Ривожланган мамлакатларда молиявий назоратни ташкил этиш амалиёти

МАВЗУ: “РИВОЖЛАНГАН МАМЛАКАТЛАРДА МОЛИЯВИЙ НАЗОРАТНИ ТАШКИЛ ЭТИШ АМАЛИЁТИ”
Режа:

• Ривожланган мамлакатларда молиявий назоратни ташкил этиш.
• Солиқ, бюджет ва молия назоратининг ўзига хос жиҳатлари.
• Иқтисодий назоратни макродаражада ташкил этиш амалиёти, бу соҳадаги хорижий тажриба асосида Ўзбекистон молия органлари олдига қўйилаётган янги талаблар.
• Ўзбекистон Республикасида молиявий назорат тизимини такомиллаштиришнинг асосий йўналишлари.

 

Назорат-бошқарув тизимининг энг муҳим бўғинларидан бири, унинг мақсадларига эришищда синалган воситадир. Бозор иқтисодиётига ўтишнинг дастлабки босқичларида бозор ва эркин тадбиркорлик шароитларида ҳамма нарсани сўм бошқаради, шу боис жамиятнинг иқтисодий ҳаётида солиқ инспекциясидан ташқари давлат ва жамоат назоратининг ҳар қандай турига ҳожат ўз-ўзидан йўқ бўлади, деган фикр кенг тарқалган эди. Бироқ хўжалик субъектларининг тажрибаси бу фикрни рад этди. Маълум бўлдики, хилма-хил мулкчилик шакллари шароитида иқтисодий ислоҳотлар чуқурлашгани сари кутилган натижаларга эришиш учун назорат тизими такомиллашиб бориши керак.
Барча ривожланган мамлакатларда тадбиркорлик фаолияти устидан бюджет-молия давлат назорати кўпдан таркиб топган ва муваффақиятли иш олиб бормоқда, назорат-тафтиш органларининг кенг тармоғи мавжуд давлат тузилиши ва бошқарув шакллари, миллий анъаналар хусусиятига боғлиқ ҳолда бу назорат турлича кўрилади. Шунга қарамай, хорижий мамлакатларда назорат-тафтиш шохобчалари кўп йиллик халқаро тажрибада ишлаб чиқилган умумий тамойилларга асосланиб ташкил этилган ва фаолият кқрсатади. Чунончи, ҳар қандай йирик (иқтисодий, ижтимоий, ҳарбий, сиёсий, космик) дастур беистисно тарзда назоратнинг кичик тизимига эга бқлиб, белгиланган маблағлар умумий ҳажмининг 1-2 фоизи унга ажратилади.
Одатда, барча мамлакатларда давлат маблағларинипг сарфланиши устидан махсус парламент ёки давлат назорати муассасалари (органлари) мавжуд. АҚШда конгресснинг бош назоратчи раҳбарлигидаги Бош назорат-молия бошқармаси, Буюк Британияда - бош тафтишчи раҳбарлигидаги Миллий тафтиш кенгаши, Канадада - бош назо-атчи, Японияда -назорат тафтиш бошқармаси, Ҳиндистонда - давлат ҳисоботи ва бюджет маблағларининг парламент ққмиталари, Финлан-дияда - 5 нафар давлат тафтишчиси, Хитойда - давлат кенгаши қошидаги назорат вазирлиги, Австрия, ГФР, Фран­ция, Венгрияда - бундестаг ёки парламент ҳузуридаги ҳисоб палаталари шулар жумласидандир.

ҚОНУН ЧИҚАРУВЧИ ҲОКИМИЯТ

СЕНАТ

ҚЎМИТАЛАР

ҚўМИТАЛАР

ВАКИЛЛАР ПАЛАТАСИ

КИЧИК ҚЎМИТАЛАР

КИЧИК ҚўМИТАЛАР