|
Tariyxiy processlerdi modellestiriw hám qayta tiklew Modellestiriw – bul bir obyektti (process yaki hádiyseni) basqasına almastırıw bolıp, negizgi obyekt yamasa hádiyseniń barlıq áhmiyetli qásiyetleri saqlanıp qalınadı. - Modellestiriw – bul bir obyektti (process yaki hádiyseni) basqasına almastırıw bolıp, negizgi obyekt yamasa hádiyseniń barlıq áhmiyetli qásiyetleri saqlanıp qalınadı.
- Model – túp nusxanıń ózine tán qásiyetlerin sáwlelendiriwshi analogi (ornın basıwshı)
- Мodellik usınıw –átiraptaǵı haqıyqattıń insan tárepinen qabıl etiliwin aqlıy jaqtan qayta islewdiń jalǵız usılı.
- Modellestiriwdiń maqseti úyrenilip atırǵan obyektti (process yaki hádiyseni) ápiwayılastırıw emes, bálkim qızıqtırǵan obyektti izertlew ushın insan ózinde bar bolǵan ásbaplardan paydalanıw múmkinshiligin usınıw bolıp tabıladı.
- Modellerdi klassifikaciyalawdıń eń keń tarqalǵan túrleri tómendegi funkciyalar boyınsha anıqlanadı:
- paydalanıw tarawı;
- modeldegi waqıt faktorı (dinamikası) esabınan;
- modellerdi usınıw usılı;
- bilim tarawı (biologiyalıq, ekonomikalıq-siyasiy, tariyxiy h.t.b.)
- basqa kóplegen faktorlar
- Modellerdi qollanıw tarawı boyınsha klassifikaciyalaw
- Oqıw – kórgizbeli qurallar, trenajyorlar, oqıw programmaları
- Tájiriybeli – proektlestirilgen obyektlerdiń (suw saqlaǵıshlar,
- gidroelektrostanciya modeli) qısqartırılǵan yaki keńeytirilgen nusxaları
- Ilimiy-texnikalıq - processler hám hádiyselerdi úyreniw ushın
- (televizorlardı sınaw ushın stend, sinxrotron - elektronlar tezleniwi)
- Oyın – áskeriy, ekonomikalıq, sport, biznes-oyınlar
- (túrli jaǵdaylarda obyekttiń tártibin sınaydı)
- Imitaciya – haqıyqattı ol yaki bul dárejedegi anıqlıq penen
- sáwlelendirip qoymastan, balkim onı elikleydi
- (dárilerdiń haywanlarǵa tásirin tekseriw, mekteplerde jańa
- pándi úyreniw boyınsha tájiriybeli tálim
- Usınıw usılı boyınsha
- modellerdi klassifikaciyalaw
- Kompyuterli emes
- (qálem, sızǵısh,
- ruchka)
- Оbrazlı-belgili
- Geometriyalıq (karta, sızılma,
- súwret, fotosúwret, reje)
- Strukturalıq (keste, grafikalıq,
- sxema, diagramma)
- Awızeki (tabiyiy tilde)
- Algoritmlik (blok-sxema)
- Belgili:
- Matematikalıq (formulalar),
- algoritmlik (programmalar)
- arnawlı modeller
- (notalar, ximiyalıq formulalar)
- Sáwlelendiredi:
- Dáslepki obyektlerdiń
- sırtqı qásiyetleri
- Ishki qurılma
- Dáslepki obyektler menen
- júz bergen processler hám
- hádiyselerdiń negizi
Informaciyalıq model – obyektler, processler yaki hádiyseni ańlatıwshı model bolıp, olar arasındaǵı parametr hám qatnaslar kompleksi. - Informaciyalıq model – obyektler, processler yaki hádiyseni ańlatıwshı model bolıp, olar arasındaǵı parametr hám qatnaslar kompleksi.
- Matematikalıq model – parametr hám olar arasındaǵı baylanıslar matematikalıq formada ańlatılǵan informaciya modeli.
- Kompyuter - informaciya modellerine tiykarlanǵan halda máselelerdi sheshiw qurılması
- Kompyuterde máselelerdi sheshiw basqıshları:
- I. Matematikalıq model:
- 1. Modelge tiykarlanǵan boljawlar (áhmiyetli qásiyetlerin atap ótiw)
- 2. Formalizaciya (parametrlerden paydalanǵan halda faktorlardı táriplew)
- 3. Matematikalıq súwretlewi, baylanıs (formulalar, teólemeler, teńsizlikler)
- II. Algoritm
- III. Programma
- IV. Nátiyjelerdi alıw hám analizlew:
- 1. Programmanı kiritiw hám sazlaw
- 2. Sınaw:
- baslanǵısh maǵlıwmatlardıń tiykarǵı jeke jaǵdayların tekseriw
- shegara jaǵdayların tekseriw
- nadurıs maǵlıwmat dereklerin tekseriw
- Qaysı modeller imitacion, qaysıları – informaciya, biraq matematikalıq emes, qaysıları – matematikalıq?
| | | | - Informaciyalıq (mat.emes)
| | | | | | | | | | - Ximiyalıq zatlardıń formulası
| | | | | | | | | | | | | | | | | | - «Пасьянс» kompyuter oyını
| | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | - I. Repinning «Бурлаки на Волге» súwreti
| | | | | | - T deneniń hám bul aǵza tárepinen alınǵan ıssılıq muǵdarı ortasındaǵı qatnas
| | | | | | | | | | | | | | | | | | - Tuwrımúyeshli parallelepiped
| | | | Waqıt faktorı boyınsha modeller klassifikaciyası - Statistikalıq –
- sistemanıń belgili waqıt aralıǵında
- ózgermewi (aymaq kartası,
- stomatologiya klinikasındaǵı
- tekseriliw)
- Dinamikalıq –
- sistema obyektleri hám olar arasındaǵı
- qatnaslardıń waqıt ótiwi menen
- ózgeriwi ( háreketleniwi, evolyuciya )
- talabanıń medicinalıq kartası
- Qaysı modeller statitikalıq, qaysıları dinamikalıq ekenligin kórsetiń?
| | | | | | | | | | | | | | | | | - Ximiyalıq reakciya teńlemesi
| | | | | - T suwıwshı dene hám waqıt arasındaǵı qatnaslar
| | | | | | | | | | - Belgili aymaqta jırtqıshlar sanı menen qurbanlar sanı ortasındaǵı qatnas
| | | | | | | | Modeldiń adekvatlıǵı (sáykesligi) - Egerde máseleni sheshiwde model qanaatlandırarlı nátiyjelerdi berse, ol jaǵdayda model qaralıp atırǵan obyektke (processke yaki hádiysege) salıstırmalı adekvat delinedi.
- Hesh qanday model obyekttiń negizi, process yaki hádiysege teń emes
- Modeldiń sáykesligi onıń ámeliyatqa hám ulıwma teoriyalıq qaǵıydalarǵa muwapıqlıǵı menen belgilenedi.
- Modeldiń adekvatlıǵı tarawı – usı model qollanılatuǵın barlıq jaǵdaylardıń kompleksi
- Hár bir model sheklengen muǵdardaǵı adekvatlılıq tarawına iye, hám onıń shegaralarınan sırtta modellestirilgen obyekttiń qásiyetlerin qanaatlandırarlı tárizde sáwlelendirmeydi. Sonıń ushın, bul modeldi bazıbir turmıslıq máseleni sheshiwde onıń adekvatlılıq tarawı shegarasınan shıqpaǵanımızǵa isenimli bolǵanımızda qollanıwımız múmkin.
- Modeldiń adekvatlılıq shegarasın tabıw degenimiz ne?
- - modeldiń parametrleri qanday shegarada hám bir-birine salıstırmalı qanday qatnaslarda modeldiń adekvatlılıǵınsha qalıwın belgilew zárúr
- Modeldiń adekvatlılıq shegaraların qanday tabıw múmkin?
- Negizinen alınǵan tájiriybe ótkeriw
- Ulıwma teoriyalıq jaǵdayǵa tiykarlanǵan kompyuter tájiriybesin ótkeriw
Keyingi waqıtlarda siyasiy-tariyxiy processlerdi analizlewde matematikalıq modellestiriw barǵan sayın áhmiyetli rol oynamaqta. - Keyingi waqıtlarda siyasiy-tariyxiy processlerdi analizlewde matematikalıq modellestiriw barǵan sayın áhmiyetli rol oynamaqta.
- Házirgi kúnde bar modellerdi úsh toparǵa ajıratıw múmkin:
- 1) Ulıwma tariyxiy nızamlılıqlardı anıqlaw hám analizlew hám olardı tariyxiy processlerge tásir etiwshi túrli faktorlar ortasındaǵı logikalıq baylanıslardı súwretlewshi kognitiv sxema formasında usınıs etiwge tiykarlanǵan túsinikler.
- 2) Ózine tán tariyxiy hádiyselerdi súwretlewge arnalǵan eleklew túrindegi arnaqlı matematikalıq modeller
- 3) Bul kórsetilgen eki túrdiń arasındaǵı aralıq matematikalıq modeller.
Do'stlaringiz bilan baham: |
