИ нинг уланиши р–n ўтиш кенглигига ҳам таъсир кўрсатади, чунки ўтиш кучланиши канал узунлиги бўйлаб турлича бўлади. Канал потенциали унинг узунлиги бўйлаб ўзгаради: исток потенциали нолга тенг бўлиб, сток томонга ортиб боради, сток потенциали эса UСИ га тенг бўлади. Р–n ўтишдаги тескари кучланиш исток яқинида UЗИ га, сток яқинида эса UЗИ UСИ тенг бўлади. Натижада ўтиш кенглиги сток томонда каттароқ бўлиб, канал кесими сток томога камайиб боради (5.2. б -расм).