Reja: Kirisiw. Abu Ali ibn Sino- shıpakerlik kásibi ilmining sultanı

ABU ALI IBN SINONIŃ ÁDEBIY ISKERLIGINE TIYISLI SHIǴARMALAR ANNOTACIYASIN DÚZIW

REJA:

Kirisiw. Abu Ali ibn Sino- shıpakerlik kásibi ilmining sultanı

Tiykarǵı bólim:

1. Ibn Sinoniń turmısı hám dóretiwshiligi

2. Ibn Sinoniń balalar tálimine tiyisli pikirleri

3. Ibn Sinoniń kórkem ádebiyatqa baylanıslı iskerligi

4. Ibn Sino dóretiwshiliginen úzindiler

Juwmaq

Paydalanılǵan ádebiyatlar

Kirisiw.

Abu Ali ibn Sino- shıpakerlik kásibi ilmining sultanı

Jáhán páni, atap aytqanda shıpakerlik kásibi ilmi rawajlanıwına úlken úles qosqan Abu Ali ibn Sino Orta Aziya topıraǵınan jetisip shıqqan watanlas oqımıslılarımızdan biri esaplanadı. Ibn Sino aldın Quran, til hám ádebiyat sabaqların oqıydı hám on jasqa yetar -yetmas bul sabaqlardı tolıq ózlestirip aladı. Áyne waqıtta ol logika, esap, aljabr, geometriya hám astronomiya menen de shuǵıllanadı. Usınıń menen birge Ibn Sino tábiy pánlerdi, atap aytqanda jaxsı kórip o'rgnadi. Ol óziniń tug'ma uqıpı hám favqulotda miynetsevarligi sebepli sabaqların ańsatlıq penen ózlestirar hám hátte muǵallımlarına belgisiz bolǵan zatlardı da kitaptan ǵárezsiz oqıp úyrenerdi. Ásirese medicina ilmida ol júdá tez kámal tapa baslaydı. “Medicina ilmi - dep jazadı Ibn Sino óz ómirbayanında, — qıyın ılımlardan emes, usınıń nátiyjesinde qısqa múddet ishinde bul (pánge júdá) aldıńǵılap kettim, endi hátte bilgir táwipler de kelip huzurimda medicina ilmidan saboq alatuǵın boldı. Nawqaslardı da davolab turatuǵın yedim hám (sol tártipte) asırǵan tájiriybelerim nátiyjesinde muomila qapıları maǵan oǵada (keń) ashılıp kettiki, onı tariyplab beriw qıyın”. Ibn Sino on yeti jasındayoq Buxara xalqi arasında sheber táwip retinde danq shıǵardı. Sol gezlerde Samaniyler mámleketiniń baslıǵıNuh ibn Mansur kesel bolıp, saray táwipleri onı emlewde ázzi edi. Buxaraǵa jańa shıqqan jas táwiptiń hawazası saroga da jetip barogan edi, onı amirni emlewge usınıs etediler jáne onıń qadaǵalawında emlengen nawqas tez pursatda ayaqqa turadı. Bunıń ornına Ibn Sino saray kitapxanasınan paydalanıw múmkinshiligine iye boladı. Bul kitapxana sol waqıtta pútkil 'rta hám Jaqın Shıǵıs daǵı eń úlken hám bay kitapxanalardan sánelerdi. Bir neshe jıl dawamında keshe-kunduz tinmay oqıw qılıw nátiyjesinde Ibn Sino óz bilim sheńberin kutá dárejede keńeytirediki, ol dáwirde oǵada bilimge iye bolǵan basqa bir kisin tappish qıyınshılıqlı edi. Ibn Sino óz dáwirindegi ilimpazlar, atap aytqanda, Abu Rayhon Beruniy menen bolǵan ilimiy tartısları shama menen sol jıllardan baslanadı. Ol óziniń birinshi iri dóretpelerin de Buxarada 1000 - 1001 jıllarda jazǵan.