Reja: 1. Qadimgi xaritalarning yaratilishi 2 Ptolomey va Gerodot xaritalari
Qadimgi ajdodlarimiz uchun dunyo ko'pincha ularni o'rab turgan va oziqlantirgan er bilan cheklangan. Qadimgi odamlar ilk sivilizatsiyalari o’zlari o’rap turgan dunyoni o’rganishga intilishdi shuning tasirida ilk xaritalar vujudga kela boshladi.
Birinchi shunday xarita 2500 yildan ko'proq vaqt oldin Bobilda yaratilgan deb ishoniladi va u Bobil podshohligidan tashqaridagi dunyoni zaharli suvlar va xavfli orollar ko'rinishida ko'rsatadi (ular ishongan) odamlar omon qololmaydilar. Vaqt o'tishi bilan xaritalar asta-sekin kattalashib bordi, chunki odamlar O'rta er dengizi tashqarisida joylashgan narsalar to'g'risida bilimga ega bo'lishd
XV asrda sarson-sargardonlik va izlanishlar davri boshlanishi bilan dunyoni ko'rish tushunchasi o'zgarib, Sharq xaritalarda paydo bo'la boshladi va Amerika o'rnida ulkan noma'lum okean paydo bo'ldi. Va Kolumbning qaytishi bilan dunyo xaritalari biz zamonaviy odamlar uchun allaqachon tushunarli bo'lgan shaklga kira boshladi.
MILET GEKATEUSINING DUNYO XARITASI (MILODDAN AVVALGI 5-6 ASRLAR). GEKATEUS DUNYONI UCH QISMGA AJRATADI: EVROPA, OSIYO VA LIVIYA, O'RTA ER DENGIZI ATROFIDA JOYLASHGAN. UNING DUNYOSI OKEAN BILAN O'RALGAN DUMALOQ DISKDIR
Odam o'zlarining kichkina dunyosida nima va qaerda joylashganligini boshqalarga tushuntirish uchun xarakterli belgilarni qo'llay boshlaganidan beri necha asrlar o'tdi? Eng oddiy diqqatga sazovor joylar - qulagan daraxtlar, maxsus shakldagi toshlar, hatto soylar va hayvon yo'llari - keyin hamma narsa ibtidoiy xaritalarda sodir bo'ldi. Va bugungi kunda biz o'zimiz tug'ilgan shaharni deyarli topa olmaymiz, agar uning aholisi 500 ming kishidan kam bo'lsa va qadimgi ajdodlarimiz yaratgan xaritalar hozirda kartografiya tarixi qanday rivojlanganligini aytib beradigan muzeylarda saqlansa. Ushbu qadimiy pergament parchalari, xiralashgan gravyuralar va hayvonlar terisidagi chizmalar hali ham tarixgacha bo'lgan sayohatchilar tomonidan hal qilinmagan sirlar haqida ko'p narsalarni aytib berishadi.
Bu Bobil shohligida mashhur bo'lgan dunyo xaritasi. Dunyo haqidagi qadimiy g'oyalarga xos bo'lgan shakllarning soddaligi va to'g'ri chiziqlar bu erda juda aniq tasvirlangan. Ushbu xaritaning asl nusxasi Britaniya muzeyidagi gil lavhada o'yib yozilgan. Ushbu xarita, xuddi "singlisi" singari, Sargon davrida tuzilgan va faqat hukmdorlarga soliq yig'ishni osonlashtirish uchun xizmat qilgan. Noma'lum kartograf butun erni dumaloq yassi disk shaklida tasvirlab berdi, uni Evfrat daryosi (achchiq daryo) kesib o'tdi, u "tog'lardan" oqib chiqadi va quruqlikni o'rab turgan okeanga oqib keladi. Bobil yerning markazida joylashgan, Ossuriya va Urartu qo'shni, quruqlikning "tashqi tomoni" xuddi etti uchburchak orol bilan chegaralangan.
Aleksandriya buyuk olimi Klavdiy Ptolomey buyuk ishni amalga oshirdi. Taxminan milodiy 150 yilda u dunyoning xaritasini tuzdi, unga 30 ga yaqin alohida, batafsil xaritalar ilova qilingan. Butun risola "Geografiya qo'llanmasi" deb nomlangan.
Ptolomey hatto juda olis zonalar - Misrdan Skandinaviya erlariga va Atlantikadan Hind -Xitoygacha bo'lgan joylarni belgilab berdi.
Bu qoldiq ko'p asrlar o'tgach topilgan va uzoq vaqt davomida, geografik kashfiyotlar davrigacha, sayohatchilar va olimlar uchun asosiy kartografik hujjat bo'lgan. Keyinchalik u yaxshilandi. Osiyo, Evropa va Afrika kabi qit'alar qayta ko'rib chiqilgan xaritada rasmiylashtirildi va Bobil o'rniga Quddus dunyoning markazi sifatida ko'rsatildi.
Ptolomey xaritasi parallel va meridianlar bo'yicha teng qismlarga bo'linadi. O'rta er dengizi zonasi va Yaqin Sharq ko'p yoki kamroq to'g'ri tasvirlangan, biroq janubgacha bo'lgan masofada Ptolomeyning boshqa erlar haqidagi bilimlari noaniq bo'lib qoladi. Masalan, u Hind okeanini ichki dengiz deb belgilaydi va janubda Afrika qit'asining o'rganilmagan qismi kengayib, uni o'rab, Osiyo bilan bog'laydi. Antarktida haqida hali hech qanday tasavvur yo'q - bu "o'rganilmagan er". Uning fikricha, Osiyo shunchalik ulkan ediki, u hatto ko'p yillar o'tib, Tinch okeani joylashgan hududni ham egallagan. Yaqinda Chikago universiteti barcha qadimiy xaritalarni raqamli raqamga o'tkazdi va tushuntirishlar bilan geografiya va kartografiya tarixiga bag'ishlangan olti jildli asarni nashr etdi. Qadimgi kartografiya bo'yicha bu yirik loyiha 1980-yillarda boshlangan va hali ham yangi arxeologik va tarixiy topilmalar bilan to'ldirilishi mumkin
