Samarqand shaxar xtmfmt va teb gaqarashli 66-umumiy ta’limmaktabining Informatika fani o’qituvchisi Baratov Jasurning 7- sinflar uchun

SAMARQAND shaxar

XTMFMT va TEB gaqarashli

66-umumiy ta’limmaktabining

Informatika fani o’qituvchisi

Baratov Jasurning 7- sinflar uchun

“Axborotli olam muammolari va Internet.” mavzusiga tayyorlagan 1-soatlik

SAMARQAND 2016
Sana: “___” 2015-2016-yil Informatika fani Sinf: 7-^a7-^b
Fan: Informatika

Mavzu: Axborotli olam muammolari va Internet.

I.DARSNING MAQSADI:

1. 
   Ta’limiy maqsad: Internet tizimi haqida to’liq ma`lumotga ega bo’lib, internetda ishlash qoidalari bilan tanishish va informatikadan olgan bilimlariga tayangan holda internet tizimidan boshqa sohalarga oid ma’lumotlardan foydalana olish.
   

b) Tarbiyaviy maqsad: Internet tizimida ishlash jarayonida undan faqat foydali ma’lumotlar olish, har xil keraksiz saytlardan foydalanmaslikni o’quvchning ongiga singdirish, internetda mujassamlashgan go’zal ma’lumotlatlardan oqilona foydalanishga o’rgatish.

v) Rivojlantiruvchi maqsad: Ta’lim jarayonida o’quvchining fikrlash qobiliyatini oshirish va internetda ishlash mobaynida olgan bilimlarini mustaxkamlash, kompyuter savodxonligini oshirish

d) Mavkuraviy: 2010-yil yurtboshimiz tomonidan ”Barkamol avlod” yili deb nomlanishi ularga berilgan ishonch va katta imkoniyatlar eshigi ekanligi, ishonchni oqlash uchun harakat qilish tushunchalarini singdirish.

Kasbga yo`naltiruvchi: O`quvchilarning har birini tanlagan kasbi bo`yicha bugun o`tilayotgan internet tizimi juda muhim ahamiyatga egaligi haqida tushuncha berish zamonaviy texnika vositalaridan foydalana olish hozirda zamon talabi ekanligini tushuntirish.

II. Dars turi: Yangi bilimlarni o’zlashtirish, interfaol usuli.

III. Dars uslubi: Guruhlar bilan ishlash, Aql charxi, Klaster uslubi, elektron testlar bilan ishlash.

IV. Dars jihozlari: Darslik, tarqatma materiallar, ko’rgazmali qurollar, krosvord va chaynvordlar, (ball kartochkalari)

V.Texnik jihoz: Kompyuterlar, Kadoskop, diaproyektor ekran

VI. Tayanch iboralar: Internet, ARPA Net, Http, ftp,TCP,IP, HTML, WWW, sayt, multimedia, gipermatn, gipermedia.

VII.Darsuchun talab etiladigan vaqt:45 minut:

Darsning texnik chizmasi:

Dars bosqichlari	Vaqt
Tashkiliy qism.	2 daqiqa
Yangi mavzuni boshlashga hozirlik	3 daqiqa
Yangi mavzuni yoritish	25 daqiqa
Guruhlarda ishlash. Yangi mavzuni tahlil qilish	7 daqiqa
Darsni yakunlash	3 daqiqa
Uyga beriladigan topshiriqlar	5daqiqa

O’QITUVCHIGA QO’YILADIGAN TALABLAR:

• 
  O’quvchilarga ta’lim va tarbiya berish mahorati;
  
• 
  O’qitadigan fani bo’yicha bilim berish,ko’nikma va malakalarini shakllantirish va takomillashtirib borish;
  
• 
  O’quv jarayonida tarqatma materiallardan va ko`rgazmali qurollardan unumli foydalanish va amaliy ko’nikmalarga ega bo’lish;
  
• 
  O’quvchilarning bilimlarini turli usullarda baholash;
  

O’QUVCHIGA QO’YILADIGAN TALABLAR:

• 
  Yangi mavzudan oldingi mavzular haqida yetarlicha bilim,ko’nikma va malakalarga ega bo’lish;
  
• 
  Internet tizimi haqida nazariy va amaliy bilimlarga ega bo`lish;
  
• 
  Internetda mustaqil ishlash yo’llarini mukammal o’rganish va undan barcha sohada foydalana olish;
  

Darsning borishi:

I.O’qituvchi o’quvchilar bilan salomlashib yo`qlama o`tkazib oladi. So’ngra dars rejasi qisqacha tanishtiriladi.

Dars rejasi:

1. Sardorlar bellashuvi. Har bir guruh sardori savollar daraxtidagi doira shaklidagi savol kartalaridan uchtasini tanlab, bir-biri bilan savol javob o’tkazadi. O’qituvchi to’g’ri javoblarni belgilab, baholaydi. Har bir to’g’ri javob bir ball hisoblanib, yulduzcha (5ball), kvadrat (4ball), olmacha(3ball), doira(2ball) bilan baholanadi. Qolgan o’quvchilar esa kompyuterlar yordamida olgan bilimlarini mustaxkamlash maqsadida o’tilgan va yangi mavzuga doir berilgan testlarni bajaradilar va avtomatik baholanadilar.

2. O’tilgan mavzuni takrorlash. Kompyuter qurilmalariga ta’rif berish. Har ball guruhdan 3 ishtirokchi kartochkalarni tanlaydilar va unda tasvirlangan qurilmani nomi va vazifasi haqida tushuncha beradi. Guruh a’zolari esa o’zlariga berilgan kompyuter qurilmalari haqida klaster usulidagi krosvordni to’ldirib berishadi. Baholash har bir javobga nisbatan qo’yiladi.

3. O’qituvchi o’tgan mavzuni umumiy qilib tushuntiradi va yangi mavzuga o’tadi.

4. Yangi mavzu bayoni. O’qituvchi o’quvchilarga yangi mavzuni interfaol seminar usulidan foydalangan holda vazifa qilib bergan va o’quvchilar tayyorlanib kelishgan bo’ladi. O’quvchilar ko’rgazmali qurollar va slaydlar orqali yangi mavzu haqida o’z tushunchalarini o’quvchilarga tushuntiradi, o’qituvchi fikrlarni umumlashtirib o’quvchilarga sodda va tushunarli tarzda bayon qiladi. Asosiy tushunchalarni o’quvchilarga yetkazadi.

5. Yangi mavzuni mustaxkamlash. Bunda har bir guruh sardori savollar daraxtidagi to’rtburchak savol kartalaridan beshtadan tanlaydi va o’z guruhiga o’qib eshittiradi, guruh a’zolari javob beradi.

6. Kim topqir. Bunda har bir guruhdan 2 ishtirokchi doskada berilgan o’tilgan mavzularga doir krosvordni bajaradi, qolgan guruh ishtirokchilari ham guruh bilan o’zlariga berilgan chaynvordlardan fanga oid iboralarni topadilar. Kim ko’p bajarganligiga qarab guruh va ishtirokchilar alohida baholanadi.

7. Darsga xulosa qilinadi va baholanadi. Vazifa topshiriladi.

II.Sardorlar bellashuvi: Ushbu savollarga guruh sardorlari javob beradilar, o’qituvchi baholaydi.

1.Kompyuter tarmoqlari deganda nimani tushunasiz?

2.Kompyuter tarmoqlari qanday turlarga bo’linadi?

3.Lokal va mintaqiv tarmoqlar qanday farqlanadi?

4. Global tarmoq deganda nimani tushunasiz?

5.Tarmoqlarning texnik vositalari haqida tushuncha bering?

6. Server va Konsentratorga ta’rif bering.

Guruh ishtirokchilari ushbu testlarni elektron variantda kompyuterlarda bajarib, o’tilgan mavzuni mutaxkamlaydilar hamda yangi mavzuga tayyorlanadilar.

TEST SAVOLLARI:

1.Kompyuterlarning o’zaro axborot almashish imkoniyatlarini beruvchi qurilmalar majmuiga ________deyiladi?

a) Lokal tarmoq

b) Axborot ashyolari

v) Kompyuter tarmoqlari

d) Global tarmoq

2.Arxiv, kutubxona, fondlar, ma’lumotlar ombori va boshqa axborot tizimlaridagi hujjatlar yig’indisi nima deyiladi?

a) Axborot ashyolari

b) Elektron kutubxona

v) Yagona tarmoq

d) Internet

3.Lokal tarmoqda tarmoq ishini ta’minlovchi maxsus kompyuter nima deb ataladi?

a) Server

b) Konsentrator

v) Protsessor

d) Note-book

4.Kompyuterdagi ma’lumotlarni bevosita ko’ra olish imkonini beruvchi qurilmanimg nomini ko’rsating?

a) Printer

b) Skaner

v) Monitor

d) Disk

5.Konsentratorlar lokal tarmoqda qancha kompyuterni bir-biriga ulab bera olish imkoniyatiga ega?

a) 8 ta

b) 12 ta

v) 16 ta

d) Hamma javoblar to’g’ri

6.Modemlarni axborot uzatish tezligini o’lchaydigan fizik kattalik?

a) Bit

b) Bayt

v) Bod

d) m\s

7.WWW- nima?

a) Tarmoq

b) Jahon o’rgimchak to’ri aloqa tizimi

v) Web sahifalar yaratish dasturi

d) Antivirus dasturi

8.Minglab lokal va mintaqaviy kompyuter tarmoqlarini bir butun qilib birlashtiruvchi butun dunyo kompyuter tarmog’i nima deb ataladi?

a) Internet

b) Server

v) Konsentrator

d) Modem

9.Lokal tarmoqda ma’lumotlarni bir kompyuterdan boshqasiga uzatish uchun xizmat qiladigan tarmoq qurilmasini ko’rsating?

a) Modem

b) Aloqa kabellari

v) Skaner

d) Printer

10. Kompyuterlar orasida tarmoq o’rnatish uchun zarur bo’ladigan tarmoq qurilmalari ko’rsatilgan qatorni belgilang:1.Modem,2. Printer,3. Sichqoncha,4. Aloqa kabellari,5.Server, 6.Skaner,7.Konsentrator.

a) 1,2,5,6

b) 1,3,5,7

v) 1,4,5,7

d) 2,3,4,6

III. O’tilgan mavzuni takrorlash. Kompyuter qurilmalariga ta’rif berish. Har bir guruhdan uch ishtirokchi qurilmalar tasvirlangan suratlarni tanlab ularni nomini hamda bajaradigan vazifasini aytadilar.

1.Printer

2.Monitor

3.Protsessor
4.Modem


5.Klaviatura

6.Sichqoncha

Ishtirokchilar qurilmalarga ta’rif bergunlaricha qolgan guruh ishtirokchilari ham kompyuter qurilmalariga doir klaster usulidagi ushbu krosvordni to’ldiradilar.

IV. . O’qituvchi o’tgan mavzuni umumiy qilib tushuntiradi va yangi mavzuga o’tadi.

V. YANGI MAVZU BAYONI:

Hamma Internet haqida eshitgan va undan foydalanishni xohlaydi. Ma'lumki, Internet axborotni soniyalar ichida uzoq masofalarga uzatish imkonini beradi. Shuning uchun bu darsda Internetni kelib chiqishi, uning tarkibi, unda axborot qanday qoidalar asosida uzatilishi va qabul qilinishihaqida ma'lumot beriladi.

Internet tarixi

O'zgarib va rivojlanib turuvchi olam yoki jamiyat haqida turli xil ko'rinishdagi katta hajmli axborotlar dunyoning deyarli hamma mamlakatlarida yig'ilib bormoqda. Bu ma'lumotlardan foydalanish zamonaviy axborot texnologiyasi vositalarisiz katta mablag' va vaqt talab etadi. Bunday muammolar Internet (Xalqaro informatsion tarmoq)ning tashkil etilishi bilan hal etildi.

Internet "sovuq urush" mahsuli hisoblanadi. Uni yaratilishiga yadro zarbalaridan qisman zararlanganda ham ishlay olishga mo'ljallangan tajribaviy aloqa sistemasi sifatida XX asrning 70-yillari boshlarida AQSH Mudofaa Vazirligi tomonidan ishlab chiqilgan ARPANet aloqa tarmog'i asos bo'lgan.
ARPANet - buzilgan aloqa bo'g'inlarni avtomatik ravishda aylanib o'tishga va tarmoqdagi kompyuterlarning ma'lumot almashishiga imkon yaratuvchi kommunikatsiyalar paketidir.

ARPANet tarmog'i birinchi marta ishga tushirilganda 4 ta kompyuter orasida maxsus kabel orqali bor-yo'g'i 2 minut davomida axborot almashinilgan. Awaliga bu tarmoq maxfiv hisoblanean Kevinrhalik so'ng bu tarmoqqa turli korxona va tashkilotlar ulanib olgan. Shu tariqa bu tarmoq Internet tarmog'iga aylangan. Internet tarmog'i biror tashkilotga bo'ysunmaydi, lekin davlatlar, ilmiy va ta'lim tashkilotlari, kommersiya strukturasi va millionlab xususiy shaxslar tomonidan moliyalashtiriladi. Tarmoq taklif etilgan ko'ngillilar tomonidan tashkil etilgan "Internet arxitekturasi bo'yicha kengash" tomonidan boshqariladi.

Internet va WWW

Internet - dunyo bo'ylab joylashgan va yagona tarmoqqa birlashtirilgan minglab kompyuter tarmoqlarining majmuidir. Internetda axborot almashish standart qoidalar asosida amalga oshiriladi. Internetdagi ma'lumotlarni uzatish qoidalari protokollar (masalan, TCP/IP —TRANSMISSON CONTROL PROTOKOL/INTERNET PROTOKOL) deb ataladi. TCP/IP protokolining axborotni uzatish usuli quyidagicha: TCP protokoli axborotni paketlarga ajratadi; IP protokoli orqali barcha paketlar qabul qiluvchiga uzatiladi va TCP protokoli tomonidan barcha paketlarning qabul qilinganligi tekshiriladi; barcha paketlar qabul qilingandan keyin TCP protokoli ularni tartibga soladi va yaxlit ko'rinishga keltiradi.

Kompyuterlarning axborotlarni telefon tarmoqlari orqali yubora olishiga imkon beruvchi modem deb ataluvchi qurilmaning yaratilishi (1979-yil Nayes kompaniyasi) va rivojlanishi sababli faqatgina shaxsiy kompyuteri va telefoni bor millionlab kishilar tarmoqning maxsus quril-malarisiz ham Internetdan foydalana olish imkoniyatiga ega bo'ldilar.

Hozirgi kunda Internet dunyo bozorini o'rganishda va savdo-sotiq ishlarini tashkil etishda zamonaviy biznesning eng muhim vositalaridan biriga aylanib bormoqda. Internet o'zaro aloqa bog'lash yoki ma'lumotlar almashish tarmog'i bo'libgina qolmasdan, unda mavjud bo'lgan ma'lumotlar ombori majmuyi dunyo bilimlar omborini tashkil etadi. Internetning kompyuterlar bilan bog'liq bo'lgan narsalardan muhim farqi shundaki, u o'zi haqidagi ma'lumotlarni ham o'zida saqlay olishidir.

1992-93-yillarda axborot texnologiyasining rivojlanishi sababli tasviriy va tovushli axborotlarni olis masofalardan qisqa vaqtda uzatishning shunday imkoniyati yaratilganki, u World Wide Web deb nomlangan.

World Wide Web ning yaratilishiga 1989-yil Shvetsariyadagi Yevropa Yadroviy Tadqiqotlar Kengashining loyihasi asos bo'ldi. Bu loyihaning maqsadi Internetda axborot tarqatishning samarali usullarini izlash va uning oqibatlarini kuzatishdan iborat edi. Hozirgi kunda World Wide Web Internetning eng tez rivojlanayotgan sohalaridan biri bo'lib qoldi.

Internet deganda ko'pchilik World Wide Web (qisqacha Web yoki WWW) ni tushunadi. Aslida World Wide Web Internetning bir qismi bo'lib, xalqaro o'rgimchak to'ri ma'nosini anglatadi. World Wide Web multimedia (multimedia - rasm va matnli axborotni tovushli va harakatdagi shakllardan iborat axborot bilan birlashtirish texnologiyasi) imkoniyatlariga ega bo'lgani uchun foydalanuvchilar e'tibonni juda tez qozondi.

WWW tarkibi

WWWda axborot maxsus sahifalarda, ya'ni Web-sahifaiarda joyiashadi. Web-sahifaga matn, rasm, tovush, videotasvir va hokazo ko'rinishdagi axborotlarni joylashtirish mumkin. Bu esa o'z navbatida reklama, tijorat, ta'lim va boshqa ko'pgina soha vakillariga beqiyos imkoniyatlar ochib berdi. Masalan, juda ko'p kinostudiyalar o'z mahsuiotlarini reklama qilish uchun Web-sahifalar yaratishadi. Mazkur Web-sahifalarda asosan yangi filmlar haqidagi ma'lumotlar bilan birga shu filmlardan 1-2 daqiqali parchalar aks ettirlladi. WWW yaratilgunga qadar bunday imkoniyat faqat kinoteatrlar yoki televideniye orqaligina mavjud edi.

Kinoteatr va televideniye orqali namoyishlar belgilangan vaqtga bog'liq bo'lsa, WWW dan xohlagan kishi istalgan vaqtda yangi filmlar haqida to'liq ma'lumot olishi mumkin.

WWWning ommalashishiga yana bir omil gi permatndir. Gipermatn Web-sahifaning biror qismiga yoki boshqa Web-sahifaga bog'liqligmi ko'rsatuvchi ilovabo'lib, u so'z yoki rasm bo'lishi mumkin.Gipermatn yordamida Web-sahifaning kerakli qismiga yoki boshqa Web-sahifaga tez va oson o'tiladi, bu hoi kerakli qism yoki Web-sahifaga gipermurojaat deb ataladi.

Bitta tashkilot yoki xususiy shaxsga tegishli va mazmuniga ko'ra o'zaro bog'langan bir nechta Web-sahifalar majmuyi Web-sayt deyiladi. Web-saytni kitobga, Web-sahifani esa kitobning sahifasiga o'xshatish mumkin. Web-saytdagi Web-sahifalar o'zaro gipermatn yordamida bogianadi.Web-saytlar ham, Web-sahifalar ham Web-server deb ataluvchi Internetga ulangan maxsus kompyuterlarda saqlanadi va o'z adresiga ega bo'ladi. Bu adres URL deb ataladi. URL hamisha http:// yozuvidan boshlanadi (http - Hyper Text Transfer Protocol). So'ngra Web-sahifa joylashgan tarmoq (provayder) adresi (masalan, www.uzsci.net), keyin Web-sahifa nomi (masalan, ~rtm) yoziladi. Provayderlar (ingliz. provide - imkon berish, ta'minlash) -Internetning ba'zi qismlaridan foydalanishga imkon beruvchi va foydalanuvchilarga turli xizmatlarni ko'rsatuvchi firmalardir. Shunday qilib, misolda keltirilgan Web-sahifaning Internetdagi adresi: http://www.uzsci.net/~rtm ko'rinishida bo'ladi.
VI. Yangi mavzuni mustaxkamlash.
Bunda har bir guruh sardori savollar daraxtidagi to’rtburchak savol kartalaridan beshtadan tanlaydi va o’z guruhiga o’qib eshittiradi, guruh a’zolari javob beradi

Takrorlash savollari:

1. Internet deganda nimani tushunasiz?

2. Internetning yaratilishiga sabab bo'lgan birinchi kompyuter tarmog'i haqida so'zlab bering.

3. Internetda axborot uzatish protokoli deganda nimani tushunasiz?

4. Multimediya nima?

5. Word Wide Web haqida nimalarni bilasiz?

6. Web-sahifa va gipermatn haqida so`zlab bering.

7. Web-sayt nima?

8. Internetdagi web-sahifalar qayerda saqlanadi?

9. URL deganda nima tushiniladi?

VII. Kim topqir.

Bunda har bir guruhdan 2 ishtirokchi doskada berilgan o’tilgan mavzularga doir krosvordni bajaradi, qolgan guruh ishtirokchilari ham guruh bilan o’zlariga berilgan chaynvordlardan fanga oid iboralarni topadilar. Kim ko’p bajarganligiga qarab guruh va ishtirokchilar alohida baholanadi.

Takrorlash uchun krosvordlar:

1. 
   Guruh ishtirokchilari ushbu chaynvordda yashiringan fanga oid iboralarni topishlari kerak. Ajratilgan vaqt 3-minut.
   

P	L	E	R	I	N	S	K	A	F
R	E	T	U	Y	T	E	R	N	E
I	D	O	M	P	A	X	B	O	T
N	T	E	R	M	O	K	L	R	O
S	A	K	I	B	E	R	O	L	T
T	Y	R	O	S	S	N	K	A	G
P	R	O	T	S	E	E	L	A	L
P	A	S	K	Y	S	T	I	B	O
D	A	S	A	E	I	S	K	A	R
R	U	T	L	B	K	K	A	N	E

2. 
   Har bir guruhdan ikki ishtirokchi doskada berilgan ushbu krosvordlarni Savollar daraxtidagi beshyulduz kartalari orqali tanlaydi va kartadagi kalit so’zlarga e’tibor berib ularga o’z tushunchalarini beradilar. Kalit so’zlar BARKAMOL AVLOD va KELAJAK OVOZI.
   

1.Kompyuter tarmoqlaridan biri.

2.Kompyuterlar orasidagi aloqa.

3.Ommalashgan global tarmoq.

4. Internet texnologiyalari asosida tuzilgan, ammo foydalanish shartlariga ega bo’lgan global tarmoq.

5.Axborot texnologiyalari orasidagi eng ko’p foydalaniladigan qurilmalar majmui.

6.Global tarmoqqa ulanish uchun zarur bo’ladigan qurilma.

7. Bir yoki bir biriga yaqin binolar orasidagi tarmoq.

8.Bir viloyat yoki hududlar orasidagi kompyuter tarmog’i.

9.Lokal tarmoqlarda ishlatiladigan ulash vositasi.

10.Tarmoqda kompyuterlarni o’zaro axborot almashinuvini ta’minlovchi qurilma.

11.Modemlar tezligi o’lchanadigan birlik.

1. Kompyuterga ma’lumot kiritish qurilmasi.

2. Internetning dastlabki versiyasi.

3. WWW-ning to’liq shakli.

4. Internetda axborotlar saqlanadigan sahifa.

5. Kompyuterning aqli.

6. Aloqa kabellari yordamida ulanadigan tarmoq.

7. Modem atamasi olingan so’z birikmasi.

8. Tarmoq ishini ta’minlovchi maxsus kompyuter.

9. Dunyoning ixtiyoriy davlatidagi kompyuterlani o’zida birlashtirish imkoniyatiga ega bo’lgan tarmoq.

10. Biror bir maqsad yo’lida jamlangan elementlar majmui.

11. Ommaviy global tarmoq.

O’qituvchi o’quvchilar vazifani qay darajada bajarganliklariga qarab guruh hamda ishtirokchilarni baholaydi,

VIII.Xulosa:

O’qituvchi yangi mavzu yuzasidan bilimlarni umumlashtiradi va yig’ilgan ball kartochkalarini hisoblaydi, g’olib guruhni aniqlab rag’batlantiradi va o’quvchilarni baholaydi. Uyga vazifa berib o’quvchilar bilan xayrlashadi

IX. Foydalanilgan adabiyotlar:

1. 
   Informatika 7-siniflar uchun
   
2. 
   T.X. Xolmatov, N.I. Tayloqov, U.A. Nazarov. Informatika. T., “O`zbekiston milliy entsiklopediyasi”, 2003 y.
   

3. “Informatika va axborot texnologiyalari” Akademik litsey va kasb-hunar kollejlari uchun darslik , “O’qituvchi”, 2002y

V. Uyga vaziva.

10-dars. 1-9-savollar.