Puqaraliqtin’ tiykarg’I qa’siyeti to’mendegiler

5-tapsirma

1.Puqaraliq ja’miyet puqaraliq sanasi ha’m aktivligi joqari bolg’an puqaralar ja’rdeminde payda boliwi mu’mkin. Puqaraliq ma’mlekettin’ rawajlaniw basqishlarinda ko’rinedi. Bu’gingi ku’nde de socialliq siyasiy o’zgerislerdi basinan keshirip atirg’an, aniqrag’I puqaraliq ja’miyetti payda etip atirg’an tu’rli ma’mleketlerde puqaraliq u’lken ahmiyetke iye bolmaqta. Puqaraliq aktivliktin’ negizin aniqlaw ushin en’ a’wele puqaraliqtin’ teoriyaliq ma’nisin tu’siniwdi talap etedi.

O’z watani rawajlaniwi ushin ha’r qanday jol menen, fizikaliq yaki aqiliy miynet penen xizmet qilatug’in adam haqiyqiy puqarag’a aylanadi. Bunday ko’z qaras filosofiyaliq a’hmiyetke iye bolsa da, tiykarinan puqaraliq ja’miyetti quriwda a’sirese puqaranin’ watan rawaji jolindag’I a’meliy xizmeti a’hmiyetke iye.

Puqaraliq bir ma’mleketke tiyisliligin an’law, ma’mleketine sadiqliq ha’m watanpa’rwarliq sezimi sipatinda talqin etiliwi mu’mkin.Bunda ma’mleketti, konstituciyani, ma’mleket nishanlarin hu’rmet qiliw, ma’mleket du’zimin ha’m nizam u’stinligin qorg’awg’a tayarlig’I na’zerde tutiladi.Puqaraliqti insang’a huquqiy,socialliq, ma’na’wiy ha’m siyasiy jaqtan qa’biletli ekenligin seziwin ta’miyinlewshi tu’sinik sipatinda talqin etiw mu’mkin. V.Dalnin’ aytiwina qarag’anda, “ puqaraliliq puqaraliq ja’miyetin du’ziw ushin ja’miyettin’ sanasi ha’m bilimi da’rejesin ko’rsetetug’in jag’day”.

2.Puqaraliq bir ta’repten ja’miyette shaxstin’ joqari da’rejede g’a’rezsizligin, ekinshi ta’repten adamlardin’ ja’miyet turmisindag’I qatnasinda ko’rinetug’in joqari da’rejedegi birlikti na’zerde tutiwshi ko’z qaraslar jiynag’in an’latadi.

Puqaraliqtin’ tiykarg’I qa’siyeti to’mendegiler:

• 
  Puqaranin’ o’z haq huqiqin tu’siniwi ha’m a’melde qollaniw ko’likpesi;
  
• 
  Basqa puqaralardin’ haq huqiqlarin hu’rmet qiliw;
  
• 
  Puqaranin’ o’z is ha’reketi ushin jeke juwapkershiligi;
  
• 
  Ma’mleket ha’m ja’miyet aldindag’I huquqiy ha’m a’dep ikramli juwapkershiligin an’lawi;
  
• 
  Puqaralardin’ ten’ligi;
  
• 
  Joqari ruwxiy a’dep normalarg’a tiykarlang’an halda ja’miyetlik waqiyalarg’a ob’ektiv ha’m sin ko’z benen jantasiw.
  

3.Puqaraliq sana demokratiyaliq qa’diriyatlar, ideyalar, huqiq ha’m erkinlikler ko’z qarasinan qarag’anda shaxs, ja’miyet ha’m ma’mleket ortasindag’I mu’na’sibetlerdi an’lawdan ibarat.A’lbette ha’r bir ma’mleket ha’m ja’miyette demokratiyaliq qa’diriyatlar o’zine ta’n principle ha’m o’lshemler tiykarinda qabil qilinadi. Puqaraliq sana ja’miyet rawajlaniwinin’ sonday basqishlarindag’I ruwxiy halatti an’latadi, bul ma’mlekette demokratiyaliq o’lshemler ha’m qa’diriyatlar turmistin’ tiykarina aylanadi.

Puqaraliq sana ekonomikaliq, siyasiy, huqiqiy, ma’na’wiy tarawlarda qa’liplestiriwshi, bag’darlawshi, qarim-qatnasqa jeteklewshi siyaqli ra’n’ ba’ren’ waziypalardi atqaradi. Bul waziypalar birin biri toliqtiradi.Olardin’ ko’pshiligi ma’mleket ha’m onin’ institutlarina ta’n.Ma’mleket organlari, normative hu’jjetler, qag’iyda ha’m talaplardan ibarat huquqiy ra’wishte xizmet ko’rsetse ja’miyette puqaraliq sana erkin rawajlanadi.Puqaraliq sana o’lshemleri socialliq siyasiy processler na’tiyjesinde qa’liplesedi, oni muwapiqlastiratin, yaki oni a’melge asiratin arnawli du’zilmeler bolmaydi. Puqaraliq sananin’ waziypalari bir individ emes ba’lkim pu’tkil ja’miyet xizmeti menen baylanisli.

4.Puqaraliq sana ja’miyet turmisinda tu’rli formalarda ko’rinedi. Adamlar jeke ha’m socialliq qa’diriyatlar sanasi ja’miyet turmisinda tu’rli formalarda ko’rinedi.Adamlar jeke ha’m socialliq qa’diriyatlar sanasi ja’miyet turmisinda tu’rli formalarda ko’rinedi.

Puqaranin’ juwapkershiligi, maqsetleri, waziypalarin belgilewge, socialliq a’hmiyetke iye bolg’an o’zgesheliklerin qa’liplestiriwge ko’meklesedi.Usi ta’rizde qa’liplesken puqaraliq sana puqaraliq ja’miyetinin’ qa’liplesiwine xizmet qiliwshi qa’diriyatlar , normalar, ideya ha’m de du’nya qarasti qa’liplestiriw, ja’miyetti ka’millik ha’m erkinlikke jeteklewge xizmet qiladi.

Puqaraliq sana ta’biyiy tadrijiy rawajlaniw na’tiyjesi bolip, oni jasalma ta’repten tezlestiriw mu’mkin emes. Ol socialliq, ekonomikaliq ha’m siyasiy faktorlar negizinde da’stu’riy ta’rizde qa’liplesti. Ha’r bir a’wlad bar bolg’an demokratiyaliq qa’diriyatlardi o’zlestiredi ha’m jan’alarin jaratadi.

Puqaraliq sana ja’miyetti birlestiriwge xizmet qiladi, uliwma ma’pler jolinda puqaralar ortasinda kelisimler boliwina xizmet qiladi. Ja’miyette ju’z beretug’in tu’rli socialliq ma’deniy faktorlar ta’sirinde puqaraliq sana ozgerip baradi ha’m puqaraliq haqqindag’I ideyalar rawajlaniwinda o’z sa’wleleniwin tabadi.

5.Puqaraliliq ha’m puqaraliq sanani u’yreniwdin’ tiykarg’I maqseti puqarali ja’miyetti du’ziwde puqaraliq aktivlikti u’yreniwden ibarat. Sebebi puqaraliq ja’miyetti sanali puqaralar menen birge aktiv puqaralar payda etedi. A’ne usi iskerlikti payda etiwshi faktorlardi u’yreniw puqaraliq ja’miyetti quriwdin’ uliwma ha’m jekw nizamliqlarin an’law imkanin beredi. Puqaraliq iskerlikti socialliq siyasiy ha’m miynet islew barisinda unamli jantasiw sipatinda bahalaw mu’mkin. Insannin’ puqaraliq iskerligi shaxstin’ toliq rawajlaniwina, ondag’I imkaniyatlardin’ toliq ko’riniwine xizmet qiladi. Socialliq aktivlik tu’sinigi puqaraliq ja’miyeti tu’sinigi menen baylanisli. Bul jerde ja’miyettin’ ma’mleket xizmetinen ayra halda ja’maatlik baslamalar menen rawajlaniwi ko’zde tutilmaqta.Bul partiyalarg’a ag’zaliqti na’zerde tutiwshi siyasiy aktivlik ma’mleketlik emes kommerciyaliq emes sho’lkemlerde xizmet ko’rsetiwi, tu’rli socialliq baslamalar ha’m socialliq ha’reketlerdi an’latadi. Sol ma’niste ja’miyet ushin paydali bolg’an tu’rli da’stu’rler ha’m ja’maat birlespelerinde qatnasiwi da puqaraliq aktivlikke kiredi.

Ko’pshilik jag’daylarda puqaraliq aktivlik jaslarda ko’rinedi. Bilim da’rejesi du’nya qarasi, ta’rbiya ha’m hatte jasaw ma’nzili de bug’an ta’sir ko’rsetedi.

Puqaraliq iskerliktin’ o’zi bir neshe ta’repleri menen ajirali turadi:

• 
  Aktiv puqara toparina tiyisli adamlar tiykarinan siyasiy ha’m ekonomikaliq sistema haqqinda bilim aliwg’a tayar bolg’an adamlardan ibarat’;
  
• 
  Aktiv puqaralarda o’z haq huqiqlarin aktiv amlege asiriw ushin bilim ha’m qa’bilet bar boladi;
  
• 
  Aktiv puqaralarda a’ne usi bilimlerdi qollaniw ushin ko’nlikpeler bar boladi.
  

Puqaraliq aktivlik bu’gingi ku’nde ma’mleket ushin misli ko’rilmegen ko’mekshige aylanbaqta. Tu’rli socialliq proektlerge birlesken puqaralar mashqalalardi dodalaw, olardin’ sheshimin tabiw ha’m hu’kimetke usiniw imkaniyatlarina iye.