«tasdiqlayma n». Maktab o’quv ishlari bo’yicha direktor o’rinbosari: A. Ravshanov

Mavzu: Mirzo Ulug’bek va uning akademiyasi.

Darsning maqsadlari:

1.Ta’limiy maqsad: O’quvchilarga Mirzo Ulug’bek va uning akademiyasi haqida umumiy ma’lumot berish.

2.Tarbiyaviy maqsad: O’quvchilarni Vatanga, fanga muhabbat ruhida tarbiyalash.

3.Rivojlantiruvchi maqsad: O’quvchilarni mustaqil fikrlashga o’rgatish.

Dars turi: Aralash.

Darsda qo’llaniladigan metodlar: Savol – javob metodi.

Darsda foydalaniladigan jihozlar: Xarita, darslik, kalendar, bo’r.

№	Dars taqsimoti	Daqiqa
1	Darsni tashkil qilish jarayoni	2 daqiqa
2	O’tilgan va uyga berilgan mavzuni so’rash, takrorlash jarayoni	10 daqiqa
3	Yangi mavzu mazmunini tushuntirish jarayoni	20 daqiqa
4	Yangi mavzuni mustahkamlash, amaliy va mustaqil ishlar bajarish jarayoni	8 daqiqa
5	Darsga yakun yasash, baholash metodlari	3 daqiqa
6	Uyga vazifa berish	2 daqiqa
	Jami:	45 daqiqa

D A R S N I N G B O R I S H I:

I bosqich: Darsni tashkil qilish jarayoni:

a)O’quvchilar bilan salomlashish.

b)Sinf xonasining darsga tayyorligini kuzatish.

s)O’quvchilar davomatini aniqlash.

II bosqich: O’tilgan va uyga berilgan mavzuni so’rash, takrorlash jarayoni:

Uyga berilgan vazifa savol – javob orqali aniqlanadi:

1.IX-XII asrlar yurtimiz ilm-fani taraqqiyotida qanday o'rin tutadi?

2.Al-Xorazmiyning matematika fani taraqqiyotida tutgan o'rni nimalar bilan belgilanadi?

3.Ahmad al-Farg'oniyning jahon ilm-fani taraqqiyotiga qo'shgan hissasi haqida nimalarni bilib oldingiz?

4.Amerika olimi J.Sarton «XI asr — Beruniy asridir», deb yozganida nimalarga asoslanganligi haqida mulohaza yuritib ko'ring.

III bosqich: Yangi mavzu mazmunini tushuntirish jarayoni:

XIV-XV asrlar Vatanimiz ilm-fani va madaniyati taraqqiyotida oltin asr hisoblanadi. Bu davrda yashab, ijod etgan buyuk alloma bobolarimiz ilm-fan va madaniyat taraqqiyotini yanada yuksaklikka ko‘targanlar.

Bu yuksaklik, o‘z navbatida, Yevropada ham ilm-fan va madaniyatning yuksalishiga katta ta’sir ko‘rsatgan.

Bu hodisa buyuk bobolarimiz Amir Temur va uning nabirasi Mirzo Ulug‘bekning ilm-fan hamda madaniyat taraqqiyotiga ko‘rsatgan beqiyos e’tiborlari va homiyliklari natijasi edi.

Mirzo Ulug‘bekning otasi Amir Temurning to‘rtinchi o‘g‘li Shohruh Mirzodir. Ulug’bек 1394-yilda tug‘ilgan. Amir Temur bu xushxabarni eshitgach, nabirasiga Muhammad Tarag’ay deb ism qo‘ygan. Munajjimlar uning kelgusida katta olim va buyuk hukmdor bo‘lishini bashorat qilganlar. Shu tufayli Amir Temur toleyi ulug‘ nabirasini Ulug’bек deb ham atay boshlaydi.

O‘z davrining ilm-fani sirlarini o‘rganishida mashhur matematik va astronom allomalar Mavlono Ahmad va Qozizoda Rumiy unga ustozlik qilganlar. Bu esa Ulug‘bekning kelgusida buyuk astronom va matematik bo’lib yetishishini belgilab bergan. Ulug’bек ilm-fanning ko‘p sohalari bilan shug‘ullangan alloma. U qator asarlar yozib qoldirgan. Biroq ilm-fanda, avvalo, buyuk astronom sifatida mashhur bo’lgan.

IV bosqich: Yangi mavzuni mustahkamlash, amaliy va mustaqil ishlar bajarish jarayoni:

Yangi mavzu savol – javob orqali mustahkamlanadi:

1.Mirzo Ulug‘bekning yoshlik yillari haqida nimalarni bilib oldingiz?

2.Ulug'bek tomonidan bitilgan mashhur asarlarning nomlarini qayd eting.

3.Ulug'bek akademiyasi va Xorazm Ma’mun akademiyasi faoliyatini taqqoslang.

V bosqich: Darsga yakun yasash, baholash metodlari:

Dars yakunlanadi va darsda faol qatnashgan o’quvchilar bilimi besh ballik tizimda baholanadi.

VI bosqich: Uyga vazifa berish:

Uyga vazifa o’tilgan mavzuni o’qib, mazmunini so’zlab berish topshiriladi.

«T A S D I Q L A Y M A N».

Maktab o’quv ishlari bo’yicha

direktor o’rinbosari: A.Ravshanov.

_______________________ 5-sinf. Tarix.

Mavzu: Buyuk daholar kashfiyotlari.

Darsning maqsadlari:

1.Ta’limiy maqsad: O’quvchilarga buyuk daholar kashfiyotlari haqida umumiy ma’lumot berish.

2.Tarbiyaviy maqsad: O’quvchilarni Vatanga, fanga muhabbat ruhida tarbiyalash.

3.Rivojlantiruvchi maqsad: O’quvchilarni mustaqil fikrlashga o’rgatish.

Dars turi: Aralash.

Darsda qo’llaniladigan metodlar: Savol – javob metodi.

Darsda foydalaniladigan jihozlar: Xarita, darslik, kalendar, bo’r.

№	Dars taqsimoti	Daqiqa
1	Darsni tashkil qilish jarayoni	2 daqiqa
2	O’tilgan va uyga berilgan mavzuni so’rash, takrorlash jarayoni	10 daqiqa
3	Yangi mavzu mazmunini tushuntirish jarayoni	20 daqiqa
4	Yangi mavzuni mustahkamlash, amaliy va mustaqil ishlar bajarish jarayoni	8 daqiqa
5	Darsga yakun yasash, baholash metodlari	3 daqiqa
6	Uyga vazifa berish	2 daqiqa
	Jami:	45 daqiqa

D A R S N I N G B O R I S H I:

I bosqich: Darsni tashkil qilish jarayoni:

a)O’quvchilar bilan salomlashish.

b)Sinf xonasining darsga tayyorligini kuzatish.

s)O’quvchilar davomatini aniqlash.

II bosqich: O’tilgan va uyga berilgan mavzuni so’rash, takrorlash jarayoni:

Uyga berilgan vazifa savol – javob orqali aniqlanadi:

1.Mirzo Ulug‘bekning yoshlik yillari haqida nimalarni bilib oldingiz?

2.Ulug'bek tomonidan bitilgan mashhur asarlarning nomlarini qayd eting.

3.Ulug'bek akademiyasi va Xorazm Ma’mun akademiyasi faoliyatini taqqoslang.

III bosqich: Yangi mavzu mazmunini tushuntirish jarayoni:

Temuriylar davrining yuksak ilm-fan va madaniyati ta’sirida XVI asrdan boshlab Yevropada ham ilm-fan taraqqiy eta boshladi. Ayniqsa, tabiat fanlari sohasida buyuk kashfiyotlar amalga oshirildi. Bu kashfiyotlar polshalik Nikolay Kopernik va Italiya olimlari Jordano Bruno va Galileo Galileylar nomi bilan bog‘liqdir.

Polshalik astronom olim Nikolay Kopernik о‘zigacha astronomiya fanida hukm surib kelgan qoida va tasavvurlarning noto‘g‘ri ekanligini isbodab berdi.

Kopernikgacha astronomiyada qanday qoida hukmron bo’lgan edi?

Milodning ikkinchi asrida grek olimi Ptolemey Yer - olam markazidir, degan qoidani fanga kiritgan edi. Bu qoidaga kо‘ra Quyosh, Oy va yulduzlar Yer atrofida aylanadi. Yerning o‘zi harakatsizdir. Ptole­mey qoidasining xato ekanligini birinchi bo’lib Nikolay Kopernik isbotladi. U 30 yillik kuzatishlari natijasida Ptolemey qoidasini rad etdi. Kopernik Yer bir sutkada o‘z o‘qi atrofida bir marta, bir yilda esa Quyosh atrofida bir marta aylanib chiqishini isbotlab berdi. Demak, Quyosh Yer atrofida emas, Yer Quyosh atrofida aylanadi. Olamning markazi Yer emas, Quyoshdir. Bu haqiqat fandagi buyuk kashfiyot edi.

Bu kashfiyot ayni paytda diniy aqidalarga ham zarba bergan. Kopernik «Osmon jismlarining aylanishi haqida» kitobida o‘z kashfiyotining mazmunini bayon qiladi. Mazkur kitob tezda mashhur bo‘lib ketgan. Biroq kitob ruhoniylarning qahriga uchraydi va taqiqlab qo‘yiladi.

Italiyalik olim Jordano Bruno yoshligidanoq astronomiya faniga katta qiziqish bilan qaradi. Shu soha olimlarining asarlarini qunt bilan o‘rgandi. Nikolay Kopernik qoidasini yoqlab chiqdi.

IV bosqich: Yangi mavzuni mustahkamlash, amaliy va mustaqil ishlar bajarish jarayoni:

Yangi mavzu savol – javob orqali mustahkamlanadi:

1.Yevropa olimlari astronomiya ilmi rivojiga qanday hissa qo‘shdilar?

2.Nega ruhoniylar astronom olimlarni ta’qib ostiga olganlar?

V bosqich: Darsga yakun yasash, baholash metodlari:

Dars yakunlanadi va darsda faol qatnashgan o’quvchilar bilimi besh ballik tizimda baholanadi.

VI bosqich: Uyga vazifa berish:

Uyga vazifa o’tilgan mavzuni o’qib, mazmunini so’zlab berish topshiriladi.

«T A S D I Q L A Y M A N».

Maktab o’quv ishlari bo’yicha

direktor o’rinbosari: A.Ravshanov.

_______________________ 5-sinf. Tarix.

Mavzu: Turkiston ma’rifatparvarlari.

Darsning maqsadlari:

1.Ta’limiy maqsad: O’quvchilarga Turkiston ma’rifatparvarlari haqida umumiy ma’lumot berish.

2.Tarbiyaviy maqsad: O’quvchilarni Vatanga, fanga muhabbat ruhida tarbiyalash.

3.Rivojlantiruvchi maqsad: O’quvchilarni mustaqil fikrlashga o’rgatish.

Dars turi: Aralash.

Darsda qo’llaniladigan metodlar: Savol – javob metodi.

Darsda foydalaniladigan jihozlar: Xarita, darslik, kalendar, bo’r.

№	Dars taqsimoti	Daqiqa
1	Darsni tashkil qilish jarayoni	2 daqiqa
2	O’tilgan va uyga berilgan mavzuni so’rash, takrorlash jarayoni	10 daqiqa
3	Yangi mavzu mazmunini tushuntirish jarayoni	20 daqiqa
4	Yangi mavzuni mustahkamlash, amaliy va mustaqil ishlar bajarish jarayoni	8 daqiqa
5	Darsga yakun yasash, baholash metodlari	3 daqiqa
6	Uyga vazifa berish	2 daqiqa
	Jami:	45 daqiqa

D A R S N I N G B O R I S H I:

I bosqich: Darsni tashkil qilish jarayoni:

a)O’quvchilar bilan salomlashish.

b)Sinf xonasining darsga tayyorligini kuzatish.

s)O’quvchilar davomatini aniqlash.

II bosqich: O’tilgan va uyga berilgan mavzuni so’rash, takrorlash jarayoni:

Uyga berilgan vazifa savol – javob orqali aniqlanadi:

1.Yevropa olimlari astronomiya ilmi rivojiga qanday hissa qo‘shdilar?

2.Nega ruhoniylar astronom olimlarni ta’qib ostiga olganlar?

III bosqich: Yangi mavzu mazmunini tushuntirish jarayoni:

Ma’rifat - ta’lim va tarbiya orqali kishilarning bilimi va ongini oshirish уо‘lida qilinadigan harakatdir. O‘z faoliyatlarini bu ishga bag‘ishlagan kishilar esa ma’rifatparvarlar deb atalgan. Yurtimizda ma’rifatparvarlik harakati XIX asr oxiri-XX asr boshlarida vujudga kelgan va u jadidchilik harakati nomi bilan shuhrat qozongan. Jadidchilik harakatining namoyandalari esa jadidlar deb atalishgan. Jadidlarni podsho Rossiyasi mustamlakasiga aylanib qolgan yurtimiz Turkistonning taraqqiyotda ilg‘or mamlakatlardan orqada qolib ketganligi tashvishga solgan. Ular yurtimizni ozod va obod ko‘rishni xohlagan edilar.

Jadidlar Turkistonning ilg‘or mamlakatlar qatoriga ko‘tarilishi, avvalo, zamonaviy bilimlarni egallagan kishilarning qanchalik ko‘p bo’lishiga bog‘liq ekanligini yaxshi tushunganlar. Mavjud maktabxona va madrasalar bilan esa bu vazifani hal etib bo‘1mas edi. Shuning uchun ham ular o‘z oldilariga, birinchi navbatda, yurtimiz maktablarida hukm surayotgan eski tartiblar va eski o‘qitish usullarini yangilash maqsadini qo‘yganlar.

Eski maktablarda asosan diniy bilimlar o‘qitilar edi. Tabiat fanlari esa (fizika, astronomiya, kimyo, biologiya, zamonaviy tibbiyot kabi fanlar) deyarli o‘qitilmagan. Yosh avlodning bunday fanlarni o‘rganishisiz yurt taraqqiyotiga erishib bo’lrnas edi.

Jadidchilik harakatiga yurtimizning taraqqiyparvar ziyolilari rahbarlik qilishgan. Ular ishni dastlab yangi usul (usuli jadid) maktablarini ochishdan boshlaganlar. Yangi usul maktablarida diniy ta’lim bilan bir qatorda tabiat fanlaridan ham saboq berilgan.

IV bosqich: Yangi mavzuni mustahkamlash, amaliy va mustaqil ishlar bajarish jarayoni:

Yangi mavzu savol – javob orqali mustahkamlanadi:

1.Turkistonda ma'rifatparvarlik harakatini vujudga keltirgan sabablarni qayd eting.

2.Jadidlar o‘z oldilariga qanday maqsadlarni qo'ygan edilar?

3.Jadidlar nega o‘z faoliyatlarini yangi usul (usuli jadid) maktablari tashkil etishdan boshlaganlar?

V bosqich: Darsga yakun yasash, baholash metodlari:

Dars yakunlanadi va darsda faol qatnashgan o’quvchilar bilimi besh ballik tizimda baholanadi.

VI bosqich: Uyga vazifa berish:

Uyga vazifa o’tilgan mavzuni o’qib, mazmunini so’zlab berish topshiriladi.

«T A S D I Q L A Y M A N».

Maktab o’quv ishlari bo’yicha

direktor o’rinbosari: A.Ravshanov.

_______________________ 5-sinf. Tarix.

Mavzu: Olimpiada o’yinlari: qadimda va hozirda.

Darsning maqsadlari:

1.Ta’limiy maqsad: O’quvchilarga olimpiada o’yinlari haqida umumiy ma’lumot berish.

2.Tarbiyaviy maqsad: O’quvchilarni Vatanga, fanga muhabbat ruhida tarbiyalash.

3.Rivojlantiruvchi maqsad: O’quvchilarni mustaqil fikrlashga o’rgatish.

Dars turi: Aralash.

Darsda qo’llaniladigan metodlar: Savol – javob metodi.

Darsda foydalaniladigan jihozlar: Xarita, darslik, kalendar, bo’r.

№	Dars taqsimoti	Daqiqa
1	Darsni tashkil qilish jarayoni	2 daqiqa
2	O’tilgan va uyga berilgan mavzuni so’rash, takrorlash jarayoni	10 daqiqa
3	Yangi mavzu mazmunini tushuntirish jarayoni	20 daqiqa
4	Yangi mavzuni mustahkamlash, amaliy va mustaqil ishlar bajarish jarayoni	8 daqiqa
5	Darsga yakun yasash, baholash metodlari	3 daqiqa
6	Uyga vazifa berish	2 daqiqa
	Jami:	45 daqiqa

D A R S N I N G B O R I S H I:

I bosqich: Darsni tashkil qilish jarayoni:

a)O’quvchilar bilan salomlashish.

b)Sinf xonasining darsga tayyorligini kuzatish.

s)O’quvchilar davomatini aniqlash.

II bosqich: O’tilgan va uyga berilgan mavzuni so’rash, takrorlash jarayoni:

Uyga berilgan vazifa savol – javob orqali aniqlanadi:

1.Turkistonda ma'rifatparvarlik harakatini vujudga keltirgan sabablarni qayd eting.

2.Jadidlar o‘z oldilariga qanday maqsadlarni qo'ygan edilar?

3.Jadidlar nega o‘z faoliyatlarini yangi usul (usuli jadid) maktablari tashkil etishdan boshlaganlar?

III bosqich: Yangi mavzu mazmunini tushuntirish jarayoni:

Olimpiada o'yinlari sportning turli sohalari bo'yicha o'tkaziladigan musobaqadir. Qadimgi Gretsiya uning vatani hisoblanadi. Greklar olimpiada o'yinlarini o'zlarining bosh xudosi Zevs sharafiga tashkil etganlar. Dastlabki olimpiada o'yinlari mil. av. 776-yilda go'zal Olimpiya shahrida o'tkazilgan.

Greklar «sog‘ tanda sog'lom aql» degan maqolga qat’iy amal qilganlar. Shuning uchun ham sog'liqning asosi bo’lgan sportni juda qadrlaganlar. Har bir o‘g‘il bola maktabda o‘qib yurgan kezlaridayoq yugurish, sakrash va kurash mashqlarini bajargan. Greklar sport bilan shug'ullanmagan kishilarni xush ko'rishmagan. Olimpiada о‘yinlarida juda jiddiy tayyorgarlik sinovlaridan о’ta olgan ozod erkaklargina qatnasha olgan.

Dastlabki olimpiada o'yinlarida sportning yugurish va sakrash turlari bo'yicha musobaqalashishgan. Keyinchalik, ularga kurash, boks, disk va nayza uloqtirish, ot qo'sbilgan jang aravalari poygasi kabi sport turlari qo‘shilgan. Olimpiada o‘yinlari g‘oliblari sharafiga juda katta ziyofat berilgan. G'oliblar o'zlari yashaydigan joylarga qaytganlarida zo‘r tantana bilan kutib olingan. Qimmatbaho sovg‘alar bilan taqdirlanishgan. Eng muhimi, ular millat qahramonlari sifatida hurmat qilingan. Gretsiyada olimpiada o'yinlari salkam to‘it yuz yil davom etgan. Milodning 394-yilida esa bekor qilingan.

Oradan 1500 yil o‘tib fransiyalik mashhur pedagog va jamoat arbobi Pyer de Kuberten olimpiada о‘yinlarini qayta tiklash tashabbusi bilan chiqdi. Ayni paytda u olimpiada o'yinlarining bir mamlakat doirasida emas, xalqaro miqyosda o'tkazilishini ham taklif etdi.

IV bosqich: Yangi mavzuni mustahkamlash, amaliy va mustaqil ishlar bajarish jarayoni:

Yangi mavzu savol – javob orqali mustahkamlanadi:

1.Olimpiada o‘yinlari nima va u qanday vujudga kelgan?

2.Xalqaro olimpiada o'yinlari qanday tashkil etilganligi haqida nimalarni bilib oldingiz?

3.Xalqaro olimpiada harakatining shiori, timsoli va bayrog'i haqida so'zlab bering.

V bosqich: Darsga yakun yasash, baholash metodlari:

Dars yakunlanadi va darsda faol qatnashgan o’quvchilar bilimi besh ballik tizimda baholanadi.

VI bosqich: Uyga vazifa berish:

Uyga vazifa o’tilgan mavzuni o’qib, mazmunini so’zlab berish topshiriladi.

«T A S D I Q L A Y M A N».

Maktab o’quv ishlari bo’yicha

direktor o’rinbosari: A.Ravshanov.

_______________________ 5-sinf. Tarix.

Mavzu: Takrorlash.

Darsning maqsadlari:

1.Ta’limiy maqsad: O’quvchilarga o’tilgan mavzular haqida umumiy ma’lumot berish.

2.Tarbiyaviy maqsad: O’quvchilarni Vatanga, fanga muhabbat ruhida tarbiyalash.

3.Rivojlantiruvchi maqsad: O’quvchilarni mustaqil fikrlashga o’rgatish.

Dars turi: Aralash.

Darsda qo’llaniladigan metodlar: Savol – javob metodi.

Darsda foydalaniladigan jihozlar: Xarita, darslik, kalendar, bo’r.

№	Dars taqsimoti	Daqiqa
1	Darsni tashkil qilish jarayoni	2 daqiqa
2	O’tilgan va uyga berilgan mavzuni so’rash, takrorlash jarayoni	10 daqiqa
3	Yangi mavzu mazmunini tushuntirish jarayoni	20 daqiqa
4	Yangi mavzuni mustahkamlash, amaliy va mustaqil ishlar bajarish jarayoni	8 daqiqa
5	Darsga yakun yasash, baholash metodlari	3 daqiqa
6	Uyga vazifa berish	2 daqiqa
	Jami:	45 daqiqa

D A R S N I N G B O R I S H I:

I bosqich: Darsni tashkil qilish jarayoni:

a)O’quvchilar bilan salomlashish.

b)Sinf xonasining darsga tayyorligini kuzatish.

s)O’quvchilar davomatini aniqlash.

II bosqich: O’tilgan va uyga berilgan mavzuni so’rash, takrorlash jarayoni: