|
Tasmasimon chuvalchanglar. Qoramol tasmasimon chuvalchangi va uning hayot sikli
Tayyorladi:Abdumandatova Shahzoda
Qoramol tasmasimon chuvalchangi voyaga yetgan davrida asosan, odamlaming ingichka ichagida parazitlik qiladi. Parazitning tana uzunligi 4-10 m gacha boradi. Gavdasi bosh (skoleks), bo‘yin va mingga yaqin proglottidalardan iborat. Skoleksida 4 ta so‘rg‘ichi bo‘ladi. So‘rg‘ichlari o‘rtasida rudiment ko‘rinishdagi xartumi bo‘lib, unda xitin ilmoqchalari bo'lmaydi. Shuning uchun qoramol tasmasimoni qurollanmagan tasmasimon chuvalchangi deb ham ataladi. - Qoramol tasmasimon chuvalchangi voyaga yetgan davrida asosan, odamlaming ingichka ichagida parazitlik qiladi. Parazitning tana uzunligi 4-10 m gacha boradi. Gavdasi bosh (skoleks), bo‘yin va mingga yaqin proglottidalardan iborat. Skoleksida 4 ta so‘rg‘ichi bo‘ladi. So‘rg‘ichlari o‘rtasida rudiment ko‘rinishdagi xartumi bo‘lib, unda xitin ilmoqchalari bo'lmaydi. Shuning uchun qoramol tasmasimoni qurollanmagan tasmasimon chuvalchangi deb ham ataladi.
Jinsiy organlari taxminan 200-chi bo‘g‘imlardan paydo bo‘ladi. Germafrodit bo‘g ‘imlarida aw al erkaklik, so‘ngra urg‘ochilik jinsiy a ’zolari yetiladi Urug'donlar soni har bir proglottidada 1000 ga yaqin, bir dona tuxumdoni esa ikki bo‘lakli. Gavdasining oxiridagi yetuk bo‘g‘imlarida bachadon shoxlangan va asosiy bachadon o‘qidan yon tomonlariga 18-35 tadan o‘simtalar o‘sib chiqadi. Bu o‘simtalar o‘z navbatida yana shoxlanib, butun proglottida yuzasini egallab oladi. Eng oxirgi yetilgan proglottidaning uzunligi 16-20 mm, eni esa 4-7 mm bo‘lib, ular strobiladan yakka-yakka ajralib, tashqi muhitga chiqadi. Qoramol tasmasimonining lichinkalik davri-sistiserk ham parazitlik qilib hayot kechiradi. Sistiserkning shakli ovalsimon ko'rinishda, no'xat kattaligiday bo‘ladi. Uning ichida 4 ta so‘rg‘ichli skoleksi joylashgan. Sistiserk qoramollarning go‘shti orasida yashaydi va u finna deyiladi. Qoramol tasmasimon chuvalchangi biogelmint bo'lib, odam bu parazitning yagona asosiy xo‘jayini hiso’olanadi Qoramol, buyvol, zebu va qo‘toslar esa oraliq xo‘jayinlardir. Odamlar asosan xom, chala pishirilgan yoki chala qovurilgan fmnali mol go‘shtini iste’mol qilganda, bu parazitni o‘zlarigayuqtiradi Odam organizmiga tushgan sistiserkning po‘sti oshqozon shirasi hamda o‘t suyuqligi ta’sirida eriydi va undan chiqqan lichinka so‘rg‘ichlari yordamida ichak devoriga yopishib rivojlana boshlaydi hamda 2-3 oydan keyin jinsiy voyaga yetadi. Oxirgi yetilgan harakatchan bo‘g‘imlar bittadan uzifib tashqariga chiqadi. U odam organizmida 18-20 yil va undan ham ortiqroq yashashi mumkin va har yili 600 mln. gacha, umri davomida esa 1 mlrd. gacha tuxum qo‘yadi. - Odam organizmiga tushgan sistiserkning po‘sti oshqozon shirasi hamda o‘t suyuqligi ta’sirida eriydi va undan chiqqan lichinka so‘rg‘ichlari yordamida ichak devoriga yopishib rivojlana boshlaydi hamda 2-3 oydan keyin jinsiy voyaga yetadi. Oxirgi yetilgan harakatchan bo‘g‘imlar bittadan uzifib tashqariga chiqadi. U odam organizmida 18-20 yil va undan ham ortiqroq yashashi mumkin va har yili 600 mln. gacha, umri davomida esa 1 mlrd. gacha tuxum qo‘yadi.
Qoramol yem-xashak, suv va ba’zan odamning najasini iste’mol qilish orqali parazit tuxumlarini o'ziga yuqtiradi. Qoramollar oshqozonida shiralar ta’sirida parazit tuxumining po‘sti erib ketadi va undan chiqqan lichinka-onkosfera ilmoqchalari yordamida me’da yoki ichak devorini teshib qon tomirlariga o‘tadi va qon bilan organizmlarga tarqaladi hamda skelet muskullari, til, yurak, ko‘z, bosh miya va boshqa organlarda o‘mashib rivojlanadi - Qoramol yem-xashak, suv va ba’zan odamning najasini iste’mol qilish orqali parazit tuxumlarini o'ziga yuqtiradi. Qoramollar oshqozonida shiralar ta’sirida parazit tuxumining po‘sti erib ketadi va undan chiqqan lichinka-onkosfera ilmoqchalari yordamida me’da yoki ichak devorini teshib qon tomirlariga o‘tadi va qon bilan organizmlarga tarqaladi hamda skelet muskullari, til, yurak, ko‘z, bosh miya va boshqa organlarda o‘mashib rivojlanadi
Umuman, qoramol tasmasimonining jinsiy voyaga yetgan davrini teniarinxus (Taeniarhynchus saginatus) va u keiitirib chiqaradigan kasallikni teniarinxoz deyiladi, Lichinkalik davrini sistiserkus (Cysticercus bovis) va qo‘zg‘atadigan kasallikni esa sistiserkoz deb ataladi. Bundan ko'rimb turibdiki, teniarinxoz bilan odamlar, sistiserkoz bilan esa qoramollar kasallanadi. - Umuman, qoramol tasmasimonining jinsiy voyaga yetgan davrini teniarinxus (Taeniarhynchus saginatus) va u keiitirib chiqaradigan kasallikni teniarinxoz deyiladi, Lichinkalik davrini sistiserkus (Cysticercus bovis) va qo‘zg‘atadigan kasallikni esa sistiserkoz deb ataladi. Bundan ko'rimb turibdiki, teniarinxoz bilan odamlar, sistiserkoz bilan esa qoramollar kasallanadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
