T. C. GİResun valiLİĞİ İl sağlik müDÜRLÜĞÜ

T.C.

GİRESUN VALİLİĞİ

İL SAĞLIK MÜDÜRLÜĞÜ

“ ENGELSİZ YARINLAR İÇİN ” PROJESİ

PROJE NO: 2015 – VLK28 – 002

Op. Dr. Ahmet BAL

İl Sağlık Müdürü

Murat TURAN

Sağlık Müdür Yrd.

(Proje Koordinatörü)

Melike YILMAZ

Nesibe BAL

KASIM 2016

GİRESUN

İskelet Sistemi Hastalıkları ileride sırt ağrıları, uyuşmalar, zayıflık, güçsüzlük gibi semptomlara neden olabileceği gibi, ilerlemesi durumunda kalp, akciğer ve diğer iç organlara baskı yaparak solunum sıkıntısı, sık akciğer enfeksiyonu geçirme ve kalp yetersizliğine neden olabilir. Ayrıca kamburluk, skolyoz gibi dış görünüşteki farklılıklar nedeniyle ciddi psikolojik problemler ve toplumdan uzaklaşma görülebilir. Düzenli takip edilmeyen, derecesi ilerlemiş hastalarda omurgaya düzeltici yönde cerrahi operasyon gerekmektedir. Ergenlik öncesi duruş bozuklukları, okul sıralarında yanlış oturuş, okul çantalarının yanlış taşınması, genetik nedenler, yetersiz ve kötü beslenme, gibi etkenlerin oluşturduğu İskelet Sistemi Hastalıkları tespiti için Sağlık Bakanlığının düzenli tarama programı bulunmamaktadır. Okullarda tarama yapılması ve önlem alınması için eğitimler verilmesi engellilik nedenlerinin tespit edilmesi, ortadan kaldırılması veya etkilerinin azaltılmasına yönelik (araştırma, bilgilendirme, bilinçlendirme, eğitim, toplum taraması, danışmanlık ve rehberlik, program veya model geliştirme ve uygulamaları gibi), engellilik nedenleri ve önlenmesi konusunda farkındalığın, bilgi ve bilinç düzeyinin artırılması da EDES’in amacı ve öncelikleri ile ilgili olmaktadır.

Giresun Merkez ve İlçelerindeki ortaöğretim öğrencilerinin İskelet Sistemi Hastalıkları tespiti için tarama yapılması ve önlem alınması için eğitimler verilmesi engellilik ve engelliliğin önlenmesi konusunda bilinç düzeylerinin, duyarlılıklarının arttırılması, bilinçlendirilmesiyle koruyucu ve önleyici hizmetlerin ortaya konulması sağlanacaktır.

İnsan omurgasına yandan bakıldığında tam düz değildir. Boyun ve bel bölgesinde hafif çukurluk (lordoz) ve sırt bölgesinde hafif kamburluk (kifoz) vardır. Arkadan bakıldığında ise tam düz olmalıdır. Skolyoz (Omurga eğriliği) omurganın, sağ ya da sol yana doğru eğrilmesi anlamına gelmektedir. Çocukluk döneminde ortaya çıkan skolyozda erken teşhis önemlidir. Tedavisinde seçilecek yöntem için, ağrı ve eğrilik derecesi, eğriliğin ilerleyici olup olmamasına göre karar verilir. Genellikle hastaya uygulanacak ilk tedavi yöntemleri cerrahi olmayan tedavi yöntemleridir. Bir fizyoterapist eşliğinde fizik kondisyon arttıracak egzersizler, stabilizasyon, kuvvetlendirme ve germe egzersizleri kas spazmını çözüp ağrıyı azaltabilir. Erken cerrahi müdahale, çoğu zaman büyümenin devamına izin verecek yöntemlerin uygulanmasıdır. Büyüyen çocuklarda tedavi zor ve zahmetlidir ancak erken teşhis edilen vakalarda çoğu zaman başarılıdır. İskelet Sistemi Hastalıkları (Skolyoz, Lordoz, Kifoz) Taramaların yapılması ve eğitimler verilmesi ile ileride büyük cerrahi müdahalelerin gerektiği ve engel nedeni olan bu hastalıklar hakkında bilinç düzeyinin artırılması ile alınacak kişisel önlemlerle kendilerini koruyabilecek bilinç seviyesine ulaşmaları sağlanacaktır.

Engelli olmak sadece bu sorunu yaşayan kişiyi değil, ailesini, yakın çevresini ve aslında tüm toplumu ekonomik, sosyal ve psikolojik olarak etkileyen bir sorundur. Giresun merkez ve ilçelerindeki ortaöğretim öğrencilerinin İskelet Sistemi Hastalıkları tespiti için tarama yapılması ve önlem alınması için eğitimler verilmesi engellilik ve engelliliğin önlenmesi konusunda bilinç düzeylerinin, duyarlılıklarının arttırılması, bilinçlendirilmesiyle koruyucu ve önleyici hizmetlerin ortaya konulması hedeflenmiştir.

Bu proje ile;

İlimizde ortaokul 6. 7. Sınıf çocuklarda İskelet Sistemi Hastalıkları (Skolyoz, Lordoz, Kifoz) ilişkin bilgi eksikliğinin giderilmesi ve persantil oranlarının ölçülmesi amacıyla Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı EDES Programı kapsamında, Giresun Valiliği desteği ile “Engelsiz Yarınlar İçin Projesi” yürütülmeye başlanmıştır.

Sağlık Müdür Yardımcısı 1 kişi koordinatör olarak 9 ay proje süresince görevlendirilmiştir. Ayrıca proje yürütücüsüne ait 2 kişide proje ofisinde görev almıştır. Proje ofisinde görevli 2 kişi okullardan randevu alınmasında görev almıştır. Proje ofisinde görevli 2 kişi ve proje koordinatörünün iş birliği ile eğitim takvimi ve tarama programı belirlenmiştir. Tarama yapılacak sağlık personellerine Uzm.Dr. Fazıl KULAKLI tarafından eğitim verilmiştir. İl Sağlık Müdürlüğü bünyesine görevli 8 pratisyen hekim, 4 hemşire, 4 ebe, 7 sağlık memuru ve 10 tıbbi sekreter, 3 şoför tarafından gerçekleştirilmiştir.

İzin belgesi bastırılarak, tarama öncesinde okullara dağıtılıp tarama yapılacak öğrencilerin velilerinden izin alınmıştır. Tarama ekiplerinin okullara ulaşımının sağlamak için 3 araç 4 ay tarama süresince hizmet vermek olarak planlanmış olup merkez okullar ulaşımı kolay olduğu için daha sonra kiralama süresi 3 aya düşürülmüştür. Tarama Faaliyetinde kullanılacak olan araçlarda EDES görünürlük kurallarına uygun 3 adet tanıtım panosu hazırlanıp araçları ön kısmına yapıştırılmıştır. Tarama yapılacak okullarda kullanılmak için 2 adet branda baskı afiş temin, 150 adet küçük boy kağıt afiş temin edilmiştir. 9000 adet broşür tarama yapılan öğrencilere projeyi desteklemek ve tanıtmak amacıyla ayrıca çarpan etkisi yaratması amacıyla dağıtılmıştır.

Tarama ve Eğitimin Gerçekleşmesi:

Kapsam
İl genelinde, ortaokul 6. ve 7. Sınıf öğrencilerinden muayeneye ailesi izin veren öğrenciler projeye dahil edilmiştir.

Alan Uygulaması
Projenin başlangıç tarihi Şubat 2016 olup taramanın muayene uygulaması Mart –Haziran 2016 tarihleri arasında gerçekleşmiştir. Projenin alan uygulaması öncesi görevli sağlık personellerine Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Uzm. Dr. Fazıl KULAKLI tarafından bir gün eğitim verilmiştir. “Engelsiz Yarınlar İçin Projesi” okullarda öğrencilere Birebir Adams Öne Eğilme Testi (Adams Forward Bend test) muayene yöntemi, boy ve kilo ölçümü şeklinde gerçekleştirilmiştir.

Tarama Muayene Kağıtları
Taramanın muayene aşamasında kullanılan form kağıtlarında; Öğrencinin Adı Soyadı, Veli Adı Soyadı, Telefon Numarası, Yaş, Cinsiyet, Boy, Kilo, Önden gözle muayenede (omuzlar eşit mi, belde açıklık var mı, kol boyları eşit mi ) , Arkadan gözle muayenede ( kürek kemiklerinden biri belirgin mi, kollar yere eğilince yere dokunuyor mu), Yandan gözle muayenede ( artmış bel eğimi var mı, artmış sırt kamburu var mı) bilgileri muayene gözlemleri not edilmiştir.
Taramalarda bulunan; tarama ve eğitimi gerçekleştiren ekip İl Sağlık Müdürlüğü bünyesine görevli hekim, hemşire, sağlık memuru ve tıbbi sekreterler tarafından gerçekleştirilmiştir. Eğitim faaliyeti öğrencilere duruş bozukluğu hastalıkları, beslenmenin önemi, skolyoz, lordoz, kifoz hastalıkları konularında eğitim, planlandığı şekilde okullarda tarama öncesi öğrencilere sınıflarda anlatılmıştır. Taramalarda şüphe duyulan çocukların aileleri aranıp bilgilendirilerek velisi eşliğinde Giresun Kamu Hastaneler Birliği Genel Sekreterliğine bağlı Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Hastanesinde görevli Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Uzmanı Dr. Fazıl KULAKLI’ ya veya 2. basamak sağlık kuruluşuna yönlendirilmesi sağlanmıştır.

Tarama öncesinde bildirilen ;118 okul ve 9000 öğrenci bilgisinin aslında; 130 okul ve 10512 öğrenci olduğu görülmüş ve bu öğrencilerden 1621’inin velisinden izin alınamamış ve toplamda 8891 öğrenci tarama programına dahil edilmiştir.

Taramalar bittikten sonra yaklaşık 250 kişiye Giresun Hüseyin Otelde proje kapanış ve değerlendirme etkinliği (kapanış yemeği) verilerek, proje çıktıları paylaşılıp bilgilendirme yapılmıştır. Proje ofisi tarafından projenin uygulandığı alanlarda, projenin başlangıcında, faaliyetler sırasında ve projenin bitiminde insan odaklı fotoğraf çekimi yapılmıştır. Proje ofis çalışanları tarafından projenin kapanış ve değerlendirme yemeği faaliyeti sırasında insan odaklı kamera kaydı yapılmıştır.

Yapılacak tarama ve eğitim faaliyetine; 8891 öğrenci katılmıştır. Tarama ve eğitim faaliyeti İl Sağlık Müdürlüğüne bağlı 112 Komuta Kontrol Merkezinde görevli 8 pratisyen hekim, İl Sağlık Müdürlüğü bünyesinde görevli 4 hemşire, 4 ebe, 7 sağlık memuru ve 10 tıbbi sekreter, 3 şoför tarafından gerçekleştirilmiştir.

Tarama yapılan 8891 öğrenciden 545 öğrenci hastanelere yönlendirilmiş olup, sadece 213 öğrenci muayene için hastaneye başvuruda bulunmuştur.

Bulgular ve Tartışma

Şubat ayı 2016 yılında başlayan projenin Mart - Haziran ayları arasında 4 ay süren tarama çalışması ile toplanan veriler, bilgisayar ortamında excell programında kayıt altına alınmıştır. Verilerin tümünün işlenmesi sonucunda yapılan istatiksel çalışma sonrasında aşağıda belirtilen bulgulara ulaşılmıştır:

Tablo-1-Genel sonuçlar:

Öğrenci Sayısı	10 512
Tarama Yapılan Öğrenci Sayısı (Veli İzin Belgesi olan)	8891
Hastanelere Yönlendirilen Öğrenci Sayısı	545
Hastanelere Başvuran Öğrenci Sayısı	213
	Kız	Erkek	Toplam
İl Geneli Ulaşılan Belirgin Skolyoz Sayısı	3	2	5
İl Geneli Ulaşılan Orta Skolyoz Sayısı	7	6	13
İl Geneli Ulaşılan Hafif Skolyoz Sayısı	47	59	106
İl Geneli Ulaşılan Minimal Skolyoz Sayısı	49	32	81
Kifoskolyoz	6	2	8
	112	101	213

Tablo-2-İlçelere Göre Tarama Yapılan Okul Sayısı:

Okul adı	Okul sayısı	Tarama yapılacak gün sayısı	Planlanan öğrenci sayısı	Tarama Yapılan Öğrenci Sayısı
Giresun Merkez	22	43 gün	3072	2276
Alucra	5	5 gün	215	103
Bulancak	17	15 gün	1615	1462
Çamoluk	3	2 gün	90	87
Çanakçı	4	2 gün	157	146
Dereli	8	5 gün	428	396
Doğankent	6	3 gün	182	172
Espiye	11	8 gün	959	885
Eynesil	5	4 gün	289	271
Görele	10	6 gün	781	701
Güce	5	3 gün	256	221
Keşap	6	5 gün	417	222
Piraziz	6	4 gün	270	244
Şebinkarahisar	4	4 gün	550	518
Tirebolu	13	8 gün	810	810
Yağlıdere	5	3 gün	421	377
16 ilçe	130 okul	120 gün	10 512	8891

Tablo-3-İlçelere Göre Hastanelere Gönderilen Öğrenci Sayısı:

Giresun Merkez	280
Alucra	3
Bulancak	86
Çamoluk	2
Çanakçı	3
Dereli	3
Doğankent	15
Espiye	25
Eynesil	7
Görele	20
Güce	20
Keşap	7
Piraziz	19
Şebinkarahisar	3
Tirebolu	42
Yağlıdere	10
16 ilçe	545 öğrenci

Tablo-4-Cinsiyete Göre Kız Öğrenci Persantil Boy Değerleri

PERSANTİL BOY DEĞERLERİ
YAŞ	KIZ
	Alt sınır	Ortalama	Üst sınır
11 Yaş	-	25	15
12Yaş	215	1646	304
13Yaş	182	1883	139
14 Yaş	7	46	5
	404	3600	463
Toplam	4467

Tablo-5-Cinsiyete Göre Erkek Öğrenci Persantil Boy Değerleri

PERSANTİL BOY DEĞERLERİ
YAŞ	ERKEK
	Alt sınır	Ortalama	Üst sınır
11 Yaş	-	14	5
12Yaş	93	2076	78
13Yaş	78	1905	111
14 Yaş	10	54	-
	181	4049	194
Toplam	4424
Genel Toplam	8891

Sonuç

Böylece proje hedefleri içerisinde yer alan;

• 
  Engel nedeni olan İskelet Sistemi Hastalıkları hakkında bilinç düzeyi arttırıldı,
  
• 
  Ortaöğretim okullarında yapılan taramalarda tespit edilen öğrenciler hastanelere yönlendirilmesini sağlandı,
  
• 
  Ortaöğretim öğrencilerinin bilgilendirilmesi ve bilinçlendirilmesi sağlandı,
  
• 
  Öğrenci velileri, öğretmenlerin bilgilendirilmesi ve bilinçlendirilmesi sağlandı,
  
• 
  Ortaya çıkabilecek ikincil bir engelin oluşması önlenmeye çalışıldı,
  
• 
  İskelet Sistemi Hastalıkları hakkında farkındalık yaratarak, bilgi ve bilinç düzeyinin arttırılması sağlandı,
  
• 
  Toplumun engelli bireylere karşı farkındalığı ve duyarlılığı artırıldı,
  
• 
  Engelliliğin nedenleri ve önlemesi konusunda toplumda farkındalık yaratmak, bilgi ve bilinç düzeyi artırıldı.
  
• 
  Ayrıca proje ile görülmüştür ki duruş bozuklukları ve iskelet sistemi hastalıkları hakkında ilimizde ailelerin büyük bilgi eksikliği vardır. Taramaların rutin olarak tekrarlanması gerektiği görülmüştür.
  

Projenin başlangıcında İl genelinde 10.512 öğrenciye ulaşılması hedeflenmiş olup 8.891 öğrenciye ulaşılmıştır. Böylece proje hedefine ulaşmada % 84,6 başarı sağlanmıştır.