Reja: O‘zbekistonning tarixiy-me‘moriy yodgorliklari



Download 125 Kb.
Sana08.02.2022
Hajmi125 Kb.
#435440
Bog'liq
Turizm sohasinining rivojlanishida tarixiy shaharlarning o‘rni


Turizm sohasining rivojlanishida O‘zbekistonning tarixiy shaharlarining o‘rni.
Reja:
1.O‘zbekistonning tarixiy-me‘moriy yodgorliklari
2.Hukumat va turizm
3.Turizm sohasining qayta tiklanishi
4.Xulosa

O’zbekiston o’zining ko’plab tarixiy-me’moriy yodgorliklari, turfa xil iqlimi va tez sur’atlarda rivojlanishi bilan butun dunyo diqqatini o’ziga tortmoqda.

Asrlar mobaynida O’zbekiston Buyuk ipak yo’lining savdo, savdogarlar va sayohatchilar, jo’g’rofiyashunoslar va missionerlar, isti’lochilar va zabt etuvchilarning yo’lida joylashgan edi. Ayni paytda esa, O’zbekiston tashabbuskor, madaniyat, tarix, an’ana va ekzotik mamlakatlarga qiziquvchilar uchun maftunkor sayyohlik yo’nalishlaridan biriga aylanmoqda.

Meros


O’zbekiston ajdodlardan bugungi kungacha saqlanib qolgan me’moriy yodgorliklari bilan faxrlanadi. Xivadagi Ichan-Qala majmuasi, Buxorodagi tarixiy markazlar, Shahrisabz va Samarqand shaharlari UNESCO ning “Butun dunyo me’rosi” ning maxsus ro’yxatiga kiritilgan. Bu shaharlardagi takrorlanmas yodgorliklar va me’moriy inshoatlar o’tmish zamonlarni o’zida aks ettirib, mamlakat tarixida katta rol o’ynaydi.

Toshkent


Toshkent – O’zbekistonning poytaxti va Markaziy Osiyodagi eng katta shaharlardan biri. Olis o’tmishdagidek hozirgi paytda ham Toshkent o’zimizning O’zbekiston Havo Yo’llari va xalqaro aviakompaniyalar yordamida xalqaro transport yo’nalishlarining chorrahasidir.

Toshkent dunyoning eng qadimiy shaharlaridan biridir. 2009-yilda u o’zining 2200 yilligini nishonladi. Bir paytning o’zida Toshkent zamonaviy ishlab chiqarish markazidir, bu yerda 500 dan ortiq kompaniyalar turli xil mahsulotlar; samolyotdan traktorgacha, televizordan to`qimachilik va oyoq kiyimlargacha ishlab chiqaradi. Toshkent tez sur`atlarda tarixiy yodgorliklar va zamonaviy osmono’par binolarning o’zaro uyg’unligida zamonaviy rivojlangan xalqaro megapolisga aylanmoqda.

Bugungi kunda O’zbekistonda yuzga yaqin muzeylar ishlab turibdi va ularning yarmi mamlakatning poytaxtida joylashgan. Ularning har biri o’zbek xalqining boy madaniy merosini aks ettiradi. Poytaxt markazida Temuriylar tarixi Davlat Muzeyi joylashgan bo’lib, uning ulkan ko’k gumbazi Samarqandning qadimiy gumbazini eslatadi. Uning eksponatlari O’zbekiston hududida o’rta asrlardagi davlatchilik shakllarini shakllanishidan guvohlik beradi va Amir Temur davridagi fan, madaniyat va san’atning rivojlanishini aks ettiradi.

Samarqand

Asrlar mobaynida O’zbekiston shaharlari Buyuk ipak yo’li va qadimiy transkontinental magistral hayotida muhim rol o’ynadi. Birgina Samarqand esa “Buyuk Ipak yo’lining yuragi” deb nom oldi.

Qadim davrlarda Samarqand “Islom me’morchiligi marvaridi”, “Dunyo ko’zgusi” kabi nomlar bilan ta’riflangan. Qadimiyligi bilan Rim, Afina va Vavilonga teng bo’lgan Samarqand o’zining 2750 yilligini nishonladi. Samarqand buyuk qo’mondon va Chingizxondan keyingi markaziy Osiyoning hukmdori Amir Temur davrida Buyuk Movarounnahr davlati poytaxti etib tanlanganda o’zining eng yuqori gullab-yashnash nuqtasiga yetdi. Bu vaqtda keng qamrovdagi shaharsozlik ishlari amalga oshirildi. Buyuk hukmdor Samarqandda o’z davrining eng mohir hunarmand va ustalarini to’pladi va ular yaratgan ishlar asrlar mobaynida yashab kelmoqda. Amir Temurning nevarasi Ulug’bek bu an’analarni davom ettirdi. Bugunda Samarqandagi yodgorliklar go’zal va ulkan. Bu shaharda qadim xarobalar, madrasa, maqbara va minoralarda saqlanib qolgan qadim tarixning nafasini his etish mumkin.

Afsonaviy Registon maydoni Markaziy Osiyoning takrorlanmas me’moriy yodgorligidir. Qadimda bu maydon Samarqandning savdo va ijtimoiy markazi bo’lgan. Bu yerda bir necha asrlik uch ulkan binolari Ulug’bek, Sherdor va Tillaqori madrasalari qad ko’targan.

Go’ri-Amir maqbarasi qadim Samarqandning yana bir marvarididir. Buyuk davlat hukmdori Amir Temur va uning ikki nevarasi jumladan sharqning buyuk olim va mutaffakiri Mirzo Ulug’bek qabrlari joylashgan. Havorang lolalarning yaproqlari tig’iz qilib joylashtirib chiqilgan g’unchaga o’xshash Go’ri-Amir maqbarasi sayyohlar uchun juda taniqli joy.

Registon maydoni, Go’ri-Amir, Bibi-Honim, Shoxi-Zinda maqbaralari, Ulug’bek rasadxonasi va shuningdek bir qancha yodgorliklar shaharga tashrif buyuruvchilarni o’ziga maftun qilib kelmoqda.

Buxoro


Qadimdan Buxoro vohaning zich aholiga ega markazi bo’lib kelmoqda. Uning yoshi 2500 da. Qulay muhut va 140 dan ortiq qadimiy me’moriy yodgorliklarni saqlab qolgan Buxoro sayyohlarning eng sevimli joylaridan biri bo’lib qolaveradi.

Huddi to’r bilan qoplangan Ismoil Samoniy maqbarasi, ulkan qo’rg’on va Buxoro hukmdorining mustahkam qarorgohi Ark, Minorai Kalon, jonli labirint kabi ko’plab masjid va madrasalar, karvon-saroylar, hammom kabi yodgorliklar muqaddas Buxoroning tengi yo’q marvaridlaridan bo’lib qoladi.

Xiva

Buyuk ipak yo’li davridan buyon butunlay saqlanib qolgan shahar Xivadir. U “ochiq osmon ostidagi muzey” deb nomlanadi. Shahar markazidagi ko’plab me’moriy yodgorliklar joylashgan Ichan-Qala majmuasi XVIII asr oxiri XIX asrning birinchi yarmiga tegishli. Buyuk Ipak Yo’lining chorrahasida joylashganligi va bu yerdan karvon yo’li o’tganligi sababli Ichan-Qalaga dunyoning to’rt tomoniga qaragan to’rtta darvozalar qurilgan. Qal’a devorining balandligi huddi haqiqiy sharq ertaklaridagi kabi shaharga maftunkor ko’rinish beradi.



Minoralar osmonga yetay deydi, va ularning orasida O’zbekistondagi eng uzun minora Islom-Xo’jadir. Uylarning tekis tomlari uzra maqbara va masjidlarning charaqlagan ko’k gumbazlari viqor bilan turadi. Xivada xon saroylaridan bir qanchasi saqlanib qolgan bo’lib ulardan eng mashxuri marosimlar o’tkaziladigan, xon dam oladigan va xon xaramlari yashaydigan zal joylashgan ulkan Tosh-xovli saroyidir. Tashqi tomon va devor mozayka bezakli toshlar bilan qoplangan. Shaharning ajoyibligini bilish, tor ko’chalarini o’rganish va ”ochiq osmon ostidagi muzey” ning asl taftini his qilish uchun bir kun ham kamlik qiladi.

Termiz


Ko’p qirrali O’zbekiston tarixi shubhasiz uning geografik joylashishini ham aks ettiradi.

Termiz mamlakatning eng janubiy shahridir. Termiz Amudaryo sohilining o’ng tomonida karvon yo’lida asos solingan bo’lib asosiy port sifatida 2500 yildan buyon shu vazifani bajaradi.

Eramizning boshlarida Termiz Markaziy Osiyoning asosiy buddizm markazi bo’lgan. Qora-Tepadagi toshga o’yilgan budda monastiri, Fayoz-tepadagi Budda ibodatxonasi, ko’plab ohakli loydan qilingan budda haykallar qoldiqlari sayyoh va budda sig’inuvchilar uchun mashxur joy.

Termiz faqatgina o’zining budda dini yodgorliklari bilangina mashxur emas. Bu yerda o’rta asrlar boshiga tegishli bo’lgan bir qancha qiziqarli tarixiy yodgorliklar ham bor. Ularning orasida Hakim at-Termiziyning qabri, Sulton Saodat ansambli (X-XVII asrlar) va afsonaviy Qirq-Qiz qal’asi (IX asr) mavjud.

Qoraqolpog`iston

Bugunda Qoraqolpog`iston hozirgi davr va qadim o’tmishni bog’lovchi tirik rishtasidir. Bu yer qiziqarli va takrorlanmas joylari, kutilmagan topilmalari va kashfiyotlari bilan o’zining afsona va sirlarini bo’lishishga tayyor.

Qoraqolpog`istonda joylashgan Qirq-Qiz, Ayoz- Qala, Janbus-Qala, Ishan-Qala maqbarasi, betakror Tuproq-qala va boshqa tarixiy-memoriy yodgorliklar ilmiy va ma’daniy qiziqishni uyg’otadi, mahalliy va chet el sayyohlarni o’ziga jalb qiladi.

An’analar

Buyuk Ipak Yo’li chorrahasida yashovchi o’zbek xalqining an’ana va odatlari ko’plab asrlar davomida zaroastritlar, so’g’diylar, baqtriyaliklar va ko’chmanchi qabilalar urf odatlari va shuningdek islom dini urf-odatlari tasiri natijasida shakllandi.

O’zbekiston bo’ylab sayohat mobaynida, sayyohlar nafaqat me’moriy yodgorliklarni ko’rishi va shuningdek xalq bayramlarini nishonlashda ham ishtirok etishlari mumkin.

(Misol uchun Navro’z yangilanish, bahorgi bayram 21-mart kun va tun teng bo’lgan vaqt).

Har bir yo’nalish sayyohlar mahalliy xalqni yashash tarzini ko’rish, milliy taomlarni tatib ko’rish va falklor shou dasturlarini ko’rish uchun mahalliy xonadonlarga tashrifni o’z ichiga oladi.

Ayniqsa turli tumanligi bilan o’zbek milliy oshxonasi diqqatga sazovor. Taomlar, ajdodlarning boy tajribasiga asoslangan xolda, o’zbek xalqining xayot tarzi va madaniyatini aks ettiradi. Har qanday nozik tabli xo’rranda ham zirovarlar isi bilan to’lgan o’zbek mehmonnavozligiga befarq tura olmaydi.

Bozorlar


Sharqona bozorlar haqidagi an’anaviy tasavvurlar; to’kin-sochinlilik, xushmanzaralilik, shovqunlilikni O’zbekiston bozorlarida yaqqol ko’rish mumkin. Yaxshi bozor maxsulotlar bilan to’lib toshishi, rang barang, baland ovoz va hayqiriqlar eshitilib turilishi, savdolashish bo’lishi kerak.

Mevalar va sabzavotlar rastasi oldidan o’tayotgan har qanday odam mo’l-ko’llikdan va rangbaranglikdan hayratda qoladi. Sharq bozorlari ayniqsa yoz va kuzda hayratlanarli tusga kiradi.

Bozorning qizg’in hayoti erta tongda boshlanib kech tushganda tugaydi. Savdogarlarning mijozlarni chaqirishi, avtomabillar shovqini, milliy musiqa ovozi, zirovorlar isi va qovurilgan go’sht hidi, rastalardagi rang-barang mevalar va sabzavotlar sharqona bozorning takrorlanmas jozibasini yaratadi.

Mehmonxonalar

Qadimdagi karvonsaroylar o’rnini zamonaviy qulay mehmonhonalar egalladi. Sayyohlik hududlarda joylashgan mejmonxonalar har qanday mehmonning talabini qondirishi mumkin. Yagona ”qiyinchilik” didga mos keluvchi dizayn yoki komfortni tanlashda bo’lishi mumkin. Yevropa uslubini hush ko’ruvchilar uchun zamonaviy interyerlarga ega mexmonxonalar, aksincha sof ma’nodagi sharqona muhitni hohlovchilarga esa o’zining naqshli eshiklari, rang–barang gilamlardan tortib sharqona ayvonlargacha ega bo’lgan mexmonxonalar ham muhayyodir. Toshkent, Samarqand, Buxoro va Urganch kabi katta shaharlardagi birinchi darajali mehmonhonalardan foydalanishingiz mumkin.

Hozirgi kunda O’zbekistonda 350 dan ortiq mehmonhonalar sayyohlarni qabul qilib xalqaro standartlarga mos ravishda xizmatlar ko’rsatmoqda.

Transport

O’zbekiston hozirda rivojlangan transport infrastrukturasiga ega. Manzilga yetib olishingiz uchun sizga Buyuk Ipak Yo’li davridagidek bir oy kerak emas. O’zbekiston bo’ylab katta shaxarlarga aviatsiya yordamida yetib olish tez va qulay.

Sayyohlar mamlakatning chiroyli manzaradan qulay va tez bo’lgan transport vositasi mashina yoki avtobuslardan foydalanadilar.

Aktiv sayohatlar

O’zbekiston faqatgina tarixiy va afsonaviy me’morchiligi bilan mashxur bo’lib qolmasdan, aktiv sayyohlik yo’nalishlariga ham ega. Mamlakatimizning geografik jihatdan qulay joylashganligi bu yerda zamonaviy qulaylik va yovvoyi tabiatning uyg’unlikka kirisha olishiga inkoniyat beradi. O’zbekiston hududida har qanday tabiat landshaftlarini; tog’, vodiy, cho’l, daryo va ko’lni uchratish mumkin.

Trekking


O’zbekistonning turfa xil maftunkor tabiati G’arbiy Tyan-Shan tog’i bo’ylab piyoda yurish va tog’ning butun go’zalligini his qilishni imkoniyatini beradi. Ko’plab alpinistlar va chang’ichilar ekstrimal hissiyotlar qidirib balandligi 3309 metr bo’lgan Chimyon tog’lariga intilishadi.

Otda sayr

Otda yurish har qanday yoshdagi va har qanday temperamentdagi odamga zavq bag’ishlaydi. Va bu bilan yil bo’yi betakror iqlim sharoitlarida shug’illanish mumkin.

Otda yurishning eng mashxur yo’nalishlaridan biri bu o’zining flora va faunasi bilan mashxur bo’lgan Ugam-Chotqol milliy bog’idir. Toshkentdan go’zal vodiy dengiz sathidan 1600 metr balandligda bo’lgan katta va kichik Chimyon tog’lari etagida joylashgan dam olish maskani ”Chimyon oromgohi” ga 90 kilometrlik masofani otda bosib o’tishlari mumkin.

Bu yerda mahalliy otlar zotidan qurama qorabair va shuningdek axaltek zotli otlarda sayr qilish mumkin.

Tog’ havosining turli xil gullar va o’simliklarning isi bilan to’lgan musaffoligi, egarning g’ichrlashi, ot tiyoqlarining bir xilda taqillashi va ochiq osmon ostidagi hissiyotga to’la kechki nonushta bir umrga unutilmas taasurotlar qoldiradi.

Tuyada sayohat

Olis o’tmishdagi Buyuk Ipak Yo’lining harakatini his qilmoqchi bo’lsangiz Qizil-Qum cho’li bo’ylab sayohatga taklif qilamiz. Qum uyimlari, quyoshning ayovsiz jazirasi, har-har yerdagi saksavullar va tuya qo’ng’irog’ining ovozi va faqat cheksiz qumliklar...

Bahorning boshida hayot baxsh etuvchi yomg’irlar cho’lni qirmizi lolalar va yashil maysalar gilami bilan qoplaydi lekin bu go’zallik juda qisqa vaqt davom etadi. Sayyohlar qulay avtomobillarini qoldirib tuyalarga minishadi va egzotik sayohatlarini boshlashadi. Bu unutilmas taasurotlar qoldiradi. Tasavvur qiling qondek qizil shafaq, yarqiragan qum uyimlari, o’tovdagi tunlar, egzotik milliy toamlar, falklor tomoshalari va issiq bundan yoqimli yana nima bo’lishi mumkin?!

Xeli-ski va chang’ida uchish

Birmuncha iliq ob-havo, butunlay shamolning yo’qligi, 300 kun quyoshning porlab turishi chang’i uchish mumkin bo’lgan qulayliklarnining, slalom, chang’i poygalari va tezlik bilan uchish turlarini borligi chang’i ishqibozlarini qishki dam olishlari uchun G’arbiy Tyan-Shanda juda qulay imkoniyatlar mavjud.

So’ngi yillarda “Chimyon-Chorvok-Beldirsoy” oromgohi yangi lekin tezlik bilan rivojlanib borayotgan sport turlari heli-ski va free ride ishqibozlari uchun mashxur joylardan biriga aylanmoqda. Shuning uchun dengiz sathidan 1600-2400 m yuqorida joylashgan oktyabr oyidan mayga qadar qor bilan qoplanib turadigan Chimyon tog’lar qiyaliklarida xalqaro tog’ chang’isi me’yorlarga mos keladigan tarzda sport ishqibozlari uchun qulayliklar yaratilgan.

Ko’plab heli-skiing ishqibozlari uchun dengiz sathidan 4000 m yuqorilikdan chang’i uchish boshlanib vodiyda tugaydi. U yerda kuniga 6 marotaba hali chang’i uchilmagan qorda uchish imkoniyati bor.

Rafting


Mahalliy tez oqar daryolarda rafting bilan shug’illlanuvchi ishqibozlar O’zbekistonni “Osiyoning Shvetsariyasi” deb ham atashadi. Chotqol daryosi bo’ylab rafting bilan shug’ullanish bu sportning ishqibozlari uchun sevimli mashg’ulot.

Ular yo’nalishning ko’p kunliligi, qiyinchiligi jixatidan 5- darajada turishi va shuningdek landshaft, to’siqlarning ko’pligiga qiziqishadi. Bu yo’nalishda 50 dan kam bo’lmagan to’siqlar ishqibozlarni kutib oladi. Ulardan eng qiyinlari sharsharalar, tez oquvchi qiyaliklar, sayoz toshli, quyumlar, qoyali oqimlardir.

Golf

Qulay iqlim, toza havo, go’zal manzara va tabiiy landshaft. Toshkent ko’li Golf klubi 108 gektarli 18 chuqurchadan, doimiy yashil maysalardan, ko’plab daraxtlar va qiyaliklardan, ko’l va sharsharlardan iborat. Bular o’yinga ya’nada tabiiy to’siqlar yaratib qiziqarli tus beradi. Go’zal ko’l, atrofidagi maydon 18 chuqurchalarni har biriga alohida xususiyat beradi. Bu yerda shuningdek shug’ullanish maydonlari, tennis kortlari, suzish basseynlari va saunalar xizmat ko’rsatib turibdi.



Hukumatvaturizm

O’zbekistonda turizm sohasi nisbatan yangi bo’lsada, u rivojlanishda ko’pgina sohalardan oldinga chiqib oldi.

Xalqaro turizmni rivojlantirish uchun bizning diyor juda katta salohiyatga ega. Yigirma yil avval O’zbekistonni hech kim istiqbolli turizm hududi sifatida bilmas edi. Mustaqillikka erishilgach davlat tomonidan turizm sohasida yangi tamoyillar ishlab chiqildi. 1992 yilning 27 iyulida O’zbekiston Respublikasining Prezidenti farmoni bilan “O’zbekturizm” milliy kompaniyasi tashkil topdi. “O’zbekturizm” ning asosiy vazifasi turizm sohasida davlat siyosatini amalga oshirish va turizmni rivojlantirishning milliy modelini yaratishdan iborat.

Bundan tashqari, milliy kompaniya respublikadagi barcha turistik tashkilotlarning faoliyatlarini muvofiqlashtiradi, turizmning barcha yo’nalishlarining rivoshlanishini rag’batlantiradi, kadrlar masalasi bilan shug’ullanadi, moddiy-texnika bazasini shakllantirishga va soha infrastrukturasi rivojiga investitsiya oqimini jalb qiladi.

1993 yildan buyon bizning davlatimiz “Xalqaro turizm tashkiloti” (UNWTO)ning a’zosi hisoblanadi. 2004 yildan boshlab Samarqandda – buyuk Ipak yo’lining “yuragi”da UNWTO ning transkontinental magistralda turizmni koordinatsiyasi bilan shug’ullanuvchi ofisi faoliyat yuritib kelmoqda.

Hukumat tomonidan turizm sohasini modernizatsiya qilish, davlatda transport va mexmonhona infrastrukturasini yaxshilash, hamda turizmda normativ-huquqiy bazani mukammallashtirish sohalarida ulkan ishlar amalga oshirilmoqda.

Turizm mahsulotlarini horijda tanitish maqsadida “Mega-info-tur” – tanishuv safarlari marketing loyihasi horijiy turistik kompaniyalar va ommaviy axborot vakillari uchun amalga oshirilib kelinmoqda. Shu kabi safarlar turistik mavsumlarning kengaytirish, vatanimizga keluvchi turistlarning oqimlari muddatini optimallashtirish, hamda O’zbekistonda har bir fasl turistlar uchun o’ziga hos bo’lishini ko’rsatib berishda muhim ro’l o’ynaydi.

Bundan tashqari O’zbekistonning turistik salohiyatini qo’llab-quvvatlashda UNWTOning rahnamoligida o’tadigan, Toshkentdagi xalqaro “Ipak yo’lidagi turizm” yarmarkasining ham ahamiyati juda katta. Bu yarmarkaning asosiy maqsadi turizm sohasidagi o’zbek hamda horij mutahassislarini birlashtirish, ular o’rtasida professional hamkorlikni yanada kengaytirishdan iborat. Bugungi kunga kelib bu xalqaro yarmarka Markaziy Osiyodagi eng yirik ko’rgazmalardan biri sifatida nom qozongan.

Afsonaviy o’tmishi, Ipak Yo’lining tarixiy-muhandislik merosi, tabiatining ajoyib manzaralari, avloddan-avlodga o’tib keluvchi mahalliy hunarmandchilik, xalqning mehmondo’stligi va insoniy qadriyatlari bilan sayyohlarni hayratga soluvchi, mahliyo qiluvchi shu bilan birga ularni hursand etuvchi O’zbekiston barcha burchaklaridan kishilarni o’ziga jalb etadi.

O’zbekiston o’zining ko’plab tarixiy-me’moriy yodgorliklari, turfa xil iqlimi va tez sur’atlarda rivojlanishi bilan butun dunyo diqqatini o’ziga tortmoqda.

Asrlar mobaynida O’zbekiston Buyuk ipak yo’lining savdo, savdogarlar va sayohatchilar, jo’g’rofiyashunoslar va missionerlar, isti’lochilar va zabt etuvchilarning yo’lida joylashgan edi. Ayni paytda esa, O’zbekiston tashabbuskor, madaniyat, tarix, an’ana va ekzotik mamlakatlarga qiziquvchilar uchun maftunkor sayyohlik yo’nalishlaridan biriga aylanmoqda.

Meros
O’zbekiston ajdodlardan bugungi kungacha saqlanib qolgan me’moriy yodgorliklari bilan faxrlanadi. Xivadagi Ichan-Qala majmuasi, Buxorodagi tarixiy markazlar, Shahrisabz va Samarqand shaharlari UNESCO ning “Butun dunyo me’rosi” ning maxsus ro’yxatiga kiritilgan. Bu shaharlardagi takrorlanmas yodgorliklar va me’moriy inshoatlar o’tmish zamonlarni o’zida aks ettirib, mamlakat tarixida katta rol o’ynaydi.

Toshkent
Toshkent – O’zbekistonning poytaxti va Markaziy Osiyodagi eng katta shaharlardan biri. Olis o’tmishdagidek hozirgi paytda ham Toshkent o’zimizning O’zbekiston Havo Yo’llari va xalqaro aviakompaniyalar yordamida xalqaro transport yo’nalishlarining chorrahasidir.

Toshkent dunyoning eng qadimiy shaharlaridan biridir. 2009-yilda u o’zining 2200 yilligini nishonladi. Bir paytning o’zida Toshkent zamonaviy ishlab chiqarish markazidir, bu yerda 500 dan ortiq kompaniyalar turli xil mahsulotlar; samolyotdan traktorgacha, televizordan to`qimachilik va oyoq kiyimlargacha ishlab chiqaradi. Toshkent tez sur`atlarda tarixiy yodgorliklar va zamonaviy osmono’par binolarning o’zaro uyg’unligida zamonaviy rivojlangan xalqaro megapolisga aylanmoqda.

Bugungi kunda O’zbekistonda yuzga yaqin muzeylar ishlab turibdi va ularning yarmi mamlakatning poytaxtida joylashgan. Ularning har biri o’zbek xalqining boy madaniy merosini aks ettiradi. Poytaxt markazida Temuriylar tarixi Davlat Muzeyi joylashgan bo’lib, uning ulkan ko’k gumbazi Samarqandning qadimiy gumbazini eslatadi. Uning eksponatlari O’zbekiston hududida o’rta asrlardagi davlatchilik shakllarini shakllanishidan guvohlik beradi va Amir Temur davridagi fan, madaniyat va san’atning rivojlanishini aks ettiradi.

Samarqand


Asrlar mobaynida O’zbekiston shaharlari Buyuk ipak yo’li va qadimiy transkontinental magistral hayotida muhim rol o’ynadi. Birgina Samarqand esa “Buyuk Ipak yo’lining yuragi” deb nom oldi.

Qadim davrlarda Samarqand “Islom me’morchiligi marvaridi”, “Dunyo ko’zgusi” kabi nomlar bilan ta’riflangan. Qadimiyligi bilan Rim, Afina va Vavilonga teng bo’lgan Samarqand o’zining 2750 yilligini nishonladi. Samarqand buyuk qo’mondon va Chingizxondan keyingi markaziy Osiyoning hukmdori Amir Temur davrida Buyuk Movarounnahr davlati poytaxti etib tanlanganda o’zining eng yuqori gullab-yashnash nuqtasiga yetdi. Bu vaqtda keng qamrovdagi shaharsozlik ishlari amalga oshirildi. Buyuk hukmdor Samarqandda o’z davrining eng mohir hunarmand va ustalarini to’pladi va ular yaratgan ishlar asrlar mobaynida yashab kelmoqda. Amir Temurning nevarasi Ulug’bek bu an’analarni davom ettirdi. Bugunda Samarqandagi yodgorliklar go’zal va ulkan. Bu shaharda qadim xarobalar, madrasa, maqbara va minoralarda saqlanib qolgan qadim tarixning nafasini his etish mumkin.

Afsonaviy Registon maydoni Markaziy Osiyoning takrorlanmas me’moriy yodgorligidir. Qadimda bu maydon Samarqandning savdo va ijtimoiy markazi bo’lgan. Bu yerda bir necha asrlik uch ulkan binolari Ulug’bek, Sherdor va Tillaqori madrasalari qad ko’targan.

Go’ri-Amir maqbarasi qadim Samarqandning yana bir marvarididir. Buyuk davlat hukmdori Amir Temur va uning ikki nevarasi jumladan sharqning buyuk olim va mutaffakiri Mirzo Ulug’bek qabrlari joylashgan. Havorang lolalarning yaproqlari tig’iz qilib joylashtirib chiqilgan g’unchaga o’xshash Go’ri-Amir maqbarasi sayyohlar uchun juda taniqli joy.

Registon maydoni, Go’ri-Amir, Bibi-Honim, Shoxi-Zinda maqbaralari, Ulug’bek rasadxonasi va shuningdek bir qancha yodgorliklar shaharga tashrif buyuruvchilarni o’ziga maftun qilib kelmoqda.

Buxoro
Qadimdan Buxoro vohaning zich aholiga ega markazi bo’lib kelmoqda. Uning yoshi 2500 da. Qulay muhut va 140 dan ortiq qadimiy me’moriy yodgorliklarni saqlab qolgan Buxoro sayyohlarning eng sevimli joylaridan biri bo’lib qolaveradi.

Huddi to’r bilan qoplangan Ismoil Samoniy maqbarasi, ulkan qo’rg’on va Buxoro hukmdorining mustahkam qarorgohi Ark, Minorai Kalon, jonli labirint kabi ko’plab masjid va madrasalar, karvon-saroylar, hammom kabi yodgorliklar muqaddas Buxoroning tengi yo’q marvaridlaridan bo’lib qoladi.

Xiva
Buyuk ipak yo’li davridan buyon butunlay saqlanib qolgan shahar Xivadir. U “ochiq osmon ostidagi muzey” deb nomlanadi. Shahar markazidagi ko’plab me’moriy yodgorliklar joylashgan Ichan-Qala majmuasi XVIII asr oxiri XIX asrning birinchi yarmiga tegishli. Buyuk Ipak Yo’lining chorrahasida joylashganligi va bu yerdan karvon yo’li o’tganligi sababli Ichan-Qalaga dunyoning to’rt tomoniga qaragan to’rtta darvozalar qurilgan. Qal’a devorining balandligi huddi haqiqiy sharq ertaklaridagi kabi shaharga maftunkor ko’rinish beradi.

Minoralar osmonga yetay deydi, va ularning orasida O’zbekistondagi eng uzun minora Islom-Xo’jadir. Uylarning tekis tomlari uzra maqbara va masjidlarning charaqlagan ko’k gumbazlari viqor bilan turadi. Xivada xon saroylaridan bir qanchasi saqlanib qolgan bo’lib ulardan eng mashxuri marosimlar o’tkaziladigan, xon dam oladigan va xon xaramlari yashaydigan zal joylashgan ulkan Tosh-xovli saroyidir. Tashqi tomon va devor mozayka bezakli toshlar bilan qoplangan. Shaharning ajoyibligini bilish, tor ko’chalarini o’rganish va ”ochiq osmon ostidagi muzey” ning asl taftini his qilish uchun bir kun ham kamlik qiladi.

Termiz
Ko’p qirrali O’zbekiston tarixi shubhasiz uning geografik joylashishini ham aks ettiradi.

Termiz mamlakatning eng janubiy shahridir. Termiz Amudaryo sohilining o’ng tomonida karvon yo’lida asos solingan bo’lib asosiy port sifatida 2500 yildan buyon shu vazifani bajaradi.

Eramizning boshlarida Termiz Markaziy Osiyoning asosiy buddizm markazi bo’lgan. Qora-Tepadagi toshga o’yilgan budda monastiri, Fayoz-tepadagi Budda ibodatxonasi, ko’plab ohakli loydan qilingan budda haykallar qoldiqlari sayyoh va budda sig’inuvchilar uchun mashxur joy.

Termiz faqatgina o’zining budda dini yodgorliklari bilangina mashxur emas. Bu yerda o’rta asrlar boshiga tegishli bo’lgan bir qancha qiziqarli tarixiy yodgorliklar ham bor. Ularning orasida Hakim at-Termiziyning qabri, Sulton Saodat ansambli (X-XVII asrlar) va afsonaviy Qirq-Qiz qal’asi (IX asr) mavjud.

Qoraqolpog`iston


Bugunda Qoraqolpog`iston hozirgi davr va qadim o’tmishni bog’lovchi tirik rishtasidir. Bu yer qiziqarli va takrorlanmas joylari, kutilmagan topilmalari va kashfiyotlari bilan o’zining afsona va sirlarini bo’lishishga tayyor.

Qoraqolpog`istonda joylashgan Qirq-Qiz, Ayoz- Qala, Janbus-Qala, Ishan-Qala maqbarasi, betakror Tuproq-qala va boshqa tarixiy-memoriy yodgorliklar ilmiy va ma’daniy qiziqishni uyg’otadi, mahalliy va chet el sayyohlarni o’ziga jalb qiladi.

An’analar
Buyuk Ipak Yo’li chorrahasida yashovchi o’zbek xalqining an’ana va odatlari ko’plab asrlar davomida zaroastritlar, so’g’diylar, baqtriyaliklar va ko’chmanchi qabilalar urf odatlari va shuningdek islom dini urf-odatlari tasiri natijasida shakllandi.

O’zbekiston bo’ylab sayohat mobaynida, sayyohlar nafaqat me’moriy yodgorliklarni ko’rishi va shuningdek xalq bayramlarini nishonlashda ham ishtirok etishlari mumkin.

(Misol uchun Navro’z yangilanish, bahorgi bayram 21-mart kun va tun teng bo’lgan vaqt).

Har bir yo’nalish sayyohlar mahalliy xalqni yashash tarzini ko’rish, milliy taomlarni tatib ko’rish va falklor shou dasturlarini ko’rish uchun mahalliy xonadonlarga tashrifni o’z ichiga oladi.

Ayniqsa turli tumanligi bilan o’zbek milliy oshxonasi diqqatga sazovor. Taomlar, ajdodlarning boy tajribasiga asoslangan xolda, o’zbek xalqining xayot tarzi va madaniyatini aks ettiradi. Har qanday nozik tabli xo’rranda ham zirovarlar isi bilan to’lgan o’zbek mehmonnavozligiga befarq tura olmaydi.

Bozorlar
Sharqona bozorlar haqidagi an’anaviy tasavvurlar; to’kin-sochinlilik, xushmanzaralilik, shovqunlilikni O’zbekiston bozorlarida yaqqol ko’rish mumkin. Yaxshi bozor maxsulotlar bilan to’lib toshishi, rang barang, baland ovoz va hayqiriqlar eshitilib turilishi, savdolashish bo’lishi kerak.

Mevalar va sabzavotlar rastasi oldidan o’tayotgan har qanday odam mo’l-ko’llikdan va rangbaranglikdan hayratda qoladi. Sharq bozorlari ayniqsa yoz va kuzda hayratlanarli tusga kiradi.

Bozorning qizg’in hayoti erta tongda boshlanib kech tushganda tugaydi. Savdogarlarning mijozlarni chaqirishi, avtomabillar shovqini, milliy musiqa ovozi, zirovorlar isi va qovurilgan go’sht hidi, rastalardagi rang-barang mevalar va sabzavotlar sharqona bozorning takrorlanmas jozibasini yaratadi.

Mehmonxonalar
Qadimdagi karvonsaroylar o’rnini zamonaviy qulay mehmonhonalar egalladi. Sayyohlik hududlarda joylashgan mejmonxonalar har qanday mehmonning talabini qondirishi mumkin. Yagona ”qiyinchilik” didga mos keluvchi dizayn yoki komfortni tanlashda bo’lishi mumkin. Yevropa uslubini hush ko’ruvchilar uchun zamonaviy interyerlarga ega mexmonxonalar, aksincha sof ma’nodagi sharqona muhitni hohlovchilarga esa o’zining naqshli eshiklari, rang–barang gilamlardan tortib sharqona ayvonlargacha ega bo’lgan mexmonxonalar ham muhayyodir. Toshkent, Samarqand, Buxoro va Urganch kabi katta shaharlardagi birinchi darajali mehmonhonalardan foydalanishingiz mumkin.

Hozirgi kunda O’zbekistonda 350 dan ortiq mehmonhonalar sayyohlarni qabul qilib xalqaro standartlarga mos ravishda xizmatlar ko’rsatmoqda.

Transport
O’zbekiston hozirda rivojlangan transport infrastrukturasiga ega. Manzilga yetib olishingiz uchun sizga Buyuk Ipak Yo’li davridagidek bir oy kerak emas. O’zbekiston bo’ylab katta shaxarlarga aviatsiya yordamida yetib olish tez va qulay.

Sayyohlar mamlakatning chiroyli manzaradan qulay va tez bo’lgan transport vositasi mashina yoki avtobuslardan foydalanadilar.

Aktiv sayohatlar
O’zbekiston faqatgina tarixiy va afsonaviy me’morchiligi bilan mashxur bo’lib qolmasdan, aktiv sayyohlik yo’nalishlariga ham ega. Mamlakatimizning geografik jihatdan qulay joylashganligi bu yerda zamonaviy qulaylik va yovvoyi tabiatning uyg’unlikka kirisha olishiga inkoniyat beradi. O’zbekiston hududida har qanday tabiat landshaftlarini; tog’, vodiy, cho’l, daryo va ko’lni uchratish mumkin.

Trekking
O’zbekistonning turfa xil maftunkor tabiati G’arbiy Tyan-Shan tog’i bo’ylab piyoda yurish va tog’ning butun go’zalligini his qilishni imkoniyatini beradi. Ko’plab alpinistlar va chang’ichilar ekstrimal hissiyotlar qidirib balandligi 3309 metr bo’lgan Chimyon tog’lariga intilishadi.

Otda sayr
Otda yurish har qanday yoshdagi va har qanday temperamentdagi odamga zavq bag’ishlaydi. Va bu bilan yil bo’yi betakror iqlim sharoitlarida shug’illanish mumkin.

Otda yurishning eng mashxur yo’nalishlaridan biri bu o’zining flora va faunasi bilan mashxur bo’lgan Ugam-Chotqol milliy bog’idir. Toshkentdan go’zal vodiy dengiz sathidan 1600 metr balandligda bo’lgan katta va kichik Chimyon tog’lari etagida joylashgan dam olish maskani ”Chimyon oromgohi” ga 90 kilometrlik masofani otda bosib o’tishlari mumkin.

Bu yerda mahalliy otlar zotidan qurama qorabair va shuningdek axaltek zotli otlarda sayr qilish mumkin.

Tog’ havosining turli xil gullar va o’simliklarning isi bilan to’lgan musaffoligi, egarning g’ichrlashi, ot tiyoqlarining bir xilda taqillashi va ochiq osmon ostidagi hissiyotga to’la kechki nonushta bir umrga unutilmas taasurotlar qoldiradi.

Tuyada sayohat
Olis o’tmishdagi Buyuk Ipak Yo’lining harakatini his qilmoqchi bo’lsangiz Qizil-Qum cho’li bo’ylab sayohatga taklif qilamiz. Qum uyimlari, quyoshning ayovsiz jazirasi, har-har yerdagi saksavullar va tuya qo’ng’irog’ining ovozi va faqat cheksiz qumliklar...

Bahorning boshida hayot baxsh etuvchi yomg’irlar cho’lni qirmizi lolalar va yashil maysalar gilami bilan qoplaydi lekin bu go’zallik juda qisqa vaqt davom etadi. Sayyohlar qulay avtomobillarini qoldirib tuyalarga minishadi va egzotik sayohatlarini boshlashadi. Bu unutilmas taasurotlar qoldiradi. Tasavvur qiling qondek qizil shafaq, yarqiragan qum uyimlari, o’tovdagi tunlar, egzotik milliy toamlar, falklor tomoshalari va issiq bundan yoqimli yana nima bo’lishi mumkin?!

Xeli-ski va chang’ida uchish
Birmuncha iliq ob-havo, butunlay shamolning yo’qligi, 300 kun quyoshning porlab turishi chang’i uchish mumkin bo’lgan qulayliklarnining, slalom, chang’i poygalari va tezlik bilan uchish turlarini borligi chang’i ishqibozlarini qishki dam olishlari uchun G’arbiy Tyan-Shanda juda qulay imkoniyatlar mavjud.

So’ngi yillarda “Chimyon-Chorvok-Beldirsoy” oromgohi yangi lekin tezlik bilan rivojlanib borayotgan sport turlari heli-ski va free ride ishqibozlari uchun mashxur joylardan biriga aylanmoqda. Shuning uchun dengiz sathidan 1600-2400 m yuqorida joylashgan oktyabr oyidan mayga qadar qor bilan qoplanib turadigan Chimyon tog’lar qiyaliklarida xalqaro tog’ chang’isi me’yorlarga mos keladigan tarzda sport ishqibozlari uchun qulayliklar yaratilgan.

Ko’plab heli-skiing ishqibozlari uchun dengiz sathidan 4000 m yuqorilikdan chang’i uchish boshlanib vodiyda tugaydi. U yerda kuniga 6 marotaba hali chang’i uchilmagan qorda uchish imkoniyati bor.

Rafting
Mahalliy tez oqar daryolarda rafting bilan shug’illlanuvchi ishqibozlar O’zbekistonni “Osiyoning Shvetsariyasi” deb ham atashadi. Chotqol daryosi bo’ylab rafting bilan shug’ullanish bu sportning ishqibozlari uchun sevimli mashg’ulot.

Ular yo’nalishning ko’p kunliligi, qiyinchiligi jixatidan 5- darajada turishi va shuningdek landshaft, to’siqlarning ko’pligiga qiziqishadi. Bu yo’nalishda 50 dan kam bo’lmagan to’siqlar ishqibozlarni kutib oladi. Ulardan eng qiyinlari sharsharalar, tez oquvchi qiyaliklar, sayoz toshli, quyumlar, qoyali oqimlardir.

Golf
Qulay iqlim, toza havo, go’zal manzara va tabiiy landshaft. Toshkent ko’li Golf klubi 108 gektarli 18 chuqurchadan, doimiy yashil maysalardan, ko’plab daraxtlar va qiyaliklardan, ko’l va sharsharlardan iborat. Bular o’yinga ya’nada tabiiy to’siqlar yaratib qiziqarli tus beradi. Go’zal ko’l, atrofidagi maydon 18 chuqurchalarni har biriga alohida xususiyat beradi. Bu yerda shuningdek shug’ullanish maydonlari, tennis kortlari, suzish basseynlari va saunalar xizmat ko’rsatib turibdi.

Hukumatvaturizm
O’zbekistonda turizm sohasi nisbatan yangi bo’lsada, u rivojlanishda ko’pgina sohalardan oldinga chiqib oldi.

Xalqaro turizmni rivojlantirish uchun bizning diyor juda katta salohiyatga ega. Yigirma yil avval O’zbekistonni hech kim istiqbolli turizm hududi sifatida bilmas edi. Mustaqillikka erishilgach davlat tomonidan turizm sohasida yangi tamoyillar ishlab chiqildi. 1992 yilning 27 iyulida O’zbekiston Respublikasining Prezidenti farmoni bilan “O’zbekturizm” milliy kompaniyasi tashkil topdi. “O’zbekturizm” ning asosiy vazifasi turizm sohasida davlat siyosatini amalga oshirish va turizmni rivojlantirishning milliy modelini yaratishdan iborat.

Bundan tashqari, milliy kompaniya respublikadagi barcha turistik tashkilotlarning faoliyatlarini muvofiqlashtiradi, turizmning barcha yo’nalishlarining rivoshlanishini rag’batlantiradi, kadrlar masalasi bilan shug’ullanadi, moddiy-texnika bazasini shakllantirishga va soha infrastrukturasi rivojiga investitsiya oqimini jalb qiladi.

1993 yildan buyon bizning davlatimiz “Xalqaro turizm tashkiloti” (UNWTO)ning a’zosi hisoblanadi. 2004 yildan boshlab Samarqandda – buyuk Ipak yo’lining “yuragi”da UNWTO ning transkontinental magistralda turizmni koordinatsiyasi bilan shug’ullanuvchi ofisi faoliyat yuritib kelmoqda.

Hukumat tomonidan turizm sohasini modernizatsiya qilish, davlatda transport va mexmonhona infrastrukturasini yaxshilash, hamda turizmda normativ-huquqiy bazani mukammallashtirish sohalarida ulkan ishlar amalga oshirilmoqda.

Turizm mahsulotlarini horijda tanitish maqsadida “Mega-info-tur” – tanishuv safarlari marketing loyihasi horijiy turistik kompaniyalar va ommaviy axborot vakillari uchun amalga oshirilib kelinmoqda. Shu kabi safarlar turistik mavsumlarning kengaytirish, vatanimizga keluvchi turistlarning oqimlari muddatini optimallashtirish, hamda O’zbekistonda har bir fasl turistlar uchun o’ziga hos bo’lishini ko’rsatib berishda muhim ro’l o’ynaydi.

Bundan tashqari O’zbekistonning turistik salohiyatini qo’llab-quvvatlashda UNWTOning rahnamoligida o’tadigan, Toshkentdagi xalqaro “Ipak yo’lidagi turizm” yarmarkasining ham ahamiyati juda katta. Bu yarmarkaning asosiy maqsadi turizm sohasidagi o’zbek hamda horij mutahassislarini birlashtirish, ular o’rtasida professional hamkorlikni yanada kengaytirishdan iborat. Bugungi kunga kelib bu xalqaro yarmarka Markaziy Osiyodagi eng yirik ko’rgazmalardan biri sifatida nom qozongan.

Afsonaviy o’tmishi, Ipak Yo’lining tarixiy-muhandislik merosi, tabiatining ajoyib manzaralari, avloddan-avlodga o’tib keluvchi mahalliy hunarmandchilik, xalqning mehmondo’stligi va insoniy qadriyatlari bilan sayyohlarni hayratga soluvchi, mahliyo qiluvchi shu bilan birga ularni hursand etuvchi O’zbekiston barcha burchaklaridan kishilarni o’ziga jalb etadi.Tahlil

O‘zbekistonda turizmni rivojlantirish: 2016-2020 yillarga umumiy sharh

17.05.2021 09:50 3.8K

Iqtisodiy tadqiqotlar va islohotlar markazi eksperti Hasanjon Majidovning sharhida O‘zbekistonning turizm sohasidagi besh yillik institutsional islohotlarining o‘sish dinamikasi va pandemik inqirozni bartaraf etish to‘g‘risida so‘z boradi.

2016-2017 yillarda boshlangan islohotlar natijasida O‘zbekiston turizm sohasida sezilarli o‘sishiga erishmoqda.

Xalqaro sayyohlar soni 2016 yildagi 2,0 milliondan 2019 yilda 6,7 milliongacha ko‘paydi.

BMT huzuridagi Jahon turizm tashkiloti (YuNVTO) ma’lumotlariga ko‘ra, O‘zbekiston 2019 yilda eng yaxshi rivojlanayotgan sayyohlik yo‘nalishiga ega mamlakatlar beshligiga kirdi, shuningdek, «The Guardian» nashri tomonidan dunyoning eng yaxshi sayyohlik yo‘nalishi deb tan olindi.

Iqtisodiy tadqiqotlar va islohotlar markazi eksperti Hasanjon Majidovning sharhida O‘zbekistonning turizm sohasidagi besh yillik institutsional islohotlarining o‘sish dinamikasi va pandemik inqirozni bartaraf etish to‘g‘risida so‘z boradi.

______________________________________________________________________________________________________________

Erishilgan natijalar

2016 yilda O‘zbekiston turizm sohasini tubdan isloh qilish jarayoni boshlandi. Turizm sohasidagi o‘zgarishlar milliy iqtisodiyotni rivojlantirishning strategik yo‘nalishlaridan biri bo‘lib, u hududlarning jadal rivojlanishini ta’minlay oladi.

Tahlillar sohaga tegishli asosiy ko‘rsatkichlarning ijobiy dinamikasini ko‘rsatdi. Xususan, 2016-2019 yillar oralig‘ida O‘zbekistonga tashrif buyurgan xalqaro sayyohlarning sonida sezilarli o‘sish kuzatildi. Solishtirish uchun, 2016 yilda mamlakatga 2 million chet ellik sayyohlar tashrif buyurgan bo‘lsa, 2019 yilda ularning soni 3,3 barobarga ko‘payib, 6,7 millionga yetdi.

2018 yilda chet ellik sayyohlar soni 2017 yilga nisbatan 98%ga, sayyohlik faoliyati bilan shug‘ullanuvchi korxona va tashkilotlar soni esa 131%ga ko‘paydi.

E’tiborli jihati shundaki, sayyohlar sonining oshishi turli hududlarda turlicha ro‘y bermoqda. Misol uchun, Markaziy Osiyo mamlakatlaridan tashrif buyurganlar soni yillik o‘rtacha 22-25 foiz atrofida ko‘paygan bo‘lsa, uzoq xorijiy mamlakatlar fuqarolari orasida yillik o‘sish 50 foizni tashkil etdi.

Shu bilan bir qatorda ichki turizm ko‘rsatkichlarida ham ijobiy natijalar qayd etildi. 2016 yil bilan solishtirganda 2019 yilda mahalliy sayyohlarning soni deyarli 2 barobarga ko‘payib, 14,7 millionga yetdi.

Pandemiyaning turizmga ta’siri

Jahon turizm va sayyohlik kengashi ma’lumotlariga ko‘ra, 2019 yilda turizm va sayyohlik sohasining jahon yalpi ichki mahsulotiga bevosita va bilvosita qo‘shgan hissasi 8,9 trillion (jahon YaIMning 10,9 foizi) dollarga teng bo‘lgan. Dunyo bo‘ylab har o‘n kishi turizmga aloqador sohalarda faoliyat olib borgan.

Ta’kidlash lozimki, koronavirus pandemiyasi fonida joriy etilgan cheklovlar va ularning natijasida yuzaga kelgan global inqiroz oqibatlari tufayli turizm sohasi katta talofatlarga yuz tutdi. Xususan, 2020 yilda O‘zbekistonga tashrif buyurgan chet ellik sayyohlarning soni 96% foizga kamayib, 1,5 mln. nafarga tushib ketdi. Ko‘rsatilgan sayyohlik xizmatlarining hajmi esa 261 mln. dollarni tashkil etdi.

Xususan, pandemiyaning boshlanish nuqtasi 2019 yilda ko‘rsatilgan turistik xizmatlarning umumiy hajmi 1,5 mlrd. dollardan oshgan bo‘lsa, eksport ko‘rsatkichlari 1,3 milliardga yetib, umumiy xizmatlar eksportining 38,2 foizini tashkil etdi.

Turizm sohasining qayta tiklanishi

Koronavirus pandemiyasi sababli yuzaga kelgan vaziyatni hisobga olgan holda, «Uzbekistan Safe travel» guaranteed ("O‘zbekiston. Xavfsiz sayohat kafolatlangan") loyihasi ishlab chiqildi. Loyiha sayyohlarga mo‘ljallangan bo‘lib, jahon standartlariga asoslangan sanitariya-epidemiologik xavfsizlikning yangi tizimi hisoblanadi. Turizm ob’yektlari va tegishli infratuzilmani, turistik xizmatlarni yangi sanitariya-gigiyena talablari asosida sertifikatlash quyidagilar uchun majburiy bo‘ldi:

barcha davlat chegara punktlari;havo, temir yo‘l va avtobus bekatlari;moddiy-madaniy meros ob’yektlari, muzeylar, teatrlar va boshqalar.

Ushbu chora-tadbirlarni amalga oshirish uchun O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 19.06.2020 yildagi №4755-sonli Qarori bilan Xavfsiz turizm jamg‘armasi Moliya vazirligi huzuridagi Inqirozga qarshi kurashish jamg‘armasining 20 milliard so‘m miqdordagi dastlabki to‘lovi, shuningdek, «Uzbekistan. Safe travel GUARANTEED» tizimi doirasida joriy etilayotgan ixtiyoriy sertifikatlashtirishdan o‘tish uchun to‘lanadigan bazaviy hisoblash miqdorining ikki baravari miqdoridagi to‘lov hisobidan shakllantirildi.

Koronavirus pandemiyasining salbiy ta’sirini kamaytirish uchun O‘zbekiston turizm sohasi ishtirokchilari bir qator imtiyoz va imtiyozlarga ega bo‘ldilar. Shunday qilib:

- turoperatorlar, turagentlar va joylashtirish vositalarining daromadlaridan olinadigan belgilangan soliq stavkasi 50%ga kamaytirildi;

- turoperatorlar, turagentlar va joylashtirish vositalari yuridik shaxslardan olinadigan yer solig‘i va mol-mulk solig‘ini to‘lashdan ozod etiladi;

- ijtimoiy soliq stavkasi 1% miqdorida belgilandi;

- turoperatorlar, turagentlar, shuningdek, joylashtirish vositalari uchun turistik faoliyat bilan shug‘ullanganlik yig‘imini hisoblash va to‘lash vaqtinchalik to‘xtatildi;

- joylashtirish vositalarini qurish uchun tijorat banklaridan ilgari berilgan kreditlar bo‘yicha turistik tashkilotlarning foiz xarajatlari qisman qoplandi;

- mehmonxonalarni tasniflash yoki modernizatsiya qilish uchun moddiy-texnik bazani yangilash, rekonstruksiya qilish va mustahkamlash xarajatlari qisman qoplandi.

O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2020 yil 28 maydagi “Koronavirus pandemiyasining salbiy ta’sirini kamaytirish uchun turizm sohasini qo‘llab-quvvatlashga doir kechiktirib bo‘lmaydigan chora-tadbirlar to‘g‘risida”gi Farmonida 2020 yil 1 iyundan 2021 yil 1 martga qadar joylashtirish bo‘yicha xizmatlar (mehmonxona xizmatlari) narxining 10 foizi miqdorida joylashtirish vositalarini subsidiyalash ko‘zda tutilgan.

Umuman olganda, Davlat Rahbarining videoselektor yig‘ilishida qayd etishiga ko‘ra, 1750 ta sub’yektga mol-mulk solig‘i, yer va ijtimoiy soliqlar bo‘yicha qariyb 60 milliard so‘m miqdorida imtiyozlar berildi.

Turizm to‘g‘risidagi qonun hujjatlariga sharh

Mazkur davr mobaynida mahalliy va xorijiy tashrif buyuruvchilar uchun qulay shart-sharoitlar yaratish, turistik mahsulotlar turini diversifikatsiya qilish va eng muhimi sohaning huquqiy asosini takomillashtirish orqali uning investitsion jozibadorligini oshirish yo‘lida quyidagi yo‘nalishlarda 60 dan ortiq normativ-huquqiy xujjatlar qabul qilish orqali aniq natijalarga erishildi:

Viza talablarini soddalashtirish

Mamlakatlar orasida viza rejimini soddalashtirish fuqarolarning mobilligini ta’minlash bilan bir qatorda rasmiylashtirish xarajatlarni kamaytiradi va chet ellik sayyohlar oqimini ko‘paytiradi.

2018 yilda 9 ta davlat fuqarolari uchun O‘zbekistonda vizasiz rejim joriy qilingan bo‘lsa, 2019 yilda 47 ta, 2020 yilda 20 ta va 2021 yilda yana 5 ta mamlakat fuqarolari uchun viza talablari turli muddat doirasida bekor qilindi. 2021 yilning 15 aprel holatiga ko‘ra, fuqarolari uchun O‘zbekiston Respublikasida vizasiz rejim joriy qilingan mamlakatlar soni 90 tani tashkil qiladi.

Bundan tashqari 80ga yaqin mamlakat fuqarolari soddalashtirilgan tartibga ko‘ra elektron viza rasmiylashtirish imkoniyati ega bo‘ldi. Xorijiy davlat fuqarolarining alohida turlari uchun «Vatandosh», «Talaba», «Akademik», «Tibbiyot» va «Ziyorat» kabi yangi 5 xil viza turlari joriy qilindi. O‘zbekiston Respublikasi Turizm va Sport vazirligi ma’lumotlariga ko‘ra viza rejimini soddalashtirish o‘zining ijobiy natijalarini ko‘rsatdi. 2019 yilda chet ellik sayyohlar sonining o‘sishi o‘rtacha 26 foizni tashkil qilgan bo‘lsa, vizasiz rejim joriy qilingan mamlakatlar o‘rtasida o‘sish ko‘rsatkichi 58 foizga yetgan.

Sayyohlik infratuzilmasini rivojlantirish

Sayyohlar sonining keskin o‘sishi natijasida yuzaga kelgan talabni qondirish maqsadida davlat tomonidan joylashtirish maskanlarini ko‘paytirish bo‘yicha kompleks chora-tadbirlar amalga oshirildi.

Birinchidan, hamyonbop joylashtirish maskanlari turiga mansub xostellar faoliyatini tartibga soluvchi 22 turdagi ortiqcha talablar bekor qilindi. Shu jumladan, xostellar tomonidan ko‘rsatiladigan mehmonxona xizmatlarini majburiy sertifikatsiyalash tartibi bekor qilinib, mehmon uylari va xostellar yagona reyestridan ro‘yhatdan o‘tgan holda faoliyat olib borish amaliyoti yo‘lga qo‘yildi.

Ikkinchidan, mamlakatda kichik turdagi mehmonxonalar sonini ko‘paytirish maqsadida Turkiya va Janubiy Koreya tajribasiga asoslangan 50 nomergacha bo‘lgan kichik mehmonxonalarning 8 turdagi namunaviy loyihalari tadbirkorlarga bepul taqdim etildi. Hisob-kitoblarga ko‘ra, tarqatilgan loyihalarning umumiy qiymati 60 mlrd. so‘mdan oshiqni tashkil etadi.

Uchinchidan, turizm sohasiga xorijiy investitsiyalarni keng jalb qilish maqsadida, davlat xususiy sherikchilik shartlari asosida mehmonxonalar qurishga qator imtiyozlar joriy qilindi. Unga ko‘ra, qurilgan 3 yulduzli mehmonxonalarning har bir xonasi uchun davlat byudjeti mablag‘lari hisobiga 30 mln., 4 yulduzli mehmonxonalar uchun 40 mln. so‘m kompensatsiya ajratish belgilandi. Shu bilan birga, jahonga mashhur mehmonxona brenlarini jalb qilgan mehmonxonalarning royalti xarajatlarini qisman kompensatsiya qilish amaliyoti yo‘lga qo‘yildi. Unga ko‘ra, 3 yulduzli mehmonxonalarning har bir xonasi uchun 200 AQSh doll., 4 yulduzli mehmonxonalar uchun 400 doll ajratiladi.

Natijada, joylashtirish vositalarining soni keskin ko‘paydi. Xususan, 2016-2020 yillar oralig‘ida ularning soni 750 tadan 1308 taga, mavjud o‘rinlar soni esa 34 mingdan 62 mingga oshdi. Shuningdek, 2018-2020 yillar davomida mehmon uylarining soni 13 barobarga oshib, 1386 taga yetdi.

Sayyohlik xizmatlari tarkibini kengaytirish

MICE-turizm. Jahon Sayyohlik Tashkilotining hisob-kitoblariga ko‘ra, ish tufayli safar qilayotgan sayyoh safari davomida dam olish maqsadidagi sayyohga qaraganda 3-4 barobar ko‘proq sarf xarajat qiladi. Bundan tashqari, dam olish turizmi mavsumiy xarakterga ega bo‘lsa, ish turizmi yil davomida daromad keltirish imkoniyati mavjud.

So‘nggi yillarda O‘zbekistonda turizm xizmatlari tarkibini diversifikatsiya qilish va turizmning yangi turlarini rivojlantirish bo‘yicha amaliy chora-tadbirlar olib borildi. Xususan, MICE turizm ya’ni, O‘zbekistonda turli uchrashuv, konferensiya va ko‘rgazmalarni tashkil etish orqali sayyohlar oqimini ko‘paytirishga katta e’tibor qaratilmoqda.

Xorazmda an’anaviy tarzda o‘tkaziladigan «Bahodirlar o‘yini» sport turniri, Surxondaryoda «Baxshichilik san’ati» festivali, Qoraqalpog‘istonda «Muynak-2019» avtoralli musobaqalari tashkil etildi. Shuningdek, O‘zbekistonda MICE-turizmni rivojlantirish bo‘yicha Vazirlar Mahkamasi tomonidan chora-tadbirlar rejasi ishlab chiqilib tasdiqlandi.

Kino turizm. Kino turizm mamlakatning imidjini shakllantirish uchun muhim vosita hisoblanadi. Bundan tashqari, potensial sayyohlar orasida mamlakat haqida ma’lumot beruvchi passiv reklama vazifasini ham o‘taydi.

Misol uchun, Sheryurak (Braveheart) filmining namoyishidan bir yil o‘tib, kino suratga olingan Shotlandiyaning Wallace monumentiga tashrif buyuruvchilar soni 300 foizga oshgan. Shunga o‘xshash boshqa bir filmning namoyishidan so‘ng film tasvirga olingan mehmonxona xonalari keyingi 3 yil uchun band qilingan.

O‘zbekistonda ham kino turizmini rivojlantirish bo‘yicha bir qator ishlar amalga oshirildi. Xususan, O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining «O‘zbekiston Respublikasida turizm sohasini yanada rivojlantirish chora-tadbirlari to‘g‘risida» Farmoni va Vazirlar Mahkamasining «O‘zbekiston Respublikasida kinoturizmni jadal rivojlantirish va mamlakat kino jozibadorligini keng targ‘ib qilish chora-tadbirlari to‘g‘risida» Qarori qabul qilindi. Ularga ko‘ra, O‘zbekiston Respublikasi hududida audiovizual mahsulotlarni yaratishda chet el kinokompaniyalariga xarajatlarining bir qismini qaytarish («rebate») tartibi to‘g‘risidagi nizomni ishlab chiqish nazarda tutilgan bo‘lib, hozirgi kunga qadar xorijiy kino-kompaniyalar tomonidan «Bazil», «Khuda Haafiz», «Al Safar» kabi audiovizual mahsulotlar tayyorlandi.

Ziyorat turizm. 2019 yilda chop etilgan Global musulmon turizmi indeksi hisobotiga ko‘ra, 2018 yilda ziyorat maqsadlarida safar qilgan musulmonlarning soni 140 million kishini tashkil qilgan va 2026 yilga kelib bu raqam 230 millionga yetishi kutilmoqda.

O‘tkan davr mobaynida O‘zbekistonda turizmning Ziyorat turini rivojlantirish va uning turistik xizmatlar eksportidagi ulushini oshirish bo‘yicha qator ishlar amalga oshirildi. Buxoroda 34 mamlakatdan tashrif buyurgan 120 xorijiy mehmonlar ishtirokida birinchi Ziyorat turizmi Forumi o‘tkazildi. Ziyorat turizmi bilan tashrif buyurgan sayyohlarga alohida qulaylik yaratish maqsadida mehmonxonalarda yangi talablar joriy etildi, respublika hududidagi masjidlarning xaritasi ishlab chiqilib, mobil dasturga joylashtirildi.

Amalga oshirilgan ishlar natijasida, «CrescentRating» tashkiloti tomonidan tuziladigan Global musulmon turizmi indeksida O‘zbekiston 10 pog‘onaga ko‘tarilib 22-o‘rinni egalladi.

Tibbiy turizm. Texas universiteti professori Hamid Beladi tomonidan olib borilgan tadqiqot natijalariga ko‘ra, tibbiy turizmdan olingan daromadlarning 1%ga o‘sishi real YaIMning yillik o‘sish sur’atlarini 0,0019%ga oshiradi. Tailand va Malayziya misollarida Naranong, Klijs kabi ko‘plab boshqa tadqiqotchilar tibbiy turizmning qabul qiluvchi mamlakat iqtisodiyotiga bevosita ijobiy ta’sirini tasdiqlaydi.

Shuningdek, O‘zbekistonda tibbiy turizmni rivojlantirish va tibbiyot maskanlariga ko‘proq sayyohlarni jalb qilish bo‘yicha turli chora-tadbirlar amalga oshirilmoqda. Xususan, mamlakatning eng yirik davlat va xususiy tibbiyot muassasalari bilan hamkorlikda konferensiyalar, o‘quv seminarlari o‘tkazilmoqda. Bunda, sayyohlarga tibbiy xizmat ko‘rsatishda xususiy tibbiy klinikalarning o‘rni katta.

Ma’lumotlarga ko‘ra, 2019 yilda O‘zbekistonga tibbiy maqsadlarda tashrif buyurgan chet ellik fuqarolar soni 50 mingdan oshdi. Aslida, bu raqam bir necha barobar ko‘proq bo‘lishi mumkin, chunki xususiy tibbiyot klinikalariga tashrif buyuradigan sayyohlar sonini aniqlash hali hanuz mukammal vazifa sifatida qolmoqda.

10 dan ortiq nufuzli xorijiy nashrlar O‘zbekistonni eng jozibador sayyohlik yo‘nalishlaridan biri sifatida e’tirof etdi.

O‘zbekistonda turizmni iqtisodiyotning strategik sohalaridan biriga aylantirish bo‘yicha qilingan ishlar turli reyting va nominatsiyalarda ham o‘z aksini topdi.

Xususan, so‘nggi yillarda O‘zbekiston «The guardian» nashri tomonidan dunyoning eng yaxshi sayyohlik yo‘nalishi, «Wanderlust» nazdida eng tez rivojlanayotgan davlat, «grandvoyage» hisob-kitobiga ko‘ra eng yaxshi rivojlanayotgan sayyohlik yo‘nalishi deb topildi. Undan tashqari BMT huzuridagi Jahon turizm tashkiloti O‘zbekistonni turizm sohasida shiddat bilan rivojlanayotgan davlatlar ro‘yhatida 4-o‘rin bilan baholadi.

Ammo, sohada o‘z yechimini kutib turgan muammolar ham kam emas. Transport xarajatlarining qo‘shni davlatlar bilan solishtirganda karrasiga yuqori ekanligi, aviayo‘nalishlarning diversifikatsiya qilinmaganligi shuningdek, yo‘l, sanitar va informatsion infratuzilma ob’yektlari sifatining pastligi, gid va ekskursovod xizmatlarining talabga nisbatan keskin yetishmovchiligi sayyohlar nazdida O‘zbekistonning turistik jozibadorligiga putr yetkazuvchi omillardan hisoblanadi. Mavjud muammolarni tez va sifatli hal qilish pandemiyadan keyingi davrda O‘zbekistonning turizm imkoniyatlarini «davolashda» katta ahamiyat kasb etadi.

Xulosa qilib aytganda, O‘zbekistonda sayyohlik sohasini innovatsiya va raqamlashtirish orqali o‘zgartirish zaruriyati mavjud. Egallanmagan imkoniyat sifatida endi rivojlanayotgan agro va etno turizm kabi bozor segmentlarini rivojlantirish lozim.

Turizmni rivojlantirishning jahon amaliyoti shuni ko‘rsatadiki, mazkur industriyani yuqori daromadli sohaga aylantirish uchun davlat va xususiy sektordagi barcha ishtirokchilarning sa’y-harakatlarini birlashtirish va mustahkamlash zarur. Bunda, hukumatning roli xalqaro, hukumat va xususiy sektor darajalarida turizm sohasidagi rivojlanish siyosatini muvofiqlashtirish va rejalashtirishni ta’minlashdir.



Mavjud muammolarni tezkor va sifatli yechish pandemiyadan keyingi davrda O‘zbekistonda turizm imkoniyatlarini rivojlantirishda muhim rol o‘ynaydi.
Download 125 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish