Referat matni, uning tuzilishi va ifoda materialining xususiyatlari.
Tayanch so’z va iboralar: referat, avtoreferat,titul varag’i, bibliografiya. SAVOLLAR
Referat haqida ma’lumot bering.
Referat qanday bo’limlardan iborat?
Referat tuzishning qonun-qoidalarini ayting.
Referat (lot. refero — axborot beryapman) — biror ilmiy asar, maqola, oʻqilgan kitob va boshqalar mazmunining qisqacha yozma yoki ogʻzaki bayoni; oʻrganilgan ilmiy masalaning natijasi haqida axborot; tegishli adabiyot va boshqa manbalarning qisqartirilgan sharxli tahlilini oʻz ichiga olgan maʼlum mavzudagi maʼruza. Referat, odatda, ilmiy axborot vazifasini oʻtaydi. Referat qismlarining tuzilishi va uning ustida ishlash bosqichlari: odatiy tartibga ko‘ra referat ustida ishlashning boshlang‘ich qismini tanlangan mavzuning izohi ochib berishi lozim.
Unda mavzuning dolzarbligi, ushbu mavzu yuzasidan hozirgacha fanga ma’lum bo‘lgan va o‘z tasdiqini topgan faktlar, natijalar; olimlarning uni o‘rganish ustida olib borgan ishlari; adabiy manbalardan keltirilgan misollar, foydalanilgan materiallar; o‘rganilayotgan mavzuning amaliy yoki ilmiy tasdiqini topgan masalalari o‘z aksini topadi. Unda muayyan mavzu yoritilishi bilan birga, tegishli ilmiy nazariyalar, ilmiy xulosalar taxlil etilishi va tanqid qilinishi mumkin. Oʻzbekistonda referat ilmiy tadqiqot muassasalari, oliy oʻquv yurtlari, akademik litseylar, kasbhunar kollejlari, umumiy taʼlim maktablarida koʻp qoʻllaniladigan didaktik vositadir. Umumiy oʻrta taʼlim maktablari, kasb-hunar kollejlari, akademik litseylar oʻquvchilari hamda oliy oʻquv yurtlari talabalarining fakultativ mashgʻulotlardagi maxsus axborotlari ham referat deyiladi. Dissertatsiya yuzasidan tayyorlanadigan avtoreferatda dissertatsiyaning asosiy mazmuni va xulosalari ifodalanadi. Rеfеrаt – badiiy yoki ilmiy manba asosida tayyorlangan, ma’lum bir mavzuyuzasidan ma’lumot beruvchi qo‘llanma ma’nosida kelsa, ikkinchisi – aniq bir ilmiy ish yoki kitob haqida qisqacha tushuncha beradi. Shu bilan birga u matnning aynan ko‘chirmasi emas, balki o‘rganilayotgan mavzuning mohiyatini ochib beruvchi mustaqil tadqiqot ishidir. Qoidaga ko‘ra, referat ko‘rilayotgan mavzu yuzasidan bir qancha nuqtai nazarlarni o‘zida jamlaydi hamda muallifning shaxsiy fikrini ham aks ettiradi.
Referat qismlarining tuzilishi va uning ustida ishlash bosqichlari:
Odatiy tartibga ko‘ra referat ustida ishlashning boshlang‘ich qismini tanlangan mavzuning izohi ochib berishi lozim. Unda mavzuning dolzarbligi, ushbu mavzu yuzasidan hozirgacha fanga ma’lum bo‘lgan va o‘z tasdiqini topgan faktlar, natijalar; olimlarning uni o‘rganish ustida olib borgan ishlari; adabiy manbalardan keltirilgan misollar, foydalanilgan materiallar; o‘rganilayotgan mavzuning amaliy yoki ilmiy tasdiqini topgan masalalari o‘z aksini topadi.
Referat quyidagi bo‘limlardan tashkil topadi:
Titul varag‘i – ma’lum tartibga ko‘ra referatning nomi( mavzusi), loyihaning ilmiy rahbari, uning muallifi ismi sharifi hamda uni qaysi bir o ‘quv muasasasiga taalluqli ekanligini ko‘rsatishi lozim.
Reja – o‘z o‘rnida, referatning bo‘limlari (qismlari)ning nomlanishi va aniq raqamlar orqali belgilanishi asosida tuziladi.
Kirish qismi – o‘rganilayotgan mavzuning muqaddimasi bo‘lib, nimaga asosan aynan shu mavzu tanlangani, uning maqsad va vazifalari, foydalanilgan adabiyotlarning tahlilini to‘liq qamrab oladi.
Asosiy qism – bu referatning eng muhim qismi hisoblanadi va o‘zida mavzuning asl mohiyatini aks ettiradi. U bo‘limlardan iborat bo‘lib, har birida alohida bir muammo yoki mavzuning aniq bir tomoni ko ‘rib chiqiladi, hamda unga muvofiq nazariy mulohazalar, muallifning shaxsiy mushohadalari va tadqiqotlari keltiriladi.
Xulosa – bu qism referat uchun umumlashtiruvchi so‘nggi so‘z vazifasinibajaradi. Unda amalga oshirilgan ilmiy ishning natijasi keltirib chiqariladi va kelgusida tavsiyalar beriladi.
Adabiyotlar ro‘yxati – foydalanilgan adabiyot va ilmiy ishlar (kitoblar, matnlar, jurnal va monograflar)ni qamrab oladi.
Referatni tuzishda ma’lum qonun-qoidalarga amal qilinadi:
1. Referat A-4 standart formatdagi oq qog‘ozga yoziladi va matn uning faqat bir tomonini egallaydi.
2. Titul varag‘i – ishning mavzusi, muallif va ilmiy rahbarning ism-sharifi hamda o‘quv muasasasining to‘liq nomini o‘zida aks ettirishi shart.
3. Referatda foydalanilgan manbalarning nomi aniq ko‘rsatilishi lozim.
4. Bibliografiya odatda doimiy tartibda (ko‘pincha alifbo tartibida) bo‘ladi.
5. Referatga kiritilgan barcha qo‘shimchalar – grafik, chizma va rasmlar – qora pastada chizilishi shart.
6. Referatning umumiy hajmi 25 varaqdan oshmasligi lozim.
