Sabaqtin’ maqseti: Bilim beriwshilik maqseti

Tema: 1989 ji Ferǵana waqiyalari. Ózbekstanda sociyalıq krizistiń háwij alıwı

Sabaqtin’ maqseti:

• 
  Bilim beriwshilik maqseti: Oqıwshılarǵa Ferǵana waqiyaları haqqinda mag’liwmat beriw
  
• 
  Tárbiyalıq maqseti: Oqıwshılardı ǵárezsizligimizge sadıqlıq watan súyiwshilik, jası úlkenge húrmet, mártlik, sadıqlıq ruwxında tárbiyalaw;
  
• 
  Rawajlandırıwshı maqset: Oqıwshılarda taza tema boyınsha bilim hámde kónlikpeni, sananı, erkin pikirley alıw qábiletin rawajlandırıw
  

Kompetenciya

• 
  Tayan’sh Kompetenciya
  
• 
  TK-1 Kommunikativ
  
• 
  TK-5 Milliy hámde ulıwma mádeniy
  
• 
  Pánge tiyislı Kompetenciya
  
• 
  PK-1 Tarıyxıy waqıyalardı túsiniw hámde onı logikalıq túsindire alıw
  

Sabaqtıń bólistiriliwi

1	Shólkemlestiriw	3 minut
2	Úyge tapsırma soraw	7 minut
3	Taza tema	20 minut
4	Taza temanı bekkemlew	10 minut
5	Bahalaw	3 minut
6	Úyge tapsırma beriw	2 minut

Sabaq barısın shólkemlestiriw: Klasqa kelip oqıwshılar menen sálemlesemen. Náwbetshi arqalı oqıwshılardı barlap klass tazalıǵına itibar beremen. Oqıwshılardıń sabaqqa tayarlıǵın kózden ótkerip sabaqtı baslayman.
Úyge tapsırma soraw: 4-5 oqıwshıdan úyge berilgen temalardı sorayman hám ótken temalardı yadlarına túsiriw ushın tómendegi tapsırmanı beremen.
Enine
2. Ózbekstan tariyxına tiyisli eń áyyemgi jazba derek?
4. Materiallıq derek jáne qanday ataladı?
8. Materiallıq dereklerdi kimler úyrenedi?
9. Qaysı payǵambar 1-yanvarda tuwılǵan?
10. Eski hújjet, jazba derekler saqlanatuǵın jay?
11. Iso payǵambardıń analardıńların ısımları?
Boyına
1. Tariyxıy waqıya hám hádiyseler júz bergen waqtın uyreniwshi pán?
3. «Eramizǵa shekem» sóziniń ornına ya'na qanday sóz isletiw múmkin?
5. Tariyxıy waqıya hám hádiyseler haqqında gúwalıq beretuǵın, arxivlarda saqlonayotgan qaydnomalar, pát, dóretpeler-bul?
6. Xudoning sózlerin, kórsetpelerin bandalarga jetkeziwshi wákil, elshi?
7. Mil avv 776 -jılda «Birinshi Olimpiada» qaysı mámlekette bolǵan?



Taza tema: 1989 ji Ferǵana waqiyalari. Ózbekstanda sociyalıq krizistiń háwij alıwı
1989 -jıldıń mayida Ferǵanada ózbekler hám mesxeti túrkleri ortasında qáweterli obaǵa aynalǵan ǵalabalıq dúgilisisler baslanıp ketti, pútkil Ferǵana órt ishinde qaldı. Qarama-qarsılıq tolqını sol gezler respublika xalqınıń derlik yarımı jasap atırǵan Ferǵana oypatlıqsın pútkilley óz domiga alıwı múmkin edi.
Jazilıwına qaraǵanda, áne sonday qıyınshılıqlı máwsimde Islam Karimov respublika basshısı etip saylandı. Saylaǵanıınan keyin ol asıǵıslıq menen Ferǵanaǵa bardı. Karimovning puqta o'ylagan siyasatı hám aktiv umtılıw-háreketleri hám de processda Oray wákilleri de tikkeley qatnasıwı kerekligi haqqındaǵı qatań talapları sebepli qanlı kelispewshilik háwij almastan toqtatıp qolindi. Keri jaǵdayda, pútkil respublikada biyqararlıq júzege keliwi múmkin edi.
«Islam Karimov Ózbekstannıń túrli aymaqlarında jalın alıp atırǵan milletleraro qarama-qarsılıqlardı saplastırıw boyınsha ózine isenimli hám mártlershevor ilajlardı ámelge asırdı. Nátiyjede ol 1990 jıl fevral -mart aylarında Bo'ka hám Parkentda, 1990 jıl iyun ayında O'shda qanlı etnik kelispewshiliklerdiń aldın aldı. Prezident Islam Karimov Ózbekstanda jasaw qılıp atırǵan barlıq millet hám xaliqlardiń teń haqılılıǵın támiyinlew, de «titul» millet, de milliy azshılıqlar máplerin qorǵawǵa bólek itibar qaratdi», dep ataladı maqalada.
Birinshi prezident tárepinen islam dininiń qayta oyanıwı, qolaversa, mámleket degi barlıq konfessiyalarning erkin xızmet kórsetiwine ǵamxorlıq kórsetilgeni buǵan baylanıslı úlken áhmiyet kásip etdi. Barlıq diniy konfessiyalar wákilleri óz ıqtıqatına emin-erkin hám tosıqlarsız ámel etiwleri ushın zárúr shárt-sharayat jaratıldı.
Aytılıwına qaraǵanda, milliy hám materiallıq oraylardıń islengeni Ózbekstan xalqiniń birligi hám birdey pikirligin támiyinlegen zárúrli faktorlardan biri esaplanadi. Tashkentte mámleket degi milliy-materiallıq oraylardıń basın qovushtirgan oray shólkemlestiriw etildi, 1992-jıl yanvarda ol Respublika baynalminal mádeniyat orayına aylantırildi. Sol jılları Ózbekstanda tatar, nemis, koreys, ozarboyjon, qazaq, evrey sıyaqlı 54 milliy hám milletleraro oraylarǵa tiykar solindi. Oraylar iskerligi, qolaversa, túrli millet hám xaliqlardiń óz tariyxı, ádebiyatı, tilin úyreniw, dástúrler, milliy bayram, úrp-ádet hám dástúrlerdi qayta tiklew hám rawajlandırıw sıyaqlı materiallıq, ruwxıy jáne social talapların qandırıw ushın qolay ortalıq jaratıldı.
1989 -jıl oktyabrde Islam Karimovning ózine isenimli siyasiy qádemi jemisi retinde «Mámleket tili haqqında»gi nızam qabıllandı. Bul nızam menen uzaq waqıt ekinshi dárejede bolıp kelgen ózbek tiline mámleket tili mártebesi berildi. Bul hádiyse ózbek xalqiniń milliy ózlik sezimi ósiwinde zárúrli rol oynadı. Qolaversa, bul ǵárezsizlikke erisiw jolındaǵı dáslepki jeńis de edi. Búgin Ózbekstanda 140 qa jaqın respublika hám aymaqlıq kólemdegi milliy-materiallıq oraylar xızmet kórsetip atır. 130 dan zıyat millet hám elat wákilleri tınısh -totuv hám tatıwlıqta jasap kelip atır. Olardıń etnik mádeniyatı, dástúr hám úrp-ádetlerin saqlap -álpeshlew hám hár tárepleme rawajlandırıw ushın sharayatlar jaratılǵan. 16 konfessiyaga tiyisli diniy shólkemler xızmet kórsetip atır. Tálim mákemelerinde 7 tilde saboq berilip atır, Milliy teleradiokompaniya óz programmaların 12 tilde efirga uzatıp atır, gazeta-jurnallar bolsa 10 nan zıyat tilde baspadan shıǵarılıp atır. «Birinshi prezident tárepinen mámleketimizdegi barlıq millet hám elatlarǵa kórsetilgen ǵamxorlıq - onıń basqa xalıqlarǵa sıylasıqı hám óz ana eliga joqarı perzentlik muhabbatınıń ańlatpası bolıp tabıladı.
Taza temanı bekkemlew: Taza temanı bekkemlew ushın soraw-juwap ótkeremen.
BBB kestesi

	BILEMEN	BILIP ALDÍM	BILIWDI QÁLEYMEN
1989 ji Ferǵana waqiyalari
Ózbekstanda sociyalıq krizistiń háwij alıwı

Bahalaw: Sabaqqa jaqsı qatnasqan oqıwshılardı bahalap ótemen.