Qizg‘iziston Respublikasi fuqarosi Odamboy Begmatov O‘zbekiston

---

1 

 

1-kazus 

Qizg‘iziston  Respublikasi  fuqarosi  Odamboy  Begmatov  O‘zbekiston 

Respublikasi  Andijon  viloyatiga  tashrif  buyurib,  Andijon  shahrining  mebel  va 

shaxsiy xo‘jalik mollari sotiluvchi do‘kondan  mebel anjomlarini xarid qildi. Xarid 

qilingan mebelni mashinaga ortish jarayonida mebelning tashqi tomoniga sotuvchi 

tomonidan  ozroq  shikast  yetkazildi.  Odamboy  Begmatov  sotuvchidan  ushbu 

mebelni boshqasiga almashtirib berishini so‘raganida sotuvchi Odamboy Begmatov  

O‘zbekiston Respublikasining fuqarosi emasligini, shuningdek bu yerda uning hech 

qanday  fuqarolik  huquqlari  yo‘q  ekanligini  ta’kidlab,  mebelni  almashtirib 

bermasligini ta’kidladi.  

Vaziyatga huquqiy baho bering. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

2 

 

Ushbu  vaziyatda  taraflar  o‘rtasida  oldi-sotdi  shartnomasi  vujudga  kelyapti. 

Dastavval  oldi-sotdi  shartnomasi  xususida  to‘xtalib  o‘tsak.  Oldi-sotdi  fuqarolik 

huquqiy  munosabatlarida  keng  tarqalgan  shartnomalardan  biri  hisoblanadi.  Ayni 

vaqtda  kishilarning  kundalik  hayotida  oldi-sotdi  shartnomasiga  juda  ko‘p  duch 

kelish  mumkin.  Unda  tovar-pul  almashinuv  jarayoni  amalga  oshadi.  Oldi-sotdi 

shartnomasi  ikki  tomonlama  shartnoma  hisoblanib,  taraflarning  har  qaysisida 

muayyan  huquq  va  tegishli  majburiyatlari  bo‘ladi.  Shartnomada  1-taraf    bu  – 

sotuvchi hisoblanib, uning vazifasi tovarni 2-taraf, ya’ni, sotib oluvchiga  mulk qilib 

topshirishi kerak bo‘ladi. Sotib oluvchining majburiyati esa sotuvchiga belgilangan 

haqni  to‘lash  va  tovarni  qabul  qilib  olishdan  iborat.  Bu  Fuqarolik  kodeksi  386-

modda 1- qismida  belgilangan. Oldi-sotdi shartnomaning muhim belgilaridan biri 

bu tovarga bo‘lgan mulk huquqining sotuvchidan sotib oluvchiga o‘tishidadir.  

Savdo munosabatining xususiyati va shakllariga qarab oldi-sotdi shartnomasi 

chakana savdo, ulgurji savdo,  kim oshdi savdosi, nasiyaga tovarni topshirish kabi 

turlarga  ajraladi.  Shartnoma  predmeti  bo‘yicha  turar  joylarning,  korxonaning, 

ko‘chmas  mulkning,  qimmatli  qog‘ozlarning  oldi  sotdi  shartnomalari,  mahsulot 

yetkazib  berish,  kontraktatsiya,  energiya  ta’minoti  va  boshqa  shartnomalarga 

bo‘linadi

1

.  Oldi-sotdi  shartnomasida  naqd  pul  baravarida  tuziladigan  va  tuzilish 

vaqtining  o‘zida  ijro  etiladigan  oldi-sotdi  shartnomasi,  umumiy  qoida  bo‘yicha 

summasidan qat’i nazar, og‘zaki shakldatuzulishi mumkin hisoblanadi.  

Endi  bevosita  kazus  tahliliga  o‘tadigan  bo‘lsak,  Qizg‘iziston  Respublikasi 

fuqarosi Odamboy Begmatov O‘zbekiston Respublikasi Andijon shahridagi mebel 

va  shaxsiy xo‘jalik mollari do‘konidan  mebel sotib oladi. Mebelni mashinaga ortish 

jarayonida  sotuvchi  tomonidan  shikast  yetkaziladi.  Sotib  oluvchi  sotuvchidan 

mebelni almashtirib berishini so‘raganda sotuvchi unga O‘zbekiston Respublikasi 

fuqarosi emasligini ta’kidlab, rad javobini beradi. Ushbu vaziyatda quyidagi savollar 

kelib chiqadi:  

 

1

 Mualliflar jamoasi. “Fuqarolik huquqi” darslik II qism/ Toshkent. TDYU nashryoti, 2016-yil 13-b 

---

3