Tasdiqla yman: umumiy o'rta ta'lim m aktabi direktori

Rivojlantiruvchi  maqsad -  

O'quvchilarni  mustaqil  ishlash,  ijodiy izlanish, guruxlarda 

ishlash orqali  bilim  olishga, xotirani  mustahkamlashga, tez fikrlash, fikrni aniq 

ifodalashga  o'rgatish,  til  madaniyatini o'stirish.

V-Dars

 

turi: 

Yangi tishuncha va  qonunlarni o'rgatuvchi  dars.

VI-Darsda

 

foydalaniladigan  metodlar: 

Hamkorlik texnologiyasi,  "Aqliy 

hujum" 

,

VII-Darsda

 

foydalaniladigan jihozlar: 

ko'rgazmalar

VIII-Tashkiliy qism:

a)  salomlashilsh 

b)  navbatchi axboroti

c) 

davomatni aniqlash 

d)  uyga vazifani tekshirish

IX-Darsning  rejasi:

a)  o'tilgan  mavzuni  takrorlash 

b)  yangi  mavzu  bayoni 

c) 

mustahkamlash. 

d) 

O'quvchilarni 

baxolash

X-O'tilganlarni  takrorlash:

1.  Bog'lovchilar  qanday  vazifa  bajaradi?

2.  Ham  ko'makchi,  ham bog'lovchi  vazifasida  qo'llaniluvchi  so'zni 

ayting.

Xl-Yangi  mavzu  bayo ni:

1-topshiriq.  Berilgan  gaplaming  bir-biridan  nimasi  bilan  farq 

qilayotganini  izohlang.

Dalalarda  boshlanadi  ish.  (Hamid  Olimjon)  —  D alalarda  ish 

boshlandimi?  —  Dalalarda  ish  boshlandi-ku.  —  Axir,  dalalarda  ish 

boshiandi.  —  D alala rd a   ish  b o sh lan d i-d a. 

—  D alalard a  ish 

boshlangandir.

S o 'z  yoki  gaplarga  so'roq,  ta ’kid,  ayirish-chega- 

ralash,  gum on,  o 'x sh a tish ,  inkor  kabi  m a’nolarni 

yuklovchi  so'z  va  qo'shimchalarga  yuklamalar  deyiladi.

Yuklamalarga:  1) 

axir,  hatto,  faqat,  ham,  xuddi, 

go yo, go "yoki,  naq,  hech, sira,  nahotki,  na ...  na

 so ‘zlari; 

2) 

-mi,  -chi,  -gina  (-kina,  -qina),  -dir,  -u,  -yu,

69

---

- d a ,  - a  

singari  q o ‘shim chalar  kiradi.

U larning  birinchi  guruhi  so^z-yuklam alar,  ikkinchi

guru hi  esa   qo^shim cha-yuklam alar  sanaladi.

Jadval  asosida  yuklamalaming  ma’no  turlari  haqida

gapiring.

Yuklamalarning  m a’no  turlari

Yuklamalar

So‘roq-taajjub  yuklam alari

-mi,  -chi,  -a  (-ya)

K uchaytiruv-ta’kid

yuklamalari

hatto,  -ku,  ham,  nahotki,  -u ( -yu), 

-da,  -oq  (~yoq),  axir,  g ‘irt

Ayi ruv-chegaralov 

yuklamalari

faqat,  -gina  (-kina,  -qina), 

atigi

0  ‘xshatish-qiyoslash 

yuklamalari

go {yo,  g o eyoki,  xuddi,  naq

G um on  yuklamasi

-dir

Inkor  yuklamalari

hech,  sira,  na...  na

Berilgan  gaplarda -u  (-yu),  -da,  na...  na  yordamchi-

larining  qaysi  о Tin da  bog‘lovchi,  qaysi  o‘rinda  yuklama  vazifasida  kel- 

ganini  aniqlang.

1.  Namiqqan shuvoqlar oldin tutab yaxshi yonmasa ham,

keyinroq  chars-churs  uchqun  sochdi-da,  axiyri  gurullab

ketdi.  ( О.  Yoqubov)  2.  Biladilar-da  bu  kishi.  Yovlar  bilan

olishgan-a!  (O.  Yoqubov)  3.  Mana endi  daradan  chiqar-chiq-

mas,  uning  isitmasi  ko£tarilib,  ko‘z  oldini  g£alati  tuman 

qoplab  oldi-yu,  ham m a  narsa  tushday  tuyula  boshladi.

(0.  Yoqubov)  4.  Men-ku  yolg'iz  edim,  Na  otam,  Na bnam,

na oilam  bor....  (E.  Vohidov)  5.  Na so'ngiga yetoldi  ishning,

Na  dunyoni  anglab  ulgurdi.  (E.  Vohidov)  6.  Dunyoga  to£z-

g£iding  bamisoli  par,  N a  saljuq,  na  Chingiz  qilmadi  shafqat.

Xll-Mustahkamlash: 

O'quvchilarni  baholash.

1.  Qanday  so'zlar turkumi  yuklama  deyiladi?

2.  Yuklamalar  qanday  ma’no  turlariga  ega?

3.  Ularni  qatnashtirib  gaplar yozing.

Uyga  vazifa.  «Mustaqillik  va  Navro‘z»  mavzusida  matn 

tuzing.  Matningizda  yuklamalardan  ham  foydalaning.

70